اما سهم صنعت در حوزه اشتغال و همچنین درآمد در کشورهایی مانند ایران بالا بوده اگرچه در حوزه صادرات شاید صنایع بالادستی و شرکت‌های تولیدکننده مواد خام و معدنی سهم بیشتری داشته باشند.

سهم خودروسازی‌ها در اشتغال و درآمد

امید رضایی، عضو انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور درباره سهم صنعت خودرو به‌ویژه قطعه‌سازی در اقتصاد کشور به صمت گفت: سهم صنعت خودرو در اقتصاد در جهان همراه با زنجیره تامین آنها محاسبه می‌شود. درحال‌حاضر صنعت خودرو ایران با توجه به حجم اشتغال و فعالیتی که دارد پس از صنعت نفت و بانکداری در جایگاه سوم ایستاده است. وی افزود: خودروسازی سومین صنعت بزرگ کشور بوده که بسیار موردتوجه است. او ادامه داد: صنعت خودرو در جهان یکی از شاخص‌های توسعه به‌شمار می‌رود و فعالیت شرکت‌های خودروساز زمینه حرکت صنایع دیگر هم می‌شود؛ از این‌رو از صنعت خودرو به‌عنوان صنعت پیشران نام برده می‌شود. توسعه این صنعت منجر به توسعه صنایع دیگر هم شده و لکوموتیو صنایع مختلفی است.

این فعال صنعت خودرو درباره تاثیر تحریم و سهم صنعت خودرو در اقتصاد کشور گفت: حتی با وجود تحریم همچنان این صنعت رتبه سوم را در حوزه درآمد و اشتغال دارد. در اوج تحریم‌ها تیراژ تولید بین ۹۰۰ هزار تا یک میلیون خودرو بود. این در حالی است که در شرایط معمولی یک میلیون و ۲۰۰ خودرو تولید کردیم. درصد کاهش تیراژ خیلی چشمگیر نبوده است.

رضایی در ادامه سخنان خود تصریح کرد: اوایل دهه ۹۰ البته در یکی از سال‌های ابتدایی تیراژ تولید به یک میلیون و ۶۰۰ خودرو هم رسید اما در حالت معمول یک میلیون و ۲۰۰ تا ۳۰۰ خودرو تولید می‌شود؛ بنابراین تیراژ تولید در اوج تحریم خیلی افت زیادی نداشتیم که تاثیرگذار در کاهش سهم این صنعت در اقتصاد داشته باشد.

خودروسازی در فهرست تحریم

عضو انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان کشور اعلام کرد: این صنعت آنقدر مهم بود که در حوزه فهرست تحریمی جزو نخستین صنایع تحریم شده بود. رضایی تاکید کرد: این صنعت می‌تواند دستاوردهای بزرگی داشته باشد و درحال‌حاضر هم چه دولت و چه ارزیابی که خارج از کشور راجع‌به صنعت ایران صحبت می‌شود صنعت خودرو جزو صنایعی است که برای سرمایه‌گذاری ایجاد انگیزه می‌کند. نمونه این موضوع را در فاصله دو تحریم دیدیم. این فعال صنعت ادامه داد: در پسابرجام اتفاق‌های خوبی رخ داد و شرکت‌های خارجی به‌نوعی برای ورود به ایران صف بسته بودند اما متاسفانه به دلایلی برنامه‌های به مرحله اجرا نرسید.

ظرفیت‌های موجود

رضایی یادآور شد: درحال‌حاضر هنوز فرصت‌های مغتنمی در صنعت خودرو وجود دارد. چه‌بسا در شرایط تحریم همین صنعت خودرو پس از سال‌ها دوری، فاصله بین صنعت و دانشگاه کم شد. در کنار این مسئله، طرح «نهضت تعمیق ساخت داخل» نیز با جدیت در حال انجام است و موضوع توانمندی صنایع داخلی بالادستی و پایین‌دستی که به خودروسازی کمک می‌کند مانند قطعه‌سازی که فعالیت‌ها را توسعه داد و هنوز دستاوردهای زیادی وجود دارد که به آن دست پیدا نکرده‌ایم. او ادامه داد: امروز صنعت خودرو و قطعه در بحث گیربکس‌های اتومات هم حرف برای گفتن دارد. در حوزه قطعات الکترونیک و سیستم ناوبری خودرو ( GPS ) حرف برای گفتن دارد.

این کارشناس حوزه خودرو و قطعه بیان کرد: تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیاد داریم اما نسبت به گذشته فعالیت‌های خوبی در این چند سال اخیر انجام‌شده است.

رضایی با اشاره به فرصت‌های تحریمی یادآور شد: تحریم باعث شد خودروساز و قطعه‌ساز به یک خودباوری برسد و محصولاتی که به‌راحتی در گذشته از خارج تامین می‌شد را در داخل بسازیم. همین زمینه افزایش سهم صنعت خودرو در تولید سرانه ناخالص ملی در آینده را افزایش دهد. وی افزود: دو مدل جدیدی که در یک سال اخیر تا حدودی وارد بازار کشور شدند، دستاورد همین رویکرد داخلی بودند.

او تاکید کرد: فراموش نکنیم هنوز راه طولانی در پیش داریم اما دست‌کم می‌توان امیدوار بود در ۲، ۳ سال اخیر روی ریل‌گذاری درستی در حال حرکت هستیم. اگر موضوع به‌درستی پیگیری شود و دولت نگاه درستی به این صنعت پیشران داشته باشد، بی‌تردید سهم صنعت خودرو در تولید ناخالص داخلی افزایش بیشتری خواهد داشت.

این فعال صنعت خودرو با بیان اینکه اگر کف تولید امروز یک میلیون خودرو باشد، گفت: اگر این تیراژ به ۲ میلیون خودرو برسد بنا بر نیاز داخل خبر خوبی است و این تیراژ به ۳ میلیون برسد شک نداشته باشید فقط ۳۰ درصد راه را طی کرده‌ایم. همچنان ظرفیت ۷۰ درصد خالی داریم تا توسعه کمی و کیفی رخ دهد. او تصریح کرد: صنعت خودرو کشور جای رشد زیادی دارد.

توجیه تولید با افزایش نرخ ارز

رضایی در پاسخ به این پرسش که صنعت خودرو در سال نخست تحریم افت تیراژ بالایی داشت و بعضا شنیده می‌شد تولید با ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار خودرو بسته شد، چطور سهم این صنعت کاهش پیدا نکرد، گفت: تولید در اوج تحریم هم وضعیت خوبی داشت. این تاثیر هم به‌دلیل این بود که وابستگی خارجی بالا بود و ساخت قطعات در کشور توجیه اقتصادی نداشت. هر بنگاه اقتصادی به هر حال سود هم مسئله مهمی است.

او با اشاره به نرخ ارز ادامه داد: با توجه به نرخ دلار پیش از تحریم تعمیق ساخت داخل محلی برای اعراب نداشت زیرا واردات ارزان‌تر از تولید داخل انجام می‌شد. محدود شدن ارتباطات بین‌المللی، کاهش حجم ارز موردنیاز و... سبب شد تا نرخ دلار افزایش پیدا کند و با خودباوری که در شرایط سخت به آن رسیده بودیم ساخت داخل با جدیت آغاز شد.

رضایی گفت: اگر همین شرایط و بستر در وضعیت معمول کشور به وجود می‌آمد امروز به جای ۷۰ درصد راه نرفته ۳۰ درصد راه را نرفته بودیم. علاوه‌بر اینکه در شرایط عادی با مشکلات کمتری می‌توانستیم فعالیت داشته باشیم و سهم صنعت خودرو را در تولید ناخالص داخلی بالا ببریم.

توجه به امتیازات داخلی

کارشناسان صنعت خودرو معتقدند صف کشیدن شرکت‌های خارجی برای ورود به کشور و همکاری با خودروسازان داخلی بیشتر به‌دلیل بازار بکر ایران برای محصولات آنهاست.

رضایی در پاسخ به این پرسش که استقبال خارجیان از همکاری مربوط به تولید است یا بازار، گفت: هر دو موضوع صادق است. ایران می‌توان در حوزه خودروسازی هاب منطقه باشد. ایران دارای امتیازهایی مانند نیروی جوان متخصص، انرژی و نیروی کار ارزان و... نسبت به همسایگان است.

وی افزود: اگر به‌لحاظ رقابتی نگاه کنیم ایران در بین همسایگانش از مولفه‌های لازم برای توسعه و افزایش سهم خود در اقتصاد را دارد حتی با کشوری مانند ترکیه که در حوزه قطعه‌سازی فعالیت گسترده‌ای دارد، فاصله زیادی نداریم.

او ادامه داد: ترکیه به‌تازگی وارد خودروسازی شده و از ما خیلی عقب‌تر است اما نسبت به سایر همسایگان، ایران بستر بسیار مناسبی برای صادرات و هاب شدن در منطقه را دارد. بازار این کشورها یکی از بهترین بازارها برای خودروهای ایرانی است.

این کارشناس خودرو با بیان اینکه شرکت رنو در حال انتقال مزیت‌های خود در ترکیه به ایران بود، گفت: مقدمات انجام‌شده بود تا این برند اروپایی محصولاتش را از ایران به بازارهای منطقه صادر کند. در این‌باره ۴ تا ۵ پروژه تعریف شده بود و اگر محقق می‌شد امروز خیلی جلوتر بودیم. این موضوع مربوط به سال ۹۶ است. شرکت پژو هم برنامه‌هایی برای صادرات از ایران داشت اما دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری پیشین امریکا تمام این برنامه‌ها را از بین برد.

رضایی اضافه کرد: خودروساز آلمانی و کره‌جنوبی هم برنامه‌هایی برای صادرات داشتند. تحقق این برنامه‌ها علاوه‌بر تقویت زیرساخت‌ها و تولید محصولات این کشورها در ایران و صادرات سبب رشد اقتصادی می‌شد.

سهم بیش از ۲ درصدی صنعت خودرو در تولید ناخالص ملی

کارشناسان عنوان می‌کنند سهم صنعت خودرو در سرانه تولید ناخالص ملی ۲ درصد است در حالی که این عدد در دهه ۷۰ دوبرابر بود. در ادامه عبداله توکلی‌لاهیجانی، کارشناس صنعت خودرو در این‌باره به صمت گفت: این عدد نمی‌تواند برای دوران فعلی باشد و مربوط به یک دهه قبل این صنعت است.

وی افزود: براساس سخنان وزیر صنعت، معدن و تجارت و هدف‌گذاری برای تولید ۳ میلیون خودرو یعنی دولت نیمی از هدف اشتغال کشور را در صنعت دنبال می‌کند که سهم صنعت خودرو بالاست. او ادامه داد: تیراژ ۳ میلیون خودرو در سال به‌طور قطع میزان اشتغال را در صنعت قطعه افزایش می‌دهد و با توسعه تولید قطعات به جذب نیروی بیشتر نیاز است. این کارشناس خودرو اضافه کرد: این اشتغالزایی فقط در قطعه‌سازی رخ نخواهد داد در حوزه خدمات مربوط به این صنعت مانند خدمات پس از فروش و... نیز شاهد اشتغال افراد بیشتر خواهیم بود. وی تصریح کرد: همین هدف‌گذاری وزارت صنعت، معدن و تجارت محقق شود سهم صنعت خودرو در اقتصاد افزایش خواهد داشت.

تولید و استفاده از ظرفیت موجود

توکلی‌لاهیجانی با اشاره به تحریم و کاهش سهم ایران در درآمدهای ارزی نفت، عنوان کرد: سهم صنعت به‌ویژه صنعت خودرو در دوران تحریم در تولید ناخالص داخلی بیشتر شد. او گفت: اگر از ۳ میلیون خودرو بتوانیم یک میلیون صادرات داشته باشیم که کار راحتی نخواهد بود اما دست‌نیافتنی هم نیست بیشتر به نقش صنعت خودرو در رونق اقتصادی پی می‌بریم. این کارشناس خودرو با تاکید بر اینکه هدف‌گذاری وزیر جدید صنعت، معدن و تجارت درست بوده، گفت: ظرفیت موجود این صنعت بالاست و تحقق این هدف سبب می‌شود از تمام ظرفیت موجود فعلی بهره‌برداری شود.

تغییر ساختار و محقق شدن هدف

توکلی‌لاهیجانی در پاسخ به این پرسش که آیا تحریم روی صنعت خودرو و سهم آن در سرانه تولید ناخالص ملی مانند صنعت نفت تاثیری نداشته، گفت: بی‌تاثیر نبوده اما باید برآیند مثبت و منفی این صنعت را با هم مقایسه کرد و در انتها نتیجه‌گیری کنیم. او ادامه داد: معتقدم افزایش نرخ ارز و وجود بازار کشورهای منطقه برای خودروهای ایرانی، در کنار تهدید تحریم، فرصت‌هایی را هم برای صنعت خودرو به وجود آورد. وی گفت: درحال‌حاضر اگر یکی از مدل‌ها، یکی از خودروهای پرفروش در کشوری مانند آذربایجان است فرصت‌هایی را به وجود آورده که می‌تواند توسعه پیدا کند.

علاوه‌بر اینکه با بالا رفتن نرخ ارز، درآمد ارزی کشور با صادرات افزایش پیدا می‌کند. این کارشناس حوزه خودرو با اشاره به افت تیراژ خودرو در دوران تحریم افزود: رسیدن تیراژ تولید از یک میلیون و ۵۰۰ خودرو به حدود ۸۰۰ هزار خودرو در تولید ناخالص داخلی کشور بی‌تاثیر نبوده اما در کنار تمام این مسائل، ظرفیت برای افزایش سهم صنعت در اقتصاد در حوزه خودروسازی زیاد است.

او خاطرنشان کرد: با اندکی بهبود در زیرساخت‌های کشور تولید سالانه ۳ میلیون خودرو در کشور محقق می‌شود. تغییرات ساختاری در صنعت خودرو نیاز است و اینکه با برنامه‌های منسجمی اهداف تدوین‌شده عملیاتی شود.

بازار خارجی و تولید محصولات ارزان‌قیمت

این کارشناس حوزه خودرو با بیان اینکه رویکرد پلتفرمی داشتن در خودروسازی موثر است، گفت: شرکت‌های خودروساز باید بتوانند براساس پلتفرم خواسته‌های مشتریان را جامه عمل بپوشانند. یعنی با استفاده از خودروهای مشترک روی یک پلتفرم به تیراژ تولید دست پیدا کنند. استفاده از قطعات مشابه در محصولات جدید هم تولید قطعات را در مقیاس اقتصادی، شدنی می‌کند و هم هزینه‌های تمام‌شده را برای شرکت‌های خودروساز کاهش می‌دهد. همچنین هر یک از سایت‌های تولید باید وقف یک پلتفرم شود به‌جای اینکه فعالیت روی پلتفرم‌های قدیمی متمرکز باشد.

توکلی‌لاهیجانی گفت: تحقق این امر سبب می‌شود صنعت خودرو در بازار کشورهای منطقه حرف برای گفتن داشته باشد. خودرویی ارزان‌قیمت از بازار خارج شد اما محصولی با همان مشخصات فنی و قیمت، جایگزین آن نشد درحالی‌که در کشورهای همسایه همچنان خواهان همان نوع خودرو با همان نرخ هستند. در حوزه صادرات باید به خواسته بازارها توجه داشته باشیم.

سخن پایانی

بنابر این گزارش صنعت خودرو به‌عنوان صنعتی پیشران و سومین صنعت بزرگ ایران سهم زیادی در سرانه تولید ناخالص ملی ( GDP ) دارد. این سهم با وجود تحریم هم روند کاهشی نداشت، زیرا با تعمیق ساخت داخل، ارزبری آن کاهش پیدا کرده و در آینده سهم آن با این میزان داخلی‌سازی و تولید ۳ میلیون خودرو و صادرات یک میلیون آن در اقتصاد خیلی بیشتر خواهد شد.