صنعت حمل‌ونقل در حوزه معدن و صنایع معدنی به‌ دلیل حجم قابل‌توجه جابه‌جایی‌ها اهمیت ویژه‌تری دارد. با این وجود باید تاکید کرد ناوگان حمل‌ونقل در کشور با ضعف‌های اساسی روبه‌رو بوده و از بازسازی و نوسازی جا مانده است. در همین حال باید تاکید کرد در میان روش‌های مختلف حمل‌ونقل (ریلی، جاده‌ای و دریایی) جابه‌جایی از طریق خطوط آهن در صنایع معدنی اهمیت ویژه‌تری دارد؛ تا جایی که در اغلب کشورهای پیشرفته حدود نیمی از مواد معدنی با کمک ریل جابه‌جا می‌شود‌ اما درصد جابه‌جایی مواد و صنایع معدنی از طریق خطوط ریلی در کشور ما بسیار ناچیز است. درواقع حجم عمده جابه‌جایی از طریق جاده و به‌وسیله کامیون انجام می‌شود. همین موضوع نیز چالش‌های متعددی را پدید می‌آورد که ازجمله آنها می‌توان به افزایش هزینه حمل اشاره کرد.

ناوگان فرسوده و عقب‌مانده

کیومرث فتح‌اله کرمانشاهی، کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو باصمت در ارزیابی بخش حمل‌ونقل در کشور و تاثیر آن بر عملکرد صنایع عنوان کرد: حمل‌ونقل در حوزه‌های مختلف مسافری، باربری و تجاری، کارکرد دارد. زیرساخت‌های حمل‌ونقل در کشور ما فرسوده و عقب‌مانده هستند. برای مثال، از کامیون‌های فرسوده در بخش حمل زمینی استفاده می‌شود؛ البته بخشی از این چالش و کمبود را باید ناشی از تحریم و محدودیت در روند واردات دانست. محدودیت‌های یادشده در سایر ابعاد حمل‌ونقل نیز به ‌چشم می‌خورد. برای مثال، حمل دریایی در ایران از روند توسعه جهانی آن عقب مانده است. در حال حاضر از کشتی‌هایی با ظرفیت و تناژ بسیار بالا برای جابه‌جایی محصول استفاده می‌شود. کشتی‌های پیشرفته امروزی در سطح جهانی از توان جابه‌جایی محصولات با تناژ بسیار بالایی برخوردار هستند. اما هنوز امکان پهلوگیری این کشتی‌ها در ایران وجود ندارد. همین موضوع نیز بر هزینه حمل دریایی برای ایران می‌افزاید. حمل‌ونقل ریلی نیز به‌عنوان یکی از ابزارهای اصلی جابجایی کالا به شمار می‌رود. با وجود این، این صنعت در ایران همچنان توسعه نیافته است. کرمانشاهی در ادامه خاطرنشان کرد: با وجود محدودیت‌های موردبحث در حوزه حمل‌ونقل، شاهد افزایش قابل توجه بهای جابه‌جایی در بخش‌های مختلف هستیم. وی افزود: ازمجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که باید راهکاری برای رفع چالش فرسودگی و عقب‌ماندگی صنعت حمل‌ونقل در کشور کرد. بدون تردید بازسازی و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل و همچنین استفاده از تجهیزات به‌روز و جدید در این صنعت ضروری به‌نظر می‌رسد. شرکت‌های فعال در بخش حمل‌ونقل و بخش خصوصی توان بهبود و ارتقای صنعت حمل‌ونقل را دارند‌ اما باید فضای مناسبی برای آنها فراهم شود. در همین حال نهادهای مسئول همچون وزارت راه و شهرسازی، سازمان بنادر و کشتیرانی، راه‌آهن جمهوری اسلامی و سایر نهادهای مرتبط با حمل‌ونقل از این توسعه حمایت کنند. دولت نیز به‌عنوان سیاست‌گذار شرایط را به‌ گونه‌ای مهیا کند که بخش خصوصی بتواند به‌عنوان متصدی حوزه حمل‌ونقل، ظاهر شود. وی با اشاره به نقش جدی و اثرگذار حمل‌ونقل در روند توسعه تجاری گفت: بهبود روابط تجاری در حوزه‌های مختلف واردات و صادرات، نیازمند ارتقای ناوگان حمل‌ونقل کشور است. تحقق این هدف از جنبه‌های دیگری نیز اهمیت دارد؛ ازجمله آنکه به کاهش هزینه تولید در صنایع مختلف منجر خواهد شد. بهای حمل‌ونقل در مواردی حتی تا ۱۰ درصد هزینه‌های تولید یک محصول را به خود اختصاص می‌دهد؛ بنابراین نمی‌توان به‌سادگی از کنار آن گذشت.

الزاماتی برای نوسازی

محمدرضا احمدی، مدیرعامل شرکت صنایع فولاد کردستان در گفت‌وگو باصمت درباره زیرساخت‌های صنعت حمل‌ونقل کشور و تاثیر آن بر صنایع معدنی و فلزی گفت: باوجود توسعه صنعت حمل‌ونقل در سال‌های پس از انقلاب، متاسفانه هنوز سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی به‌منظور حمل مواد معدنی و محصولات صنایع معدنی انجام نشده است. این محصولات اغلب از شاهراه‌های اصلی کشور که محل عبور و مرور مسافران است، انتقال می‌یابند. از طرفی توسعه نیافتن زیرساخت‌های ریلی به‌ویژه در مناطقی مانند سنگان که ذخایر عظیمی از سنگ‌آهن ایران در آن واقع شده، مشکلات بزرگی را ایجاد کرده است. فاصله طولانی بسیاری از واحدهای تولیدی کشور از زیرساخت‌های حمل‌ونقل دریایی نیز این واحدها را با چالش‌هایی در تامین مواد اولیه مورد نیاز خود در تولید روبه‌رو می‌کند. احمدی در ادامه افزود: انتقال مواد معدنی از فاصله‌های طولانی انجام می‌شود. همین موضوع قیمت حمل این مواد را افزایش و حاشیه سود را برای شرکت‌های فعال در حوزه معدن و صنایع معدنی کاهش می‌دهد؛ بنابراین امیدواریم با توسعه هرچه بیشتر صنعت حمل‌ونقل در کشور، گرهی از مشکلات این فعالان اقتصاد باز شود. مدیرعامل شرکت صنایع فولاد کردستان خاطرنشان کرد: باتوجه به برنامه تولید ۵۵ میلیون فولاد در افق ۱۴۰۴ و با درنظر گرفتن استخراج حدود ۲۰۰ میلیون تن سنگ‌آهن و ۱۰۰ میلیون تن کنسانتره و گندله و حجم بزرگی از جابه‌جایی‌ها به‌طور قطع شبکه جاده‌ای چاره‌ساز نخواهد بود و باید شبکه ریلی به‌طور گسترده ایجاد شود و به بهره‌برداری برسد. احمدی درباره ایمنی در حمل‌ونقل گفت: حمل‌ونقل در داخل شبکه معادن و صنایع معدنی با نظارت کامل واحد HSEE انجام می‌شود، اما به ‌دلیل فرسوده بودن ماشین‌آلات، مشکلات ناشی از تحریم و نبود قطعات یدکی، سطح ایمنی ماشین‌آلات کاهش یافته است؛ بنابراین نیاز اساسی برای نوسازی ناوگان حمل‌ونقل کشور وجود دارد.

سخن پایانی

از مجموع موارد یاد‌شده می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که حمل‌ونقل در ایران با انواع ضعف‌های زیرساختی روبه‌رو است. بی‌توجهی به روند توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل در کشور، در طول سال‌های گذشته، چالش‌های جدی را در موقعیت کنونی ایجاد کرده است. ازجمله آنکه با انواع کاستی‌ها در حوزه حمل روبه‌رو هستیم. در همین حال هزینه‌های حمل‌ونقل تحت تاثیر شرایط موجود به‌شدت کاهش یافته است.