با این وجود، براساس برآوردهای انجام‌شده تراز گازی کشور از سال جاری منفی خواهد شد؛ یعنی میزان مصرف گاز از تولید این حامل انرژی پیشی خواهد گرفت. متاسفانه در طول سال‌های گذشته اقدامات قابل‌قبولی برای ارتقای زیرساخت‌های انرژی در کشور و همچنین افزایش بهره‌وری در این بخش انجام نشده است. در چنین شرایطی، عموما وزارت نفت ابتدا تامین نیاز خانگی را در اولویت قرار می‌دهد و بدین‌ترتیب روند تامین گاز موردنیاز صنایعی مانند فولاد، سیمان و پتروشیمی تحت‌تاثیر قرار خواهد گرفت. البته در حال حاضر مقررشده برخی صنایع از مازوت به‌عنوان سوخت جایگزین استفاده کنند اما این اقدام نیز پیامدهایی را به‌دنبال دارد که از جمله مهم‌ترین آنها باید به آسیب‌های محیط‌زیستی اشاره کرد. در ادامه باید تاکید کرد در روند فعالیت برخی صنایع امکان جایگزینی با سوخت دیگری وجود ندارد و احتمالا شاهد توقف تولید در این حوزه‌ها خواهیم بود. فارغ از راهکار رفع این چالش باید خاطرنشان کرد کمبود سوخت مشکلی جدی و ادامه‌دار است و انتظار می‌رود تدبیری اساسی و زیرساختی برای رفع آن اندیشیده شود.

چندی پیش جواد اوجی، وزیر نفت دولت سیزدهم، از کمبود ۲۵ درصدی ذخایر و مخازن سوخت مایع نیروگاه‌ها در سال جاری و در مقایسه با سال ۱۳۹۹ خبر داد. صنایع فولاد و سیمان در تیررس اولیه این قطعی گاز قرار خواهند گرفت؛ این در حالی است که واحدهای یادشده تابستان را با توجه به قطعی گسترده برق، کج‌دار و مریز پیش رفتند و روند تولید آنها به‌شدت تحت‌تاثیر قرار گرفت. در واقع قطعی گاز موردنیاز این صنایع در ماه‌های سرد سال مشکلات فعالان این صنعت را دوچندان خواهد کرد. در ادامه باید خاطرنشان کرد توقف تولید در این واحدها با توجه به کاهش قابل‌توجه تولید محصولات یادشده طی ماه‌های گذشته به منزله آغاز التهابی جدید در بازار خریدوفروش این محصولات و این‌بار با شدت هرچه بیشتر است.

البته راه‌حل جایگزینی مازوت با گاز از سوی مسئولان مطرح شده اما باید تاکید کرد استفاده از سوخت مازوت به منزله ایجاد آلودگی قابل‌توجه هواست؛ یعنی همان شرایطی که در سال ۱۳۹۹ پشت سر گذاشتیم را این‌بار با شدت بیشتری تجربه خواهیم کرد.

توقف تولید در برخی صنایع جدی است

غلامرضا خلیقی، مدیرعامل شرکت فولاد غرب آسیا در گفت‌وگو با و در پاسخ به سوالی مبنی بر پیش‌بینی قطعی گاز در ماه‌های سرد سال و تاثیر آن بر عملکرد صنایع فولادی کشور، گفت: بسیاری از صنایع از جمله اغلب واحدهای فولادی کشور در ماه‌های گرم سال با قطعی برق مواجه و ناچار شدند بخش قابل‌توجهی از ظرفیت تولید خود را بکاهند. این کمبودها در تامین برق موردنیاز صنایع از یک‌سو ضرر قابل‌توجهی به تولیدکنندگان وارد کرده و از سوی دیگر، بازار خریدوفروش این محصولات را با التهاب روبه‌رو کرد.

حال در آستانه فصل سرما صحبت از قطعی گاز صنایع می‌شود اما با توجه به شرایط یادشده، باید اقرار کرد صنایع کشور آمادگی رویارویی با چنین شرایطی را ندارند. در واقع این اقدام به منزله وارد شدن فشار مضاعف به صنایع و تولیدکنندگان است.

مدیرعامل فولاد غرب آسیا در پاسخ به سوالی مبنی بر امکان جایگزینی سوخت گاز با سایر سوخت‌ها گفت: برخی صنایع می‌توانند از گاز و مازوت به‌عنوان سوخت اصلی استفاده کنند اما این امکان برای تمامی صنایع وجود ندارد. برخی صنایع مانند واحدهای نورد سرد و تولیدکنندگان ورق سرد فولادی برای تداوم فعالیت خود حتما باید از گاز استفاده کنند و احتمال جایگزینی سوخت آنها با مازوت و... وجود ندارد؛ درنتیجه تولید آنها در چنین شرایطی متوقف خواهد شد.

خلیقی با اشاره به روند فعالیت واحد تحت مدیریت خود اظهارکرد: سوخت واحد آنیل فقط گاز است. البته در قسمت بویلر می‌توان از گازوئیل استفاده کرد اما این بخش فقط ۱۰ درصد مصرف واحد ما را به خود اختصاص می‌دهد. سال گذشته و در روزهای سرد سال، شاهد توقف یک هفته‌ای گاز بودیم و به‌دنبال آن عملا تولید در واحد آنیل ما متوقف شد.

وی افزود: در همین حال تامین گازوئیل به‌عنوان جایگزین برای واحد بخار نیز به دشواری انجام می‌شود. ما در حال حاضر به‌دنبال آن هستیم که گازوئیل را به‌عنوان سوخت جایگزین برای واحد بخار تامین کنیم اما این روند به دشواری انجام می‌شود و بسیار زمان‌بر است. تاجایی‌که از ۶ ماه قبل از آغاز ماه‌های سرد سال درخواست‌های لازم را برای دریافت گازوئیل ارائه می‌دهیم. هماهنگی برای دریافت گازوئیل از سوی اداره صنعت، معدن و تجارت استان‌ها و فرمانداری‌ها انجام می‌شود. پس از تایید توسط ۲ نهاد یادشده درخواست ما به اداره نفت تحویل داده می‌شود. این سخت‌گیری‌ها به‌دلیل قیمت بسیار پایین گازوئیل در کشور است. در واقع این گمان می‌رود که هر کس به‌دنبال سهمیه گازوئیل است، می‌خواهد آن را قاچاق کند یا بفروشد. درحالی که ما حاضریم گازوئیل را با بهای به مراتب بالاتری خریداری کنیم اما تولیدمان نخوابد.

مدیرعامل شرکت فولاد غرب آسیا اظهارکرد: از مجموع موارد یادشده اینطور برداشت می‌شود که قطع گاز برای برخی صنایع به منزله توقف تولید است. البته در برخی دیگر از صنایع، امکان جایگزینی گاز با سوخت جایگزین مازوت وجود دارد اما این اقدام به منزله آلوده شدن هواست.

وی افزود: بدون تردید امکان برنامه‌ریزی برای به حداقل رساندن تعطیلی تولید وجود دارد. در واقع تشکل‌ها و انجمن‌ها می‌توانند شرایط تولید و امکان توقف یا تداوم آن را به مسئولان اطلاع دهند اما عموما سیاست‌گذاران در مواقع ضرور و نیاز از اطلاعات و نظرات تشکل‌ها بهره نمی‌گیرند.

وی با اشاره به روند توقف فعالیت بسیاری از صنایع طی ماه‌های گذشته افزود: در چنین شرایطی شاهد توقف فعالیت بسیاری از صنایع و التهاب در بازار بودیم. بدون تردید بازار دیگر توان کشش چنین التهابی را ندارد. بنابراین باید راه‌حلی اساسی برای این موضع اندیشیده شود. ضمن آنکه کمبود زیرساخت‌های انرژی در کشور ما جدی است و باید راه‌حلی اساسی برای رفع این چالش اندیشیده شود.

سیمان زیر تیغ قطعی گاز

عبدالرضا شیخان، دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان در گفت‌وگو با و در پاسخ به سوالی مبنی بر احتمال قطعی گاز صنایع در ماه‌های سرد سال و تاثیر آن بر عملکرد آنها، گفت: قطع شدن گاز صنایع سیمان تاثیر منفی بر عملکرد تولید و سودآوری واحدهای فعال در این بخش دارد. در همین حال برای تولید واحدهای سیمانی کشور با گاز به‌عنوان سوختی پاک، برنامه‌ریزی شده است. در حال حاضر تمامی واحدهای سیمانی کشور به‌جز ۳ واحد صنعتی (سیمان زابل، سیمان خاش و سیمان سفید لارستان) که گازرسانی به آن مناطق هنوز انجام نمی‌شود از گاز به‌عنوان سوخت اصلی خود استفاده می‌کنند و تغییر در روند فعالیت این واحدها و تغییر در تامین گاز به‌منزله وارد آمدن فشاری مضاعف به عملکرد این تولیدکنندگان است.

وی افزود: با توجه به کاهش فشار گاز واحدهای سیمانی و همچنین پیش‌بینی شدت گرفتن این کمبود در ماه‌های سرد سال، پیشنهادشده مخازن مازوت واحدهای تولیدی ذخیره شود. صنایع سیمان کشور امکان ذخیره‌سازی ۶۵۰ میلیون لیتر مازوت را دارند اما باوجود هماهنگی‌هایی که از ابتدای سال انجام‌شده در ۱۰ روز اخیر با ذخیره‌سازی مازوت به‌اندازه نیاز ۱۵ روز واحدهای سیمانی کشور موافقت شده است.

البته شرایط سختی برای دریافت این مازوت وجود دارد، از جمله آنکه تولیدکنندگان موظف به ارائه ضمانتنامه بانکی شده‌اند و همین موضوع روند فعالیت واحدهای سیمانی کشور را با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهد کرد. همین موضوع موجب توقف فعالیت واحدهای سیمانی کشور خواهد شد. بدون تردید توقف فعالیت واحدهای سیمانی در آینده‌ای نزدیک باعث التهاب در بازار خرید فروش این محصول می‌شود.

دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان درباره تغییر سوخت صنایع از گاز به مازوت گفت: هزینه این تغییر سوخت با توجه به آنکه حمل آن بر عهده واحدهای سیمانی است، حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد هزینه سوخت واحدهای سیمانی را افزایش می‌دهد. درنتیجه بر بهای تمام‌شده سیمان و قیمت فروش آن اثرگذار خواهد بود.

وی افزود: حمل مازوت در فصول سرد سال دشوارتر می‌شود و در همین حال، ناوگان حمل‌ونقل کشور ظرفیت‌های محدودی دارد.

درنتیجه با وجود اینکه ناوگان حمل‌ونقل در کشور ظرفیت محدودی دارد، از مسئولان درخواست شد این ذخیره‌سازی از ابتدای سال انجام شود اما این مجوز داده نشد.

شیخان گفت: در حال حاضر مجوز تامین مازوت فقط برای نیاز ۱۵ روز واحدهای سیمانی صادر شده است. باید هرگاه این ذخیره رو به پایان بود، متناسب با آن سوخت موردنیاز واحدها تامین شود تا مشکلی در این زمینه ایجاد نشود. البته همچنان جلسات و مذاکراتی میان انجمن سیمان با مسئولان در این‌باره ادامه و تعاملات برای رفع این چالش وجود دارد.

دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان در پاسخ به سوالی درباره تاثیر تغییر سوخت موردنیاز واحدهای سیمانی از گاز به مازوت بر آلودگی هوا گفت: بدون تردید این تغییر نباید در شهرهای بزرگ و برای واحدهایی که در مناطق شهری واقع شوند، اتفاق بیفتد. یعنی انتظار می‌رود سوخت گاز موردنیاز این واحدها تامین شود تا مشکلی در این حوزه پیش نیاید. به‌علاوه آنکه واحدهای سیمانی همگی مجهز به فیلترهای تصفیه هوا هستند.

درنتیجه تا حدود زیادی از ورود مواد آلاینده به هوا جلوگیری می‌شود؛ بنابراین تصوری که در میان عموم مردم وجود دارد مبنی بر اینکه مازوت عامل اصلی آلودگی هواست، اشتباه است.

سخن پایانی

ازمجموع موارد یادشده اینطور برداشت می‌شود که بی‌توجهی به توسعه زیرساخت‌های انرژی روند فعالیت صنایع را در طول سال‌های گذشته با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است. در واقع زیرساخت‌های انرژی هم‌پای صنایع و رشد جمعیت توسعه نیافته‌اند و اکنون با چالشی بزرگ مواجه هستیم. چالشی که در سال‌های آینده نیز تداوم خواهد یافت؛ بنابراین از سیاست‌گذاران دولت سیزدهم انتظار می‌رود از همین روزهای ابتدایی فعالیت خود برای رفع این کمبود برنامه‌ریزی کنند.