این بازار که با وعده مسئولان دولت دوازدهم و سیزدهم به محلی برای جذب سرمایه ‌ های مردمی بدل شد، نتوانست موفق عمل کند. عملکرد منفی بورس تهران در طول سال ‌ های گذشته بارها منجر به بروز اعتراض در میان فعالان این بازار، به ‌ ویژه سرمایه ‌ گذاران حقیقی و خرد شده است. در این انتقادات از عملکرد اقتصادی دولت به ‌ عنوان متهم اصلی ریزش ‌ های بورسی و همچنین بی ‌ توجهی به وعده ‌ های مطرح ‌ شده به سهامداران حقیقی و خرد یاد می ‌ شود. در همین حال عملکرد ضعیف سازمان بورس در حمایت از سهامداران نیز مورد انتقاد جدی قرار گرفت. البته سازمان بورس و اوراق بهادار بسته ‌ های متعددی را با هدف حمایت از سهامداران مصوب کرد که هیچ ‌ کدام از آنها آنقدرها هم نتیجه ‌ بخش نبودند. در چنین فضایی باوجود بازگشت دوباره بورس به مسیر صعودی، رئیس این سازمان استعفا داد. البته طبق روال هفته ‌ های گذشته خبر استعفا یا برکناری عشقی منتشر و در ادامه تکذیب شد. روند تکذیب و تایید استعفای رئیس سازمان بورس در روز پایانی آبان شدت گرفت؛ تا جایی که رئیس جدید بورس هم معرفی شد، اما در نهایت محمدهادی سلیمی ‌ زاده، مدیر روابط عمومی سازمان بورس با انتشار عکسی از جلسه شورای عالی بورس، در توییتر خود اعلام کرد اکثریت قاطع اعضای این شورا با استعفای مجید عشقی مخالفت کرده ‌ اند و بدین ترتیب وی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار باقی خواهد ماند. صمت در این گزارش تاثیر تغییر و تحولات یادشده بر عملکرد سازمان بورس و همچنین بازدهی تالار شیشه ‌ ای را که به هر ریسک و تغییری در بازار واکنش نشان می ‌ دهد بررسی کرده است.

ناکارآمدی مدیران پایان ندارد

فردین آقابزرگی کارشناس بازار سرمایه در گفت ‌ وگو با صمت در ارزیابی تغییرات مداوم در مدیریت سازمان بورس و اوراق بهادار و تاثیر آن بر عملکرد تالار شیشه ‌ ای اظهار کرد: اصولا سازمان بورس وظیفه رگولاتوری، نظارت بر فرآیندهای بورسی، توسعه زیرساخت ‌ های این سازمان و همچنین پیگیری مطالبات سهامداران را بر عهده دارد. با این وجود اغلب روسای پیشین این سازمان تاکنون نتوانسته ‌ اند دستاورد ویژه ‌ ای برای توسعه عملکردی بورس تهران داشته یا از منافع سهامداران به ‌ طور اصولی حمایت کنند.

وی افزود: متاسفانه در موارد متعددی شاهدیم میان وعده ‌ های مطرح ‌ شده از سوی ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار با عملکرد آنان، تفاوت قابل توجهی وجود دارد. همین یکسان نبودن وعده و عمل نیز عملکرد این نهاد را برای سهامداران تضعیف می ‌ کند. یا به بیانی دیگر سهامداران امیدی به پیگیری مطالباتشان از سوی مدیران بورسی کشور ندارند.

این فعال بازار سرمایه افزود: رئیس سازمان بورس از اثرگذاری محدودی در فرآیند تصمیم ‌ گیری ‌ های اقتصادی برخوردار است. همین موضوع نیز مانع اثرگذاری این شخص در شرایط بازار سرمایه و بهبود عملکردی آن می ‌ شود.

آقابزرگی گفت: تا زمانی که زیرساخت ‌ های قانونی برای مشارکت عمومی ذینفعان بازار فراهم نباشد و از سرمایه ‌ گذاران در فرآیندهای تصمیم ‌ گیری برای بازار سرمایه، استفاده نشود، نباید به بهبود عملکردی این سازمان، امید جدی داشت. یا هر کسی که در این مقام قرار گیرد، عملاً کارایی ویژه و منحصربه ‌ فردی نخواهد داشت.

وی افزود: یکی از راهکارهای تغییر شرایط بورس تهران وجاهت ‌ بخشی به تشکل ‌ های خودانتظام در بازار سرمایه است. راهکاری که در طول سال ‌ های گذشته مورد بی ‌ مهری مسئولان قرار گرفته است. یا برخلاف وعده ‌ های مطرح ‌ شده از سوی روسای سازمان بورس، هنوز امکانی برای تشکیل کانون سهامداران حقیقی یا تاسیس کانون سبدگردان ‌ ها، فراهم نشده است.

آقابزرگی تاکید کرد: تا زمانی که ذینفعان تالار شیشه ‌ ای، اجازه دخالت در امور را ندارند نباید به نتیجه ‌ بخش بودن شرایط امید داشت.

وی افزود: رئیس سازمان بورس و ارواق بهادار توسط وزیر امور اقتصادی و دارایی تعیین می ‌ شود. همین موضوع نیز عملا مانع پیگیری مطالبات سهامداران می ‌ شود یا به بیانی دیگر استقلال عملکردی این نهاد را تحت ‌ الشعاع قرار می ‌ دهد.

آقابزرگی گفت: ازمجموع موارد یاد شده می ‌ توان اینطور نتیجه گرفت که رئیس سازمان بورس آن ‌ قدرها هم بر عملکرد تالار شیشه ‌ ای اثرگذار نیست. درنتیجه تغییرات در این نهاد، تاثیر چشم ‌ گیری بر عملکرد بورس تهران نخواهد داشت. به ‌ ویژه آنکه در موقعیت کنونی متغیرهای مهم اقتصادی و سیاسی، سمت ‌ وسوی اصلی این بازار را مشخص می ‌ کنند.

نگاهی به عملکرد بورس تهران

آقابزرگی در ادامه و در پاسخ به سوالی مبنی بر ارزیابی عملکرد بورس تهران اظهار کرد: برآیند کلی عملکرد بورس در ۲ هفته اخیر مثبت برآورد می ‌ شود. بعد از رونمایی بسته حمایتی ۱۰ بندی مطرح ‌ شده ازسوی بورس تهران که عمدتاً هم به ظواهر معاملات و فضای عمومی حاکم بر بازار سرمایه مربوط می ‌ شد، تغییر مسیر شاخص کل بورس از منفی پیاپی به مدار تعادلی قابل پیش ‌ بینی بود.

وی افزود: البته این فضای تعادلی در سایه حمایت ‌ های انجام گرفته از بورس تهران و کنترل شاخص حاصل شده است، بنابراین نباید به تداوم این شرایط امید
داشت.

آقابزرگی گفت: افزایش نرخ سود بهره بین بانکی، نرخ مؤثر اوراق دولتی، کسری قابل توجه بودجه دولت، افزایش بدهی ‌ های دولت در قالب رونمایی اوراق جدید و ... همچنان پابرجا هستند و عملکرد تالار شیشه ‌ ای را تحت تاثیر منفی قرار می ‌ دهد، بنابراین رشد بورس تهران را در هفته ‌ های گذشته نباید واقعی دانست و به تداوم آن امید داشت.

این فعال بازار سرمایه گفت: همزمان شاهد تداوم روند خروج پول حقیقی ‌ ها از بورس تهران هستیم که حکایت از ریسک ‌ های جدی در عملکرد بازار سرمایه دارد. درنتیجه نباید به ادامه ‌ دار شدن روند سبزپوشی بازار در آینده امید داشت.

وی گفت: تداوم سیاست قیمت ‌ گذاری دستوری دیگر ریسک بزرگ حاکم بر بورس تهران است که مانع بازگشت جدی این بازار به روند صعود واقعی می ‌ شود.

این فعال بازار سرمایه گفت: متاسفانه باوجود تغییرات گسترده ‌ ای که در طول سال ‌ های گذشته در تالار شیشه ‌ ای شاهد آن بودیم، همچنان قوانین حاکم بر این بازار با معیارهای نوین اقتصادی کشور تطبیق نیافته ‌ اند. همین خلأ نیز خود به ‌ عنوان ریسکی بزرگ، عملکرد بازار سرمایه را تحت تاثیر منفی قرار داده است و همزمان سازمان بورس را از وظایف واقعی خود دور می ‌ کند.

جایگاهی برای حمایت از سهامداران

یاسر فلاح کارشناس بازار سرمایه در گفت ‌ وگو با صمت اظهار کرد: سازمان بورس و اوراق بهادار مدافع و هماهنگ ‌ کننده امور سرمایه ‌ گذاران است. بر همین اساس نیز از ریاست این سازمان انتظار می ‌ رود به نمایندگی از صاحبان سهام از عملکرد بازار سرمایه حمایت کنند. علاوه بر این مدافع صداقت و شفافیت بازار، باشند. وی افزود: ریاست این سازمان می ‌ توان با برقراری تعامل سازنده با نهادهای مهم و اثرگذار اقتصادی کشور ازجمله وزارت اقتصاد و امور دارایی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت نفت، وزارت کار، رفاه و تامین اجتماعی و همچنین سایر نهادهای اقتصادی کشور، مقدورات و مسائل بازار سرمایه را درک کنند. این تعامل در فرآیند تصمیم ‌ گیری نهادهای اقتصادی به ‌ کار می ‌ آید، چراکه شرایط بازار سرمایه و اثرپذیری آن مورد توجه قرار می ‌ گیرد.

فلاح گفت: اما در شرایطی که ریاست سازمان به هر علتی توان برقراری چنین تعاملاتی را ندارد، عملا منافع سهامداران نیز نادیده گرفته خواهد شد. این کارشناس بازار سرمایه گفت: چنانچه ریاست سازمان به عضویت کمیته ‌ های اقتصادی دولت درآید و در تصمیم ‌ گیری ‌ ها صاحب رأی باشد، می ‌ توان به رفع برخی از مشکلات حاکم بر این بخش امید داشت.

این کارشناس بورسی در پاسخ به سوالی مبنی بر اثرات تغییرات دائم مدیریتی بر عملکرد بورس تهران گفت: ثبات مهم ‌ ترین فاکتور و شاخصه اثرگذار بر عملکرد بازار سرمایه است، بنابراین هر تنشی می ‌ تواند به ضرر بازار سرمایه منتهی شود. با این وجود باید خاطرنشان کرد مسائل مهم ‌ تری بر عملکرد این بازار تاثیرگذار هستند. عملکرد بورس تهران در ۲ هفته گذشته در حالت کلی مثبت ارزیابی می ‌ شود، با این وجود هنوز ابهاماتی عملکرد این بازار را تحت تأثیر قرار می ‌ دهد.

وی افزود: با توجه به شرایط حاکم بر کشور، آینده اقتصادی از قابلیت پیش ‌ بینی ‌ پذیری کافی برخوردار نیست، همین موضوع نیز ریسک سرمایه ‌ گذاری در این حوزه را افزایش می ‌ دهد.

فلاح گفت: با این وجود سهام بسیاری از صنایع بورسی کشور بسیار ارزنده هستند. قیمت سهام برخی از شرکت ‌ ها بسیار پایین ‌ تر از ارزش ذاتی آنها برآورد می ‌ شود و همین موضوع نیز سرمایه ‌ گذاران را به خرید سهام ترغیب می ‌ کند.

سخن پایانی

طی چند هفته گذشته اخبار استعفا و یا برکناری مجید عشقی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار بارها مطرح بوده اما هر بار این موضوع تکذیب شده است. براساس موارد مطرح ‌ شده در فضای مجازی فشار برخی نمایندگان مجلس برای تغییر ریاست این سازمان و همزمان مخالفت با برخی پیشنهادهای سازمان بورس برای گنجاندن در لایحه بودجه سال آینده مبنی بر حمایت از بازار از دلایل این استعفا اعلام شد. با این وجود اکثریت اعضا از پذیرش استعفای عشقی امتناع کرده و با احصاء برخی اقدامات کلیدی سازمان بورس در دوران مدیریت ایشان نظیر شکستن انحصار در زمینه صدور مجوزهای مالی، انسجام و اصلاح ساختارهای بازار، ورود خودرو به بورس کالا، ارتقای شفافیت بازار با نمایش عمق مظنه و ... خاطرنشان کردند انجام چنین امور بنیادی ظرف یکسال، در ادوار سازمان بورس کم سابقه بوده است. بنابراین اعضای شورا همچنین ضمن حمایت قاطع از مجید عشقی، خواستار ابقای ایشان در این مسئولیت شدند. با این وجود باید تاکید کرد انتشار چنین اخباری که حکایت از ناهماهنگی در تیم اقتصادی دولت دارد، خود می ‌ تواند به ‌ عنوان شاخصه ‌ ای منفی و اثرگذار بر بورس تهران روند فعالیت و سودآوری این نهاد را تحت تأثیر منفی قرار دهد.