آمار شفاف و دقیق، حلقه گمشده توسعه
آمار و اطلاعات از اهمیت و اثرگذاری بالایی در فرآیند سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و به‌دنبال آن توسعه برخوردار است.
آمار و اطلاعات از اهمیت و اثرگذاری بالایی در فرآیند سیاست گذاری، برنامه ریزی و به دنبال آن توسعه برخوردار است. بر همین اساس نیز اول آبان با هدف شناساندن اهمیت آمار روز آمار و برنامه ریزی نام گرفته است. بدون در دست داشتن آمار و اطلاعات دقیق و شفاف، سیاست گذاری، برنامه ریزی، تعیین اهداف، راهکارها و فعالیت ها و در نهایت ارزیابی نتایج مربوطه امکان پذیر نیست. همین کمبودهای آماری در بخش تولید و تجارت، عملا امکان فعالیت در حوزه معدن و صنایع وابسته به آن را با چالش های جدی روبه رو کرده است. برای بررسی این موضوع، با فعالان بخش معدن و صنایع معدنی گفت وگو کرده ایم. این کارشناسان آمار و اطلاعات دقیق را پیش شرط نخست برای توسعه عملکردی صنایع می دانند.
گام نخست برنامه ریزی و توسعه
سعید برزگر، کارشناس صنایع معدنی در گفت وگو با صمت اظهار کرد: آمار و اطلاعات دقیق، رکنی اساسی برای برنامه ریزی، سیاست گذاری و انتخاب استراتژی در حوزه های گوناگون است. در همین حال، امکانی برای ارزیابی عملکردهای گوناگونی را فراهم می کند. مدیران و مسئولان با تکیه بر همین آمار اقدام به تدوین استراتژی در حوزه های مختلف صنعتی و اقتصادی می کنند؛ بنابراین چنانچه خللی در این آمار وجود داشته یا صحت آنها زیر سوال برود، عملا سیاست های حاکم بر حوزه های گوناگون صنعتی و اقتصادی، از درجه اعتبار ساقط می شوند.
وی افزود: ارائه تصویری دقیق از عملکرد صنایع از گذشته تا به حال، ارزیابی مسیر توسعه و انطباق آن با برنامه ریزی های از پیش انجام شده، نیازمند وجود داده های آماری دقیق، جامع و به روز است.
برزگر گفت: آمار و اطلاعات و به دنبال آن برنامه ریزی و مدیریت دقیق از الزامات توسعه به شمار می آیند. بر همین اساس نیز کیفیت و صحت اطلاعات، یکی از فاکتورهای اصلی برای تشخیص میزان توسعه یافتگی کشورهاست. با توجه به اهمیت آمار در فرآیند توسعه و برنامه ریزی، انتظار می رود آمار در عمل موردتوجه قرار گیرند. بدین ترتیب بسیاری از چالش های ساختاری حاکم بر عملکرد صنایع برطرف خواهد شد.
این کارشناس صنعتی و معدنی گفت: نبود مرجعی واحد برای ارائه آمار مرتبط با حوزه تولید و تجارت و خلأ قابل توجه در این حوزه، طی سال های گذشته به چالشی جدی در مسیر فعالیت تولیدکنندگان بدل شده است. در چنین شرایطی، امنیت تولید و سرمایه گذاری از بین می رود و نمی توان به بهبود شرایط تولید امید داشت. این ضعف در برخی حوزه ها از جمله بخش معدن و صنایع معدنی جدی تر است و عملا فرآیند تولید و توسعه را در صنایع یادشده با چالش های جدی روبه رو می کند. وی افزود: با وجود اهمیت بیان آمار و اطلاعات در قالبی شفاف، در موارد متعددی شاهد هستیم که سیستمی شفاف برای بیان آمار و ارقام در کشور وجود ندارد. در مواردی برخی مدیران با هدف حمایت از عملکرد خود، عددسازی می کنند و آمارهای اشتباه و خلاف واقعیت را ارائه می دهند که همین موضوع نیز آسیب های قابل توجهی را به آن حوزه وارد خواهد کرد. آماردرمانی راه حل مناسبی برای رفع معضلات اقتصادی کشور نیست؛ بنابراین ارائه آماری دقیق در حوزه های گوناگون تولید و تجارت ضروری و پیش نیازی در مسیر بهبود تولید است. وی افزود: آمار دقیق در حوزه های مختلف کسب وکار، فرصت های ویژه ای را در اختیار تحلیلگران، سرمایه گذاران و صاحبان کسب وکارها قرار می دهد؛ بنابراین در فقدان آمار دقیق و شفاف، کسب وکارها و صنایع مختلف با چالش های جدی در روند فعالیت خود مواجه می شوند. برزگر تاکید کرد: نبود وحدت نظر میان آمار ارائه شده از سوی مراجع گوناگون اقتصادی، مانع برنامه ریزی در مسیر تولید است. این در حالی است که اگر به ظرفیت های آماری در کشور اهمیت بدهیم و شاخص های اقتصادی را مطابق نرم های جهانی اعلام کنیم، بسیاری از مشکلات حاکم بر نظام اقتصادی کشور برطرف خواهد شد.
وی گفت: از مجموع موارد یادشده می توان این طور برداشت کرد که نبود شفافیت در اقتصاد ما، علت اصلی بروز چنین اختلافاتی است. اگر شفافیت به اصلی اساسی در اقتصاد ما بدل شود، کمبودهای آماری نیز برطرف خواهد شد و در نهایت اقتصاد به شرایط اصولی و شفاف بازمی گردد. بدین ترتیب صاحبان کسب وکار می توانند با برنامه ریزی دقیق در مسیر بهبود شرایط گام بردارند. با این وجود در حال حاضر، از این شرایط ایده آل فاصله جدی داریم. بدین ترتیب تولیدکنندگان یا صاحبان کسب وکارهای گوناگون امکان برنامه ریزی و اصلاح شرایط را ندارند.
تحمیل خسارت درنتیجه بی توجهی به اطلاعات
حسن حسینقلی، فعال معدنی در گفت وگو با صمت اظهار کرد: تدوین و ارائه آمار دقیق از ضروریات فعالان صنعتی و اقتصادی برای برنامه ریزی در حوزه های گوناگون است. شروع یک فعالیت تولیدی، به برنامه ریزی و تدوین استراتژی نیاز دارد. فعالان صنعتی و معدنی با تکیه بر همین آمار و اطلاعات اقدام به تدوین برنامه برای شروع یک فعالیت یا ادامه آن می کنند. در شرایطی که آمار دقیق و شفافی در دسترس نیست یا امکان تکیه بر این آمار وجود ندارد، عملا روند فعالیت صنایع تحت تاثیر منفی قرار می گیرد. حسینقلی گفت: خلأ آماری در حوزه های معدن و صنایع وابسته به آن جدی تر است و همین موضوع آسیب های قابل توجهی را به عملکرد صنایع تحمیل می کند؛ بنابراین تجدیدنظر در سیاست های حاکم بر این بخش ضروری به نظر می رسد. این فعال معدنی گفت: البته در مواردی، آمار دقیق هم وجود دارد، اما سیاست گذاران در تدوین برنامه یا مقررات، به این اطلاعات توجه کافی نمی کنند. به عنوان مثال، میزان تولید سرب و روی در کشور به مراتب بالاتر از نیاز بازار داخلی برآورد می شود. با این وجود در طول یک سال گذشته، تولیدکنندگان ملزم به عرضه محصولات خود در بورس کالا شده اند. در واقع بی توجهی به این آمار و اطلاعات و سیاست گذاری اشتباه، تولیدکنندگان و صنایع گوناگون را متحمل خسارت های جدی کرده است.
عوامل توسعه پایدار
علی رهبری، کارشناس اقتصاد در گفت وگو با صمت اظهار کرد: در عصر حاضر از آمار و اطلاعات، برنامه ریزی و مدیریت به عنوان عوامل توسعه پایدار یاد می شود. نخستین گام در شناسایی درست وضعیت موجود و سپس برنامه ریزی برای بهبود وضعیت، در گرو در دسترس بودن آمار و اطلاعات درست است. در واقع شناسایی و حل مسئله ارتباط تنگاتنگی با در دسترس بودن و صحت آمار دارد. وی افزود: برای داشتن یک کسب وکار، طرح درست برای تولید کالا در حوزه صنعت داشتن آمار واردات، آمار میزان تولید کالا، آمار صادرات و ظرفیت طرح های در حال احداث موردنیاز است. براساس آمار واردات و تولید کالا، میزان عرضه تخمین زده می شود و مقدار تقاضای کالا نیز براساس آمار ثبت مواد اولیه موردنیاز در واحدهای تولیدی و میزان صادرات کالا تخمین زده خواهند شد. میزان تقاضا و عرضه در سال های بعد نیز براساس آمار ظرفیت و مواد اولیه موردنیاز واحدهای در حال احداث تخمین زده خواهد شد. این کارشناس اقتصاد گفت: امروزه آمارهای مربوط به حوزه صنعت و بازرگانی را می توان از سازمان ها و مراکزی مانند مرکز آمار ایران، سازمان صنعت، معدن و تجارت، گمرک جمهوری اسلامی ایران، سازمان توسعه تجارت، وزارت اقتصاد و امور دارایی و بانک مرکزی دریافت کرد که این تعدد مراکز ثبت آمار و در برخی موارد شکل نادرست ارائه آمار باعث ایجاد مشکلاتی در استفاده از آمارها می شود. رهبری با اشاره به تناقضات آماری از سوی فعالان صنعتی و اقتصادی، گفت: تناقض ارقام مربوط به آمارهای منتشرشده توسط این سازمان ها و مراکز یکی از این مشکلات است. این تناقضات گاها به دلیل تهیه آمار از روش های گوناگون است. به طور مثال، آمار واردات در بانک مرکزی به وسیله گواهی های ثبت آماری و در گمرک جمهوری اسلامی ایران براساس اظهارهای گمرکی و HS کدها تهیه می شوند. وی افزود: به دلیل متفاوت بودن تعرفه های گمرکی کالا، بازرگانان عموما از HS کدهای با تعرفه گمرکی کمتر استفاده می کنند و در پاره ای از موارد یک HS کد برای گونه های مختلف یک کالا استفاده می شود که این امر باعث بروز اشکالات جدی در تهیه آمار است و صحت اطلاعات تهیه شده را زیر سوال می برد. این کارشناس اقتصاد تاکید کرد: درباره آمارهای منتشر شده مربوط به میزان تولید کالاهای صنعتی و ظرفیت طرح های در حال احداث نیز اطلاعات براساس پروانه های بهره برداری، سامانه آمار تولید واحدهای صنعتی و جوازهای تاسیس صادر شده از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت تهیه می شوند. در زمینه پروانه های تولید می توان گفت ظرفیت های اسمی وگاه غیرواقعی درج شده روی پروانه های بهره برداری واحدهای صنعتی ایجاد انحراف در آمار می کنند. به این انحراف، آمار تولیدکننده های بدون مجوز و پروانه بهره برداری را نیز اضافه کنید. این امر درباره جوازهای تاسیس و سهولت تغییر ظرفیت اسمی در جوازهای تاسیس واحدهای در حال احداث و سامانه بهین یاب نیز صدق می کند که صحت آمار تهیه شده بر این اساس را زیر سوال می برد. درباره سامانه آمار تولید واحدهای صنعتی نیز می توان گفت به دلیل یکپارچگی فرآیندها و استفاده از این آمار در سایر فرآیندهای وزارتخانه از جمله فرآیند دریافت مواد اولیه از بورس و پتروشیمی و دو نرخی بودن قیمت کالاهای سهمیه ای، عموما از سوی صنعت گران اطلاعات درست درج نمی شود تا سهمیه های بهین یاب واحدهای صنعتی برای خرید مواد اولیه از بورس و پتروشیمی ها کاهش پیدا نکند. کافی است نگاهی به اختلاف قیمت حواله های مواد اولیه ای که بدون سهمیه بهین یاب در بازار خریدوفروش می شوند، بیندازید! رهبری گفت: به علاوه در بسیاری از موارد، آمارهای واحدهای صنعتی به روز نیست؛ بنابراین هیچ یک از آمارهای موردنیاز برای طراحی بیزینس پلن برای سرمایه گذاری در حوزه صنعت درست و دقیق نیست و در نتیجه باعث بالا رفتن خطا و ریسک سرمایه گذاری می شود. سرمایه گذاران همواره به دنبال بازارهای شفاف هستند و این شفافیت محقق نمی شود، مگر با ارائه آمارهای درست و بروزرسانی شده از سوی سازمان ها و مراکز متولی تهیه آمار.
سخن پایانی
آمار علم استخراج، بسط و توسعه دانش ها، تنظیم، پرورش و تحلیل داده های تجربی است. علم آمار، علم فن فراهم کردن داده های کمی و تحلیل آنها به منظور به دست آورد ن نتایجی است که در خور اعتماد هستند. آمار به عنوان یک موضوع علمی شامل مفاهیم و روش هایی است که امکان تجزیه وتحلیل را در حوزه های گوناگون فراهم می کند. با این وجود در حوزه آمار و اطلاعات با کمبودهای جدی روبه رو هستیم. از یک سو آمار ارائه شده در بسیاری از حوزه های صنعتی و اقتصادی دقیق و جامع نیستند. از سوی دیگر نیز شفافیت بر فضای پردازش داده های آماری وجود ندارد و همین موضوع عملا کارایی این داده ها را تحت تاثیر منفی قرار می دهد. علاوه بر این، میان آمار و اطلاعات ارائه شده از سوی نهادهای گوناگون، همخوانی وجود ندارد. موارد یادشده عملا کارایی و عملکرد صنایع را تحت تاثیر منفی قرار می دهد؛ بنابراین تجدیدنظر در حوزه آمار و اطلاعات کشور ضروری و لازمه توسعه اقتصادی است.
