به اعتقاد فعالان صنعتی و اقتصادی، نرخ پایین انرژی زمینه بی‌توجهی به بهره‌وری مصرف این منابع را در کشور فراهم کرده؛ بنابراین رشد قیمت انرژی که در ۲ سال گذشته در دستور کار دولت قرار گرفته، زمینه ارتقای سطح بهره‌وری و بهینه‌سازی مصرف انرژی را از سوی صنایع فراهم می‌کند. هرچند این روند رو به رشد قیمتی باید با تغییر خطوط تولید واحدهای صنعتی همراه باشد؛ یعنی دولت نیز وظیفه دارد، مسیر بهینه‌سازی مصرف انرژی را هموار کند.

انرژی، منبعی فرانسلی

آنوش رحام، دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی بهینه‌سازی مصرف انرژی صنایع عنوان کرد: میانگین مصرف انرژی در زنجیره فولاد متناسب با روش تولید و محصول تولیدشده در آن زنجیره، متفاوت است. با این وجود در حالت کلی می‌توان این‌طور ادعا کرد که بخشی از ظرفیت‌های فولادی کشور بر پایه تکنولوژی‌های قدیمی بنا شده‌اند. این تکنولوژی‌ها از یک‌سو مصرف انرژی بالایی دارند و از سوی دیگر، به آلایندگی قابل‌توجه هوا منتهی می‌شوند؛ بنابراین استفاده از این تکنولوژی‌ها برای تولید در بسیاری از کشورهای جهان محدود شده است.

این فعال صنعت فولاد افزود: ایران از منابع غنی انرژی برخوردار است اما ما ملزم به مصرف این منابع نیستیم و باید به آنها به چشم منابع بین‌نسلی نگاه کنیم. با این وجود در طول دهه‌های اخیر همواره سیگنال فراوانی انرژی از سوی سیاست‌گذاران به صنایع داده شده است. در چنین شرایطی، کاهش مصرف انرژی یا بهره‌وری مصرف آن، هیچ‌گاه اولویت صنایع نبوده است.

رحام با اشاره به منابع درآمدی دولت گفت: اقتصاد کشور، وابسته به نفت است. در هر دوره‌ای که بهای نفت در بازارهای جهانی رو به رشد می‌رود، به‌دنبال آن، درآمدهای نفتی کشور و در ادامه میزان یارانه پرداختی دولت به انرژی صنایع بیشتر می‌شود. این یارانه عموما با هدف توسعه صنایع در اختیار آنها قرار داده می‌شود و نحوه مدیریت آن اهمیت زیادی دارد، هرچند در عمل توجه کافی به آن نمی‌شود.

دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی اظهارکرد: با توجه به تداوم عرضه انرژی ارزان به صنایع در طول دهه‌های گذشته، بهره‌وری و بهینه‌سازی مصرف انرژی موردتوجه صنعتگران نبوده و همین موضوع به اتلاف شدید منابع انرژی در کشور منجر شده که همچنان ادامه دارد.

البته با تغییر قیمت انرژی در ۲ سال گذشته، بسیاری از صنعتگران نسبت به مصرف انرژی حساس شده‌اند و از راهکارهایی برای بهره‌وری هرچه بیشتر در این بخش بهره می‌برند.

رحام افزود: از آنجاکه کشور در سال‌های اخیر، چالش‌های جدی در روند تامین انرژی داشته، این مشکلات بیش از پیش نمایان شده و ضربه‌های جدی به صنایع کشور تحمیل کرده و بهره‌وری مصرف انرژی موردتوجه سیاست‌گذاران و مصرف‌کنندگان قرار گرفته است. در چنین فضایی، دولت تحت‌تاثیر محدودیت‌های موجود و کمبود کسری بودجه و همچنین کمبود منابع انرژی، ناچار به اصلاح قیمت‌ها شده است.

این فعال صنعت فولاد افزود: روند تخصیص انرژی به صنایع در سایر کشورها متفاوت است؛ قیمت سوخت اعم از برق یا گاز به مراتب با بهای بالاتری نسبت به ایران در اختیار مصرف‌کنندگان اعم از صنایع قرار می‌گیرد. علاوه بر این، به سوخت به چشم سرمایه بین‌نسلی نگاه می‌شود و به همین دلیل نیز صنایع به‌شدت در مصرف انرژی محتاط هستند. اما در کشور ما حفظ منابع برای آینده جزو اولویت‌های اصلی صنایع نبوده است. در چنین شرایطی، بهره‌وری مصرف انرژی برای سیاست‌گذار و مصرف‌کننده اهمیت ویژه‌ای ندارد.

این فعال صنعت فولاد با شاره به سیاست‌گذاری غلط و تخصیص یارانه بیشتر به تولید محصولاتی که انرژی‌بری بیشتری دارند، گفت: متاسفانه عمده یارانه انرژی در ایران به صنایعی تعلق می‌گیرد که هم مصرف انرژی بالاتری دارند و هم ارزش‌افزوده بیشتری تولید نمی‌کنند؛ بنابراین رفع این موضوع نیازمند تدوین برنامه‌ای جامع در دولت‌ها برای اصلاح شرایط کنونی است.

وی اظهارکرد: اگر یارانه انرژی به حلقه‌های انتهایی یا تولیدکنندگان محصولات با ارزش‌افزوده بالاتر اختصاص یابد، از یک‌سو امکانی برای مدیریت مصرف انرژی فراهم می‌شود و از سوی دیگر، تولید محصولات نهایی با ارزش بالاتر، توسعه خواهد یافت؛ یعنی گامی مثبت در راستای بهبود شرایط اقتصادی و رشد اشتغالزایی کشور برداشته خواهد شد.

به بیانی دیگر، این اقدام علاوه بر آنکه محرکی برای صنایع با هدف بهره‌وری هرچه بیشتر در مصرف انرژی است، همزمان تکمیل زنجیره تولید را تقویت می‌کند؛ درنتیجه در آینده می‌توانیم منتظر آثار مثبت آن در اقتصاد کشور باشیم.

رحام در پاسخ به سوالی مبنی بر تاثیر قدیمی بودن تجهیزات تولیدی کارخانه‌ها و تاثیر آن بر افزایش انرژی مصرفی صنایع گفت: جذب سرمایه به اقتصاد ما با چالش‌های متعددی روبه‌رو است و علاوه بر این، تحریم و محدودیت در تعاملات بین‌المللی نیز مانع جذب سرمایه به کشور می‌شود. در چنین شرایطی، بسیاری از صنعتگران امکانی برای ورود تجهیزات و تکنولوژی‌های نوین به کشور ندارند و در واقع در چنین بستری مصرف انرژی جزو نخستین اولویت‌های تولید نیست.

آنوش رحام، دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی در گفت‌وگو با و در ارزیابی بهینه‌سازی مصرف انرژی صنایع عنوان کرد: میانگین مصرف انرژی در زنجیره فولاد متناسب با روش تولید و محصول تولیدشده در آن زنجیره، متفاوت است. با این وجود در حالت کلی می‌توان این‌طور ادعا کرد که بخشی از ظرفیت‌های فولادی کشور بر پایه تکنولوژی‌های قدیمی بنا شده‌اند. این تکنولوژی‌ها از یک‌سو مصرف انرژی بالایی دارند و از سوی دیگر، به آلایندگی قابل‌توجه هوا منتهی می‌شوند؛ بنابراین استفاده از این تکنولوژی‌ها برای تولید در بسیاری از کشورهای جهان محدود شده است.

این فعال صنعت فولاد افزود: ایران از منابع غنی انرژی برخوردار است اما ما ملزم به مصرف این منابع نیستیم و باید به آنها به چشم منابع بین‌نسلی نگاه کنیم. با این وجود در طول دهه‌های اخیر همواره سیگنال فراوانی انرژی از سوی سیاست‌گذاران به صنایع داده شده است. در چنین شرایطی، کاهش مصرف انرژی یا بهره‌وری مصرف آن، هیچ‌گاه اولویت صنایع نبوده است.

رحام با اشاره به منابع درآمدی دولت گفت: اقتصاد کشور، وابسته به نفت است. در هر دوره‌ای که بهای نفت در بازارهای جهانی رو به رشد می‌رود، به‌دنبال آن، درآمدهای نفتی کشور و در ادامه میزان یارانه پرداختی دولت به انرژی صنایع بیشتر می‌شود. این یارانه عموما با هدف توسعه صنایع در اختیار آنها قرار داده می‌شود و نحوه مدیریت آن اهمیت زیادی دارد، هرچند در عمل توجه کافی به آن نمی‌شود.

دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی اظهارکرد: با توجه به تداوم عرضه انرژی ارزان به صنایع در طول دهه‌های گذشته، بهره‌وری و بهینه‌سازی مصرف انرژی موردتوجه صنعتگران نبوده و همین موضوع به اتلاف شدید منابع انرژی در کشور منجر شده که همچنان ادامه دارد.

البته با تغییر قیمت انرژی در ۲ سال گذشته، بسیاری از صنعتگران نسبت به مصرف انرژی حساس شده‌اند و از راهکارهایی برای بهره‌وری هرچه بیشتر در این بخش بهره می‌برند.

رحام افزود: از آنجاکه کشور در سال‌های اخیر، چالش‌های جدی در روند تامین انرژی داشته، این مشکلات بیش از پیش نمایان شده و ضربه‌های جدی به صنایع کشور تحمیل کرده و بهره‌وری مصرف انرژی موردتوجه سیاست‌گذاران و مصرف‌کنندگان قرار گرفته است. در چنین فضایی، دولت تحت‌تاثیر محدودیت‌های موجود و کمبود کسری بودجه و همچنین کمبود منابع انرژی، ناچار به اصلاح قیمت‌ها شده است.

این فعال صنعت فولاد افزود: روند تخصیص انرژی به صنایع در سایر کشورها متفاوت است؛ قیمت سوخت اعم از برق یا گاز به مراتب با بهای بالاتری نسبت به ایران در اختیار مصرف‌کنندگان اعم از صنایع قرار می‌گیرد. علاوه بر این، به سوخت به چشم سرمایه بین‌نسلی نگاه می‌شود و به همین دلیل نیز صنایع به‌شدت در مصرف انرژی محتاط هستند. اما در کشور ما حفظ منابع برای آینده جزو اولویت‌های اصلی صنایع نبوده است. در چنین شرایطی، بهره‌وری مصرف انرژی برای سیاست‌گذار و مصرف‌کننده اهمیت ویژه‌ای ندارد.

این فعال صنعت فولاد با شاره به سیاست‌گذاری غلط و تخصیص یارانه بیشتر به تولید محصولاتی که انرژی‌بری بیشتری دارند، گفت: متاسفانه عمده یارانه انرژی در ایران به صنایعی تعلق می‌گیرد که هم مصرف انرژی بالاتری دارند و هم ارزش‌افزوده بیشتری تولید نمی‌کنند؛ بنابراین رفع این موضوع نیازمند تدوین برنامه‌ای جامع در دولت‌ها برای اصلاح شرایط کنونی است.

وی اظهارکرد: اگر یارانه انرژی به حلقه‌های انتهایی یا تولیدکنندگان محصولات با ارزش‌افزوده بالاتر اختصاص یابد، از یک‌سو امکانی برای مدیریت مصرف انرژی فراهم می‌شود و از سوی دیگر، تولید محصولات نهایی با ارزش بالاتر، توسعه خواهد یافت؛ یعنی گامی مثبت در راستای بهبود شرایط اقتصادی و رشد اشتغالزایی کشور برداشته خواهد شد.

به بیانی دیگر، این اقدام علاوه بر آنکه محرکی برای صنایع با هدف بهره‌وری هرچه بیشتر در مصرف انرژی است، همزمان تکمیل زنجیره تولید را تقویت می‌کند؛ درنتیجه در آینده می‌توانیم منتظر آثار مثبت آن در اقتصاد کشور باشیم.

رحام در پاسخ به سوالی مبنی بر تاثیر قدیمی بودن تجهیزات تولیدی کارخانه‌ها و تاثیر آن بر افزایش انرژی مصرفی صنایع گفت: جذب سرمایه به اقتصاد ما با چالش‌های متعددی روبه‌رو است و علاوه بر این، تحریم و محدودیت در تعاملات بین‌المللی نیز مانع جذب سرمایه به کشور می‌شود. در چنین شرایطی، بسیاری از صنعتگران امکانی برای ورود تجهیزات و تکنولوژی‌های نوین به کشور ندارند و در واقع در چنین بستری مصرف انرژی جزو نخستین اولویت‌های تولید نیست.

بی‌توجهی فراگیر به مصرف انرژی

حسن حسینقلی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان سرب‌وروی ایران در گفت‌وگو با صمت عنوان کرد: مصرف انرژی صنایع ما بهره‌وری کافی ندارد و بی‌توجهی به بهینه‌سازی مصرف انرژی قبل از مصرف، یعنی از تولید انرژی در نیروگاه‌ها و انتقال آن، آغاز می‌شود.

وی افزود: نبود تجهیزات و تاسیسات به‌روز، زمینه مصرف بیش از اندازه انرژی را فراهم می‌کند؛ با این وجود، نسبت به این موضوع حساسیت کافی وجود ندارد. حسینقلی با اشاره به قیمت پایین انرژی در ایران در طول سال‌های گذشته گفت: قیمت انرژی در ایران به مراتب ارزان‌تر از نرخ آن در بازارهای منطقه‌ای و جهانی است. البته این سیاست در ۲ سال گذشته تغییر کرده و شاهد رشد قابل‌توجه بهای مصرف انرژی به‌ویژه در حوزه صنایع بوده‌ایم. با این وجود می‌توان این‌طور ادعا کرد که قیمت پایین انرژی در همه حوزه‌ها در طول سال‌های گذشته زمینه بی‌توجهی در همه حوزه‌های صنعتی، تجاری، خانگی و... و همچنین هدررفت انرژی را فراهم کرده است.

این فعال صنعت سرب‌وروی گفت: نرخ پایین حامل‌های انرژی موجب‌شده صنعتگران در انتخاب تجهیزات و انواع آنها دقت کافی نداشته باشند؛ یعنی بهره‌وری مصرف انرژی در مسیر احداث واحدهای صنعتی و تولیدی آن‌قدرها که باید در اولویت قرار ندارد.

حسینقلی گفت: در موارد متعددی صنعتگران برای راه‌اندازی خطوط تولید از تجهیزات و ماشین‌آلات دست‌دوم استفاده می‌کنند. این موضوع با توجه به کمبود سرمایه در کشور و همچنین تحریم‌‌ها قابل توجیه است. در چنین شرایطی، دستگاه‌های دست‌دوم خریداری شده، فاقد راندمان و کارآیی لازم

هستند.

علاوه بر این، مصرف انرژی این تجهیزات نیز بالاتر است. اما با توجه به قیمت انرژی در ایران و تفاوت قابل ملاحظه آن با بسیاری از کشورهایی که فاقد منابع غنی انرژی هستند، استفاده از تجهیزات دست دوم خط تولید در کشور صرفه اقتصادی دارد. در واقع در شرایطی که نرخ انرژی پایین است، دقت‌نظر کافی در انتخاب ماشین‌آلات وجود ندارد.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان سرب‌وروی ایران افزود: البته با تغییر شرایط و تبعیت نرخ انرژی از فرمولی درست و واقعی، بدون تردید صنعتگران نیز به سمت بهره‌وری هرچه بیشتر در مصرف انرژی پیش خواهند رفت و در همین حال، در روند خرید تجهیزات و قطعات جدید، دقت‌نظر بیشتری خواهند

داشت.

وی تاکید کرد: تغییر یکباره بهای انرژی مصرفی صنایع بدون آنکه سایر الزامات برای ورود تجهیزات نوین و بهره‌وری مصرف انرژی، در نظر گرفته شود، اشتباه است. اشتباهی که درنهایت به ضرر صنایع منتهی خواهد شد؛ بنابراین انتظار می‌رود نرخ انرژی برای تمام گروه‌ها و طبق یک برنامه از پیش تعیین‌شده افزایش یابد تا امکان برنامه‌ریزی و همسویی با آن وجود داشته باشد.

حسینقلی گفت: خرید تجهیزات گران با هدف بهره‌وری و بهینه‌سازی مصرف انرژی به مرور زمان و با احتساب هزینه انرژی برای صنایع جبران خواهد شد. این فعال صنعت سرب‌وروی گفت: از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور برداشت کرد که سیاست دولت برای افزایش نرخ انرژی درست است اما کافی نیست.

درواقع باید همزمان راهکارهای دیگری نیز موردتوجه سیاست‌گذاران قرار گیرد و شرایط تولید تسهیل شود.

سخن پایانی

پایین بودن نرخ حامل‌های انرژی در کنار تحریم‌ها و عدم‌دسترسی به فناوری از مهم‌ترین دلایل نادیده‌گرفتن بهره‌وری انرژی در کشور است. از آنجا که در سال‌های اخیر شاهد ناترازی مصرف برق و گاز در کشور بوده‌ایم و توسعه‌نیافتگی زیرساخت‌های انرژی در کشور، زمینه محدودیت هرچه بیشتر عملکرد صنایع را فراهم کرده است؛ بهینه‌سازی مصرف انرژی موردتوجه صنعتگران قرار گرفته است. البته اصلاح شرایط پیش‌رو نیازمند همکاری و تعامل مشترک میان تولیدکنندگان و سیاست‌گذاران است.