ترکیه میراث ایران را مصادره می‌کند
اظهارات اخیر رجب طیب اردوغان درباره معرفی ابن‌سینا به‌عنوان بخشی از میراث ترک، موجی از واکنش‌ها در ایران و منطقه ایجاد کرده است. این موضوع بار دیگر نگرانی‌ها نسبت به پروژه «ترک‌سازی مفاخر ایرانی» و تلاش ترکیه برای مصادره میراث فرهنگی و علمی ایران را پررنگ کرده است.
در روزهای گذشته، سخنان رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در یک نشست رسمی بار دیگر بحث‌های گسترده‌ای را در ایران و جهان برانگیخت. او در جریان این نشست، ابن‌سینا، پزشک و فیلسوف بزرگ ایرانی را به‌عنوان بخشی از میراث ترک معرفی کرد و گفت: «ما وارثان لقمان حکیم و ابن‌سینا هستیم.» این جمله کوتاه کافی بود تا موجی از واکنش‌ها در رسانه‌های ایرانی و شبکه‌های اجتماعی شکل بگیرد و بسیاری از کارشناسان فرهنگی و تاریخی نسبت به آن اعتراض کنند.
ابن‌سینا، که در قرن چهارم هجری در بخارا زاده شد و آثار ماندگاری چون قانون در طب و شفا را به جهان عرضه کرد، همواره به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مفاخر علمی ایران شناخته شده است. او نه تنها در ایران بلکه در جهان اسلام و حتی اروپا تأثیر عمیقی بر فلسفه و پزشکی گذاشت. به همین دلیل، تلاش برای معرفی او به‌عنوان شخصیت ترک، از نگاه بسیاری از پژوهشگران ایرانی، نوعی تحریف تاریخی و مصادره فرهنگی محسوب می‌شود.
این نخستین بار نیست که ترکیه چنین ادعاهایی را مطرح می‌کند. پیش‌تر نیز اردوغان در سخنرانی‌های خود مولانا را به‌عنوان بخشی از میراث ترک معرفی کرده بود، در حالی که مولانا در بلخ، سرزمین ایران آن روزگار، زاده شد و آثارش به زبان فارسی نوشته شده است. همچنین در سال‌های گذشته، برخی رسانه‌های ترکیه تلاش کردند تا تبریز را به‌عنوان بخشی از «جغرافیای جهان ترک» معرفی کنند؛ اقدامی که با واکنش شدید محافل فرهنگی ایران مواجه شد.
کارشناسان فرهنگی ایران معتقدند که این روند بخشی از پروژه بزرگ‌تر آنکارا برای تقویت هویت «جهان ترک» است. ترکیه با این سیاست فرهنگی تلاش می‌کند پیوندهای تاریخی و معنوی میان کشورهای ترک‌زبان را پررنگ کند و از این طریق نفوذ منطقه‌ای خود را افزایش دهد. اما منتقدان هشدار می‌دهند که این سیاست به قیمت تحریف تاریخ و نادیده گرفتن نقش ایران در شکل‌گیری تمدن اسلامی و جهانی تمام می‌شود.
در ایران، واکنش‌ها به این ادعاها بسیار گسترده بوده است. بسیاری از پژوهشگران و فعالان فرهنگی تأکید کرده‌اند که باید با دیپلماسی فرهنگی و تولید محتواهای علمی و رسانه‌ای، از میراث ایران دفاع کرد. آن‌ها بر این باورند که سکوت در برابر چنین ادعاهایی می‌تواند زمینه‌ساز تثبیت روایت‌های نادرست در سطح بین‌المللی شود. برخی نیز پیشنهاد داده‌اند که ایران باید با همکاری یونسکو و نهادهای بین‌المللی، جایگاه مفاخر خود را به‌طور رسمی ثبت و تثبیت کند تا از تکرار چنین مصادره‌هایی جلوگیری شود.
رسانه‌های بین‌المللی نیز به این موضوع پرداخته‌اند. برخی تحلیلگران خارجی معتقدند که ترکیه با این اقدامات به دنبال ایجاد یک روایت فرهنگی جدید است که بتواند جایگاه این کشور را در منطقه ارتقا دهد. با این حال، آن‌ها هشدار داده‌اند که چنین سیاستی می‌تواند به تنش‌های فرهنگی و سیاسی میان کشورها دامن بزند.
در نهایت، سخنان اردوغان درباره ابن‌سینا بار دیگر اهمیت توجه به میراث فرهنگی ایران را یادآور شد. این موضوع نشان می‌دهد که میراث علمی و فرهنگی ایران نه تنها در داخل کشور بلکه در سطح جهانی مورد توجه و البته گاه مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد. اکنون انتظار می‌رود که نهادهای فرهنگی و علمی ایران با جدیت بیشتری در عرصه بین‌المللی حضور یابند و با ارائه مستندات تاریخی، جایگاه مفاخر ایرانی را تثبیت کنند.
