نشانه‌های اولیه آلزایمر و راهکارهای حمایتی برای خانواده‌ها
طبق آمارهای موجود، هر هفت دقیقه یک نفر در ایران به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شود. اگرچه افزایش سن همچنان به‌عنوان اصلی‌ترین عامل خطر در ابتلا به زوال عقل و آلزایمر شناخته می‌شود، اما با رعایت برخی توصیه‌های پزشکی و سبک زندگی سالم، می‌توان روند پیشرفت این بیماری را تا حدی کنترل و کند کرد.
روز جهانی آلزایمر که هر ساله در ۲۱ سپتامبر برگزار می‌شود، فرصتی جهانی برای ارتقای آگاهی عمومی درباره این بیماری و کاهش انگ اجتماعی مرتبط با آلزایمر و سایر اختلالات شناختی است. هدف از این مناسبت، جلب توجه افکار عمومی، حمایت از مبتلایان و خانواده‌های آنان، و ترویج فرهنگ همدلی و شناخت بهتر نسبت به چالش‌های ناشی از زوال عقل است.
ابتلای بیش از 57 میلیون نفر در جهان به آلزایمر و زوال عقل
براساس اعلام سازمان جهانی بهداشت بیش از 57 میلیون نفر در سراسر جهان با آلزایمر و دیگر انواع زوال عقل زندگی می‌کنند. دمانس (اختلال شناخت و حافظه) در حال حاضر هفتمین علت مرگ‌ومیر در جهان به شمار می‌رود و یکی از اصلی‌ترین دلایل ناتوانی و وابستگی در میان سالمندان است.
در سال 2019، هزینه‌های ناشی از دمانس در سطح جهانی به 1.3 تریلیون دلار رسید. حدود 50 درصد این هزینه‌ها مربوط به مراقبت‌هایی است که توسط اعضای خانواده و دوستان نزدیک ارائه می‌شود. این افراد به طور میانگین روزانه 5 ساعت صرف مراقبت و نظارت بر بیمار می‌کنند. زنان بیش از مردان تحت تأثیر دمانس قرار دارند.
آلزایمر، شایع‌ترین شکل زوال عقل در جهان
آلزایمر شایع‌ترین شکل زوال عقل (اختلال شناخت و حافظه) است که به تدریج آغاز می‌شود و به مرور پیشرفت می‌کند. این بیماری ابتدا حافظه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و سپس توانایی‌های ذهنی دیگری مانند تفکر منطقی، استدلال و قضاوت را دچار اختلال می‌سازد. در نتیجه، فرد در انجام کارهای روزمره با دشواری روبه‌رو می‌شود. این بیماری ماهیتی پیش‌رونده و تخریب‌کننده دارد؛ به این معنا که با گذر زمان عملکرد مغز رو به افول می‌رود و علائم بالینی و مشکلات رفتاری و شناختی شدت بیشتری پیدا می‌کنند.
نشانه‌ها و مراحل آلزایمر چیست؟
عوامل فردی مانند ویژگی‌های شخصیتی، تفاوت‌های فردی و حتی جنسیت می‌توانند بر نوع و شدت نشانه‌ها تأثیرگذار باشند. دوره آلزایمر می‌تواند بین 3 تا 20 سال ادامه یابد، اما به طور میانگین طول آن حدود پنج تا 10 سال است. این بیماری معمولاً در سه مرحله متوالی بروز می‌کند:
مرحله ابتدایی
نشانه‌های آلزایمر در آغاز به آهستگی پدیدار می‌شوند و به همین دلیل نمی‌توان زمان مشخصی برای شروع آن تعیین کرد. در این مرحله معمولاً فرد:
- رویدادهای اخیر یا آموخته‌های جدید را به خاطر نمی‌آورد.
- در صحبت کردن یا یافتن کلمات مناسب مشکل پیدا می‌کند.
- در تشخیص زمان و تاریخ دچار سردرگمی می‌شود.
- حتی در محیط‌ها و محله‌های آشنا راه خود را گم می‌کند.
- برای تصمیم‌گیری‌های ساده مردد است.
- انگیزه و اشتیاقش برای انجام فعالیت‌ها کاهش می‌یابد.
- ممکن است علائمی از افسردگی، عصبانیت یا پرخاشگری نشان دهد.
- نسبت به تفریحات و سرگرمی‌های معمول بی‌میل می‌شود.
مرحله میانی
با پیشرفت بیماری، مشکلات به‌قدری شدید می‌شوند که بر زندگی روزمره، کار و روابط اجتماعی فرد اثر مستقیم می‌گذارند. در این مرحله:
- فراموشی بسیار شدیدتر می‌شود.
- یافتن کلمات، اسامی یا عبارات دشوارتر می‌شود.
- انجام کارهای ساده خانه برای فرد غیرممکن می‌شود.
- برای امور شخصی مانند حمام کردن یا پوشیدن لباس نیاز به کمک دارد.
- سرگردان می‌شود و احتمال گم شدن او زیاد است.
- تغییرات خلقی مانند اضطراب، ترس، عصبانیت یا بدبینی دیده می‌شود.
- ممکن است چیزهایی را ببیند یا بشنود که وجود خارجی ندارند.
- وابستگی او به اطرافیان برای انجام کارها بیشتر می‌شود.
مرحله پیشرفته
در آخرین مرحله، بیمار تقریباً کاملاً به دیگران وابسته می‌شود و مشکلات زیر رایج است:
- در خوردن غذا دچار دشواری می‌شود.
- نزدیکان و اشیای آشنا را نمی‌شناسد.
- به سختی قادر به صحبت کردن یا بیان منظور خود است.
- درک رویدادها و آنچه می‌بیند یا می‌شنود برایش مشکل است.
- حتی در محیط خانه قادر به یافتن مسیر خود نیست.
- توان راه رفتن کاهش می‌یابد.
- کنترل مثانه و روده از بین می‌رود.
- رفتارهای نامناسب و غیرعادی ممکن است بروز کند.
- اغلب زمان خود را روی تخت یا صندلی می‌گذراند.
هر 7 دقیقه یک ایرانی به آلزایمر مبتلا می‌شود
به گفته متخصصان، برآوردها نشان می‌دهد در ایران، هر 7 دقیقه یک نفر به آلزایمر دچار می‌شود. شیوع بیماری در سالمندان بالای 60 سال حدود 8 درصد تخمین زده می‌شود و میزان بروز آن در زنان بیشتر از مردان است.
روش‌های درمان آلزایمر چیست؟
در حال حاضر درمان قطعی برای زوال عقل و آلزایمر وجود ندارد، اما اقدامات زیادی می‌توان انجام داد تا به افراد مبتلا کمک شود؛ از جمله فعالیت بدنی منظم و شرکت در فعالیت‌ها و تعاملات اجتماعی که ذهن را تحریک کرده و توانایی‌های روزمره را حفظ می‌کند.علاوه بر این، برخی داروها می‌توانند به کنترل علائم دمانس کمک کنند که در صورت مراجعه به متخصص مغز و اعصاب این داروها برای بیمار تجویز می‌شود.
به طور کلی برای افرادی که به دمانس مبتلا هستند، روش‌هایی وجود دارد که می‌تواند به مدیریت علائم کمک کند و بنابراین به خانواده‌ها و همراهان بیماران توصیه می‌شود به این نکات توجه و به افراد مبتلا برای انجام این فعالیت‌ها کمک کنند، از جمله:
- فعالیت بدنی منظم داشته باشید.
- تغذیه سالم را رعایت کنید.
- مصرف سیگار و الکل را کنار بگذارید.
- به طور منظم توسط پزشک معاینه شوید.
- کارهای روزمره خود را یادداشت کنید تا مسائل مهم را فراموش نکنید.
- سرگرمی‌ها و فعالیت‌هایی که دوست دارید را ادامه دهید.
- روش‌های تازه‌ای برای فعال نگه داشتن ذهن خود امتحان کنید.
- با دوستان و خانواده وقت بگذرانید و در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کنید.
- افرادی مورد اعتماد را مشخص کنید تا در تصمیم‌گیری‌ها شما را یاری کنند.
- هنگام خروج از خانه، کارت شناسایی همراه با آدرس و شماره تماس اضطراری همراه داشته باشید.
- از اعضای خانواده و دوستان کمک بخواهید.
- با اطرافیان خود درباره راه‌هایی که می‌توانند به شما کمک کنند، صحبت کنید.
- به یک گروه حمایتی محلی بپیوندید.
عوامل خطر و پیشگیری از آلزایمر
براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، اگرچه افزایش سن مهم‌ترین عامل خطر برای زوال عقل و آلزایمر شناخته می‌شود، اما دمانس پیامد اجتناب‌ناپذیر پیری نیست. همچنین این بیماری فقط افراد سالمند را درگیر نمی‌کند؛ حدود 9 درصد موارد دمانس به نوع زودهنگام (شروع علائم پیش از 65 سالگی) مربوط می‌شود. عوامل خطر دیگر شامل افسردگی، انزوای اجتماعی، سطح پایین تحصیلات و آلودگی هوا هستند.
تحقیقات نشان داده‌اند که افراد می‌توانند با اقداماتی خطر زوال شناختی و ابتلا به دمانس را کاهش دهند، از جمله:
- داشتن فعالیت بدنی منظم
- پرهیز از مصرف سیگار و الکل
- کنترل وزن
- رعایت رژیم غذایی سالم
- حفظ سطح مناسب فشار خون، کلسترول و قند خون
