ارز، بازار خودرو را بهم ریخت
در حوزه ساماندهی بازار خودرو در بخش فروش، وزارت صنعت، معدن و تجارت مبادرت به راه‌اندازی سامانه فروش یکپارچه کرد.
کسری بودجه منجر به افزایش قیمت ها شد
بازار خودرو با کوچک ترین تغییرات سیاسی اقتصادی دچار نوسان شده و متشنج می شود. این در حالی است که بازار راکد بوده و هیچ خریدوفروشی در آن انجام نمی شود؛ نه فروشنده ای وجود دارد و نه حتی خریداری. در واقع قیمت ها در نبود بازار تقاضا هم دچار تغییرات بسیاری می شوند؛ البته بخشی از این وضعیت هم به این برمی گردد که خودرو به عنوان کالای مصرفی بادوام همچون ملک، تبدیل به کالای سرمایه ای شده است. پس از تحریم ها و کاهش ارزش پول ملی، افراد پس اندازهای خود را هر چند ناچیز در بازار طلا، ارز و خودرو سرمایه گذاری کرده اند. در این میان، نبود سیاست پولی و مالی سالم سبب شده این بازارها هم با کوچک ترین اتفاقی ملتهب شوند. از اواخر هفته گذشته، قیمت ارز روند صعودی داشت و در این هفته، نرخ دلار به ۳۶ هزار تومان رسید؛ به همین نسبت بازار خودرو تحت تاثیر قرار گرفت و قیمت خودروهای داخلی و خارجی افزایش یافت.
هدفی که محقق نشد
در حوزه ساماندهی بازار خودرو در بخش فروش، وزارت صنعت، معدن و تجارت مبادرت به راه اندازی سامانه فروش یکپارچه کرد. در ادامه در نیمه دوم سال، عمر این سامانه به پایان رسید. عبدالله توکلی لاهیجی، مدیرکل دفتر صنایع خودرو وزارت صنعت، معدن و تجارت، دلیل راه اندازی این سامانه را کاهش صف متقاضیان با عرضه بیشتر عنوان کرده بود. به گفته وی اگر در یک دوره فروش، تعداد خودروهای تولید شده از سوی شرکت های خودروساز تجمیع شده و آمار بیشتری عرضه شود، این امر تاثیر مثبت در کاهش ثبت نام ها دارد. این در حالی است که با حذف سامانه فروش یکپارچه، در قرعه کشی اخیر یکی از خودروسازان ۳۹ هزار خودرو عرضه شد، اما برای این تعداد ۶.۵ میلیون نفر ثبت نام کردند.
این امر نشان می دهد همچنان تیراژ تولید متناسب با تقاضا نبوده و بازار خودرو با کوچک ترین تغییری ملتهب می شود.
پایین آمد سطح درآمدها و قدرت خرید، کاهش ارزش پول ملی و... سبب شده بستر دلالی فراهم شود. فاصله قیمت کارخانه و بازار، فضای مساعد سوداگری را به وجود آورده و سرمایه دارها به جای هزینه کرد در تولید به دنبال سودهای یک شبه هستند.
در این راستا، قیمت دلار، اهرم اصلی در تعیین قیمت خودرو در ایران به شمار رفته و بهانه خوبی برای بازی قیمتی است. سعید موتمنی، رئیس اتحادیه نمایشگاه داران و فروشندگان خودرو تهران با بیان اینکه مشکلات بازار خودرو برای امروز و دیروز نیست، بلکه از سال ۹۷ که عرضه نزولی شد، فاصله قیمتی بین کارخانه و بازار نجومی شد، به مهر گفت: وقتی یک کالای مصرفی تبدیل به کالای سرمایه ای شود، با کوچک ترین نوسانی چه در بخش ارز و چه در بخش اخبار، بازار آن دچار تلاطم قیمتی می شود. اگر عرضه پاسخگوی تقاضا بود، وضعیت قیمت ها به این شکل نمی شد و این میزان از فاصله قیمتی بین کارخانه و بازار را شاهد نبودیم و قیمت ها به طور محسوسی کاهش می یافت.
به گفته این فعال بازار، تقریبا به نیاز ۴۵ درصد بازار پاسخی داده نشده و درحال حاضر با حجم تقاضای انباشته ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار خودرویی روبه رو هستیم؛ بنابراین تا زمانی که به صورت عملی به این تقاضا پاسخ داده نشود نمی توان انتظار داشت سیاست های روی کاغذ، بتوانند بازار را سامان دهند. گفتنی است فعالان بازار خودرو بارها عنوان کرده اند با وجود افزایش نرخ خودرو، بازار در رکود سنگینی فرو رفته و خریدوفروش ها حداقلی است.
رشد ۵ تا ۱۰ درصدی قیمت
خودروهای داخلی و خارجی در بازار بین ۵ تا ۱۰ درصد افزایش قیمت داشته اند. مثلا قیمت لکسوس صفر کیلومتر مدل ۲۰۱۷ که دو هفته قبل ۵.۸ میلیارد تومان بود، در این هفته به حدود ۶.۲ میلیارد تومان رسیده است. قیمت تیگوان صفر کیلومتر مدل ۲۰۱۸ مشکی رنگ در این مدت از ۴.۶ میلیارد به ۴.۹ میلیارد تومان، نیسان ایکس تریل مدل ۲۰۱۸ صفر کیلومتر ۴.۱ میلیارد تومان، سانتافه مدل ۲۰۱۷ صفر کیلومتر ۳.۳ میلیارد تومان شده است. در بخش بازار خودروهای داخلی هم مثلا قیمت سمند LX ابتدای آبان ۳۱۸ میلیون تومان بود، اما در نیمه آبان به ۳۲۲ میلیون تومان رسید یا پژوپارس LX حدود ۴۱۰ میلیون تومان معامله می شود در حالی که در ابتدای آبان ۳۹۴ میلیون تومان قیمت گذاری شده بود.
پدیده ای به نام بازار خودرو
آرمان خالقی، عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در پاسخ به این پرسش که چرا قیمت محصولات بازار خودرو ایران با وجود نبود تقاضا افزایش می یابد به صمت گفت: بازار خودرو ایران یک پدیده است. قیمت کالاهای سرمایه ای همیشه با بازار ارز مقایسه می شود؛ بنابراین هنگامی که خودرو از کالای بادوام مصرفی به سرمایه ای تبدیل می شود، طبیعی است که قیمت گذاری براساس نرخ دلار انجام شود.
وی افزود: وقتی محصولی مصرفی و فاسدشدنی نباشد، نگرانی برای از بین رفتن آن وجود ندارد و مدت زمان طولانی تر دپو و به راحتی قیمت آن دچار نوسان می شود.
او ادامه داد: بازار خودرو به بازار ارز گره خورده، چراکه با افزایش نرخ دلار، زنجیره تولید و تامین در صنعت خودرو گران و محصول نهایی با قیمت بالاتر معامله می شود.
این کارشناس حوزه صنعت تصریح کرد: این بهم پیوستگی به نوعی از سوی مردم هم پذیرفته و در جامعه نهادینه شده است. امروز نگاه به خودرو به عنوان کالایی مصرفی و با عمری مفید نبوده و سرمایه ای در گوشه ای از پارکینگ ها به شمار می رود.
تبعیت قیمت ها از نرخ تورم
عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در پاسخ به پرسشی دیگر مبنی بر چسبندگی قیمتی خودروها اظهار کرد: هر قدر نرخ تورم افزایش پیدا کند، ارزش پولی ملی کاهش یافته و طبیعی است که برای خرید یک کالا هزینه بیشتری شود. هر فردی که صاحب کالایی سرمایه ای باشد، محصول خود را براساس قیمت روز و نرخ تورم قیمت گذاری می کند. علاوه بر این، فروشندگان عمده خودرو، کسانی هستند که نمایشگاه نداشته و نگران گردش مالی و تامین سرمایه در گردش نیستند؛ در نتیجه خودرویی که دارند پس اندازی است که در گوشه ای از پارکینگ نگه داشته می شود.
او افزود: ذهنیت دیگری که در جامعه عمومیت دارد این است که کالاها گران می شوند، اما روند کاهش قیمت هرگز اتفاق نمی افتد. با چنین جو روانی نمی توان انتظاری جز افزایش قیمت ها را داشت. اگر این مسئله به عنوان فرهنگ پذیرفته شود، این روند تبدیل به یک قاعده ای در بازار شده و همه از آن تبعیت می کنند.
نبود شفافیت
خالقی در ادامه سخنان خود به موضوع واردات برای تنظیم گری بازار و رقابتی شدن نرخ خودروها اشاره کرد و گفت: در این باره شفاف سازی لازم انجام نشده و هنوز مشخص نیست با توجه به شرایط و حجم ارزی که در کشور موجود است، چه مقدار ارز برای واردات و البته چه خودروهایی تخصیص خواهد یافت.
او ادامه داد: اگر با اعلام پیش فروش، صف طولانی از متقاضیان شکل می گیرد؛ یعنی تولید پاسخگوی درخواست مشتریان نیست.
عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در پایان تاکید کرد: تا هنگامی که مشکلات تورمی حل نشود و خودرو یا هر محصول با دوام مصرفی دیگر کالایی سرمایه ای باشد، مسئله بازار خودرو حل نخواهد شد.
فاصله افزایش قیمت ها کوتاه تر می شود
در ادامه موضوع افزایش قیمت خودرو در بازار راکد داخلی، فربد زاوه از دیگر کارشناسان صنعت خودرو به صمت گفت: ماهیت بازار خودرو تغییر کرده و دچار دگردیسی شده است. در حال حاضر گران شدن خودرو به طور اتفاقی با افزایش قیمت دلار همزمان شده است. از فصل تابستان تاکید می شد پاییز شاهد افزایش قیمت خودرو خواهیم بود. این امر در نتیجه اثر تورمی موجود به وقوع می پیوندد.
وی افزود: این افزایش قیمت در گذشته سالانه انجام می شد، اما امسال هر ۳ ماه یک بار تغییر می کند. هرچه جلوتر برویم این فاصله زمانی کمتر هم می شود؛ در نتیجه نرخ تورم تعیین کننده قیمت کالاها بوده و چون قدرت خرید مردم کاهش یافته در بازار خودرو شاهد رکود سنگین هستیم.
او ادامه داد: دلیل افزایش قیمت ها، فشار تقاضا نیست، بلکه این امر به سیاست های پولی و مالی اشتباه دولت برمی گردد. به بیان دیگر، این مسئله با موضوع کسری بودجه ارتباط دارد.
تورم مقصر اصلی گرانی
زاوه در ادامه گفت: زمانی که بودجه در مجلس شورای اسلامی مصوب می شود، مدام کسری آن از سوی کارشناسان اقتصادی مطرح و گوشزد می شود که کسری بودجه دولت منجر به افزایش نرخ تورم می شود، زیرا دولت برای تامین بودجه موردنیاز ناچار به خلق پول است که در نهایت دود آن به چشم مردم می رود.
وی یادآور شد: هنگامی که برخی مدیران سواد اقتصادی ندارند و تئوری های جدیدی ارائه می دهند که با علم اقتصاد دنیا همخوانی ندارد، افزایش قیمت خودرو قابل پیش بینی
است.
این کارشناس حوزه بازار خودرو اضافه کرد: اعلام برخی آمارهای نادرست باعث تصمیم گیری های اشتباه شده و می بینیم که گاهی سیاست ها با آنچه نیاز است همپوشانی ندارد.
زاوه در پایان گفت: برای ساماندهی بازارهای داخلی از جمله خودرو باید پرسید، آیا سرانجام تورم ۵۰ ساله کشور حل خواهد شد؟
سخن پایانی
اوایل دهه ۹۰ شرکت های بزرگ خودروساز کشور برای فروش محصولات خود ناچار به فروش لیزینگی شدند. تیراژ تولید سبب انباشت محصولات شده و خودروساز برای تشویق افراد به خرید، امتیازاتی را برای متقاضیان لحاظ می کردند. مدتی این امر دوباره از سوی یکی از شرکت های خودروساز آغاز شد، اما ادامه نیافت. شرایط نامساعد اقتصادی سبب شده در این حوزه نیز سوءاستفاده هایی وجود داشته باشد. در حال حاضر برخی محصولات مونتاژ چینی که به شکل لیزینگی به فروش می رسند، سودهای نامتعارف داشته و قیمت آنها سرسام آور است. به گفته برخی فعالان بازار، سود این خودروها گاهی ۳ برابر نرخ واقعی آنها تمام می شود. از این رو لیزینگ در بازار شکل خوبی ندارد. حال باید دید وزارت صنعت، معدن و تجارت با توجه به رأی اعتمادی که دوباره مجلس شورای اسلامی به سیدرضا فاطمی امین داد، در ادامه چه راهکار جدیدی برای حل معضل قیمت در بازار خودرو به کار خواهد بست.
