فرودگاه‌هایی، سودآورتر از چاه‌های نفت
منوچهر محمدشمیرانی-کارشناس ارتباطات
در دنیای امروز، صنعت هواپیمایی به‌عنوان یکی از صنایع پولساز در جهان شناخته می‌شود که روز به روز، در حال پیشرفت و توسعه است. بخش مهمی از صنعت هوایی در هر کشوری، فرودگاه‌ها هستند که در اصل، یکی از الزامات اصلی و از پایه‌های مهم این صنعت به‌حساب می‌آیند و بدون فرودگاه‌های مناسب و با خدمات مطلوب، صنعت هوایی به رشد و توسعه نخواهد رسید و به‌همین‌دلیل است که کشورهای مختلف، تلاش می‌کنند فرودگاه‌های خود را، متناسب با فناوری‌های روز دنیا و نیازهای مسافران بسازند تا بتوانند صنعت هوایی کشور خود را توسعه دهند.
ثروت‌آفرینی با فرودگاه‌ها
فرودگاه‌ها، از جمله باارزش‌ترین زیرساخت‌های جوامع پیشرفته محسوب می‌شوند و به‌دلیل برخورداری از ظرفیت‌های مختلف، در رشد اقتصادی کشورها و کمک به ایجاد توسعه پایدار، نقش مهمی را ایفا می‌کنند و بانظر به درآمدهای قابل‌توجه کشورهای دارای فرودگاه‌های بزرگ، می‌توان سودآوری آن را بیشتر و زودبازده‌تر از چاه‌های نفت و با زحمت و مرارت کمتر دانست.
ارزش و اهمیت فرودگاه‌ها در دنیای امروز، به‌اندازه‌ای است که برخی کارشناسان، فرودگاه‌ها را به « لکوموتیو اقتصادی » هر کشوری تشبیه می‌کنند و وجود فرودگاه‌های پررونق و کارآمد را، عامل مهم رشد اقتصادی و توسعه پایدار می‌دانند.
در واقع، در تمام دنیا، به فرودگاه‌ها به‌عنوان یک بنگاه اقتصادی نگاه می‌کنند. برای مثال، نگاه کشورها به فرودگاه‌هایی مانند دوبی، دهلی، استانبول و... نگاهی اقتصادی است و به‌خاطر همین نگاه اقتصادی بوده که درآمد ۳ سال گذشته فرودگاه دوبی، بیش از ۲۵ میلیارد دلار و درآمد فرودگاه بین‌المللی استانبول، ۲۲ میلیارد دلار بوده است که از میزان درآمد حاصل از صادرات غیرنفتی کشور ما، بیشتر است. گفتنی است، مسئولان و مدیران حمل‌ونقل هوایی ترکیه، به‌دنبال بهره‌برداری از سومین فرودگاه این کشور، در پی آن هستند که ظرفیت پذیرش مسافری خود را تا ۲۰۰ میلیون نفر در سال افزایش دهند یا اماراتی‌ها، تصمیم دارند با ایجاد زیرساخت‌های موردنیاز، ظرفیت پذیرش مسافر را از ۶۰ میلیون نفر به ۹۰ میلیون نفر افزایش دهند. به‌این‌ترتیب، بدیهی است مقایسه این اعداد با ظرفیت کمتر از ۱۰ میلیون مسافر فرودگاه بین‌المللی امام(ره)، نشانگر آن است که دید مدیران و مسئولان ما به فرودگاه و نقش آن در توسعه اقتصادی کشور، با نگاه کشورهای دیگر، تا چه اندازه متفاوت است.
کارشناسان تاکید می‌کنند مهم آن است اگر امروز حدود ۴۰ شرکت هواپیمایی خارجی به فرودگاه بین‌المللی امام(ره) می‌آیند، این فرودگاه، از حیث مسائل زیرساختی به اندازه و قد و قواره استانداردهای جهانی برسد و به‌عنوان‌مثال، امکان‌پذیرایی از ۲۰۰ شرکت هواپیمایی خارجی را داشته باشد.
البته، ممکن است این پرسش مطرح شود که مگر ایرانیان، در طول سال چه تعداد سفر هوایی دارند که نیازی به چنین فرودگاهی داشته باشند، اما باید توجه داشت که مهم، نقشی است که یک فرودگاه می‌تواند در جابه‌جایی مسافران با ملیت‌های گوناگون و کسب درآمد داشته باشد. نمونه نزدیک به ما، کشور ترکیه است که مسئولان صنعت هوایی آن، تنها روی مسافران و توان ناوگان هوایی خود، حساب بازنکرده‌اند که به‌دنبال تحقق هدف جابه‌جایی ۲۰۰ میلیون مسافر در سال باشند. بلکه آنها در پی جذب سایر شرکت‌های هواپیمایی برای نشست و برخاست در فرودگاه خود هستند تا از طریق این میزان تردد، به درآمد پیش‌بینی‌شده دست پیدا کنند. در همین ارتباط، بد نیست بخوانیم که براساس آمار اعلام‌شده در سال ۲۰۱۷ میلادی، فرودگاه آتلانتای امریکا با ظرفیت پذیرش و جابه‌جایی حدود ۱۰۴ میلیون مسافر در سال، فرودگاه‌های پکن با ظرفیت حدود ۹۶ میلیون مسافر، دوبی با توان پذیرش بیش از ۸۸ میلیون مسافر، توکیو با ظرفیت جابه‌جایی بیش از ۸۵ میلیون مسافر و فرودگاه لس‌آنجلس با امکان‌پذیرش افزون بر ۸۴ میلیون مسافر، عنوان بزرگ‌ترین فرودگاه‌های جهان را از آن خود کرده‌اند.
در بررسی تاثیر فرودگاه‌ها در توسعه اقتصادی، صنعتی و گردشگری، لازم است این تاثیر را از طریق مشخص کردن عوامل ایجاد تقاضای سفرهای هوایی، استفاده بهینه از ظرفیت فرودگاهی، افزایش هماهنگی‌های محیط‌زیستی، افزایش سطح کیفی خدمات فرودگاهی، افزایش رضایت مسافران، ارتقای سطح ایمنی، افزایش مشارکت بخش خصوصی و تلاش برای به‌روز کردن تکنولوژی فناوری اطلاعات دنبال کرد.
پیشینه فرودگاه امام(ره)
نخستین گام ساخت این فرودگاه، به سال ۱۳۴۶ و پیشنهاد سازمان جهانی ایکائو برای ساخت فرودگاهی مجهز، برای استفاده از توان ترانزیتی ایران، بین اروپا و آسیا باز می‌گردد. یعنی اینکه قرار بوده است این فرودگاه، به‌عنوان فرودگاه اصلی و ترانزیتی منطقه، مسافران هوایی اروپا و آسیا را از طریق ترانزیت، به مقاصد موردنظرشان برساند. طرحی که در سال ۱۳۵۱ به تصویب هیات‌دولت وقت ایران رسید و قرار شد کار ساخت و تکمیل این فرودگاه، با همکاری شرکت‌های امریکایی و ایرانی و با یک میلیارد دلار بودجه، در سال ۱۳۶۲ به‌پایان برسد. اما رخدادهای انقلاب و جنگ و مشکلات دیگر، موجب شد در نهایت، فاز نخست آن در اردیبهشت سال ۱۳۸۳ به‌شکل ناقص افتتاح شود و هنوز هم که هنوز است، فازهای بعدی آن، به‌شکل کامل به اتمام نرسیده و مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است.همین مشکلات و تاخیر در ساخت و بهره‌برداری ناقص از این فرودگاه، موجب شد تا دوبی، با ساخت فرودگاهی مجهز و با امکانات مدرن، نقشی را که قرار بود فرودگاه ایران، برای ترانزیت مسافران منطقه‌ای برعهده بگیرد، از آن خود کند و از این طریق، با کسب درآمدهای کلان، اقتصاد خود را بیش از پیش رونق بخشد. گفتنی است، براساس آمار سال ۲۰۲۱ میلادی، تعداد فرودگاه‌های ایران ۹۴ است که در مجموع، تعدادی بالغ بر ۵۶ میلیون مسافر را جابه‌جا کرده‌اند. البته اصلی‌ترین تعداد مسافران، از آن فرودگاه بین‌المللی مهرآباد با بیش از ۱۶ میلیون مسافر، فرودگاه بین‌المللی مشهد با بیش از ۱۰ میلیون مسافر و فرودگاه بین‌المللی امام(ره)، با رقمی نزدیک به ۸ میلیون مسافر بوده است.
و در پایان، جا دارد بگوییم کشور قطر در سال ۱۹۷۱ تاسیس شد و در سه‌سالگی آن، هواپیمایی ملی ایران (هما)، هواپیماهای بوئینگ ۷۴۷ را برای سفرهای دور (تا امریکا) به خدمت گرفت. این در حالی است که مقایسه صنعت هوایی امروز قطر و ایران، درآمد کلان قطر از طریق صنعت هوایی را به رخ می‌کشد.ای کاش مسئولان کشور ما نیز تمهیداتی می‌اندیشیدند تا با احداث فرودگاه‌های مدرن و استاندارد و پروازهای مستقیم به مقاصد دور دنیا، دست‌کم باتوجه به جمعیت چندین میلیون نفری ایرانیان خارج از کشور، برای سفر به ایران یا کشورهای دیگر، پول خرید بلیت هواپیمای خود را، به شکم شرکت‌های هواپیمایی خارجی سرازیر نکنند.
