امروزه رشد جهانی جمعیت، استفاده بی‌رویه از منابع و امکانات و کم‌توجهی به الزامات زیست‌محیطی در تولید و مصرف نگرانی‌های زیادی برای بقای بشر ایجاد کرده است. کشورهای توسعه‌یافته نسخه‌های مختلفی برای توقف این روندهای نابهنجار در پیش گرفته‌اند؛ برهمین اساس نظریه اقتصاد چرخشی با تمرکز بر استفاده بهینه از منابع مطرح شده است. اقتصاد چرخشی Circular Economy اکنون سند چشم‌انداز ۲۰۳۰ اتحادیه اروپا و برنامه اجرایی برخی کشورهای توسعه‌یافته محسوب می‌شود که با هدف کاهش ضایعات و استفاده بیشتر از منابع اجرایی شده است. این رویکرد بازسازی‌کننده در مقابل رویکرد سنتی اقتصاد خطی قرار می‌گیرد که در آن مدل تولید به‌صورت «دریافت مواد اولیه، تولید و دور انداختن» است. این فرآیند از طریق طراحی، نگهداری، تعمیر، استفاده مجدد، بازتولید و بازیافت منابع به‌صورت بلندمدت طراحی شده است.

در یک نظام چرخشی، مصرف منابع ورودی، ضایعات خروجی و هدررفت انرژی با بستن یا کوچک کردن حلقه‌های مواد و انرژی کاهشی می‌شود.

مدافعان این نظریه مدعی‌اند چنین دنیای پایداری به هیچ وجه به‌معنای کاهش سطح کیفیت زندگی مصرف‌کنندگان نیست و می‌توان با برنامه‌ریزی هدفمند بدون ایجاد هزینه اضافی برای تولیدکنندگان یا کاهش درآمد آنها، این مطلوب را محقق کرد. در این نظریه، مدل‌های کسب‌وکار با محوریت اقتصاد چرخشی می‌توانند به همان سودآوری مدل‌های خطی باشند که امکان استفاده از محصولات و خدمات مشابه را برای ما فراهم می‌کند. در این مسیر اقتصاد چرخشی برای دستیابی به مدل‌هایی که به لحاظ اقتصادی و زیست‌محیطی پایدار هستند، بر حوزه‌هایی چون تفکر طراحی، تفکر سیستماتیک، گسترش طول عمر محصول و بازیافت متمرکز شده است.

به‌نظر می‌رسد توجه به اصول و مبانی اقتصاد چرخشی یکی از مهم‌ترین برنامه‌ها و سیاست‌هایی است که می‌تواند اقتصاد ایران را از رخوت و خمودگی عارض بر آن نجات دهد و رالی بی‌سرانجام اتمام منابع و امکانات کشور را تا حدود زیادی کنترل کند.

در ایران نیز در صورت اجرای این سیاست، تامین منابع اولیه از طریق استفاده بهینه از منابع اولیه و بازگشت منابع مستعمل به چرخه محقق شده و معضل عدم دسترسی به منابع و امکانات اولیه وارداتی تا حدودی مرتفع می‌شود، این در حالی است که مطالعه شرایط اقتصادی تولید و آلودگی‌های زیست‌محیطی فراوان در کشور سونامی ویران‌کننده‌ای از زنجیره تولید تا مصرف را ترسیم می‌کند که در یک سوی آن بسیاری از کارخانه و بنگاه‌های اقتصادی با هزینه‌های بالا کالای پرمصرف و خطرآفرین تولید می‌کنند و از سوی دیگر حجم عظیمی از مردم به‌عنوان مصرف‌کننده با استفاده از همین تولیدات پرهزینه علاوه بر سهیم شدن در اتلاف منابع، بر مشکلات متعدد زیست‌محیطی می‌افزایند. نتیجه این تولید و مصرف خطی بی‌قواره، اتلاف منابع، افزایش آلودگی‌ها و بیماری‌ها و آسیب‌های مختلف این‌گونه مصارف است.

اقتصاد گردشی معتقد است جریان تولید تا مصرف بهینه، در یک زنجیره مولد همواره در گردش است و منابع اولیه در فرآیند تولید، مستعمل و دور انداخته نمی‌شوند، بلکه از یک بخش زنجیره به بخش دیگر منتقل می‌شوند. اقتصاد چرخشی هم تولیدکننده و هم مصرف‌کننده را به‌عنوان دو رکن اصلی زنجیره تولید تا مصرف موردتوجه ویژه قرار داده و پایداری منابع، حفظ و سلامت محیط‌زیست را به‌عنوان وجه التزام این موضوع معرفی می‌کند.

در اقتصاد چرخشی ضرورتی برای سوزاندن گاز در منازل به‌عنوان انرژی گرمایشی یا پخت‌وپز احساس نمی‌شود و تولیدات پرمصرف گازی کارخانجات نیز جایی در این زنجیره نخواهند داشت. خودروهای پرمصرف، غیراستاندارد و پرهزینه نمادی از اتلاف منابع مادی و معنوی تلقی می‌شوند و نمی‌توانند جایی در ساختارهای اقتصادی داشته باشند؛ بنابراین تمام این فاکتورها اصلاح یا حذف می‌شوند.

در اقتصاد چرخشی منابع طبیعی مانند گرمایش خورشید و انرژی باد جایگزین‌های اصلی انرژی‌های مهم و پاک برای کاربرد‌های صنعتی و خانگی محسوب می‌شوند و تولید زباله دیگر نمی‌تواند یک تهدید زیست‌محیطی تلقی شود، بلکه یک بخش از زنجیره تولید اقتصادی است که می‌تواند در فرآیند تولید تا مصرف ایفای نقش کند.

در این فرآیند زباله تفکیک‌شده در مسیر تولید قرار می‌گیرد و سوزاندن زباله تر در کارخانه‌های مخصوص منجر به تولید انرژی‌های دیگر مانند گرمایش شده و به مشترکان خانگی و صنعتی از طریق انتقال انشعاب فروخته می‌شود و باقیمانده مواد سوخته شده هم به‌عنوان کمپوست برای تقویت زمین‌های کشاورزی استفاده می‌شود. پس جریان زباله یک سرمایه‌گذاری جدید پرمنفعت و اشتغالزا در زنجیره اقتصادی است که به‌دلیل سود بالا و پایداری دارای جذابیت‌های بالای سرمایه‌گذاری نیز خواهد بود.

اقتصاد امروز ایران بیش از هر اقتصاد دیگری در جهان بسترها و الزامات یک اقتصاد چرخشی را دارد و این موضوع می‌تواند منجی اقتصاد باشد، چراکه روند نامتقارن تولید و مصرف همه زیرساخت‌ها و زیربناهای اقتصادی و نیز منابع و امکانات کشور را نشانه گرفته و جریان تولید و مصرف نیز بدون توجه به آثار و نتایج زیانبار آن به استمرار این روند مشغولند.

اقتصاد چرخشی به‌عنوان یک راهبرد اجتناب‌ناپذیر هم‌اکنون به‌عنوان یک سند چشم‌انداز اقتصادی اروپا در سال ۲۰۳۰ مورد تصویب قرار گرفته و در کشوری مانند سوئد نیز به‌عنوان نقشه راه اصلی کشور در دستور کار قرار دارد.