هفته گذشته نشست بررسی پیش‌نویس سند نقشه‌راه دانش‌بنیان‌شدن اقتصاد کشور به‌همت معاونت سیاست‌گذاری و توسعه و با حضور برخی دبیران ستادهای توسعه فناوری و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان معاونت علمی بررسی شد. ضرورت افزودن تعاریف برخی کلیدواژه‌های پربسامد در سند اعم از «اقتصاد دانش‌بنیان»، «شرکت‌های دانش‌بنیان»، «اکوسیستم نوآوری» و حذر از رویکرد توصیه‌محور از موضوعات مورد بررسی این نشست بود.

چهار لایه نقشه‌راه دانش‌بنیان شدن اقتصاد

سید سعید منجم‌زاده، مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری در بحث خود کوشید تا شمائی کلی از محوری‌های پیش‌نویس سند ارائه کند.

از این‌رو، نخست به چالش‌های سد راه دانش‌بنیان شدن اقتصاد اشاره کرد و نبود ساختارهای کلان و فرابخشی حامی دانش‌بنیان شدن اقتصاد، تعارضات جدی بین بخش‌های سنتی و حوزه‌های نوین دانشی، فقدان زیرساخت‌های دانشی حامی توسعه دانش‌بنیان اقتصاد، تشویق خام‌فروشی و پیچیدگی پایین اقتصاد، نااطمینانی از جریان منابع مالی و قانونی توسعه دانش‌بنیان شدن اقتصاد، تقلیل مفهوم اقتصاد دانش‌بنیان به شرکت‌های کوچک و متوسط دانش‌بنیان، تمرکز دستگاه‌های اجرایی مسئول بخش بر خدمت‌رسانی و تامین و برخورد منفعلانه در برابر توسعه فناوری‌های تحول‌آفرین، نوظهور و مبتنی بر آینده‌نگاری را از جمله این چالش‌ها دانست. منجم‌زاده در ادامه به چهار لایه نقشه‌راه دانش‌بنیان شدن اقتصاد کشور اشاره کرد و «ارتقای بنیان توسعه‌ای: موضوعات راهبردی در محیط اقتصاد کلان و فرابخشی»، «ارتقای بنیان توسعه‌ای: موضوعات راهبردی در نظام تنظیم‌گری حکمرانی دانش‌بنیان شدن اقتصاد»، «موضوعات محوری نقشه‌راه دانش‌بنیان شدن اقتصاد کشور اعم از ارتقای نظام تست و آزمون، ارتقای توانمندی سرمایه انسانی و ارتقای فرهنگ دانش‌بنیانی اقتصاد» و در نهایت پیامدها و دستاوردها عملیاتی شدن دانش‌بنیان شدن اقتصاد در این چهار لایه نشاند.

به‌گفته وی، از مهم‌ترین اثرات نقشه‌راه دانش‌بنیان شدن اقتصاد کشور، کاهش وابستگی از طریق ارتقای داخلی‌سازی محصولات دانش‌بنیان، کارآفرینی و اشتغالزایی برای نخبگان و صیانت از سرمایه انسانی کشور، افزایش بهره‌وری و ارتقای ارزش‌افزوده در زنجیره‌های صنعتی و معدنی، افزایش رقابت‌پذیری بین‌المللی و توسعه صادرات و کسب مرجعیت در فناوری‌های محوری است.

دستاوردهای نقشه‌راه

مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری همچنین در ادامه بر دستاوردهای این نقشه‌راه هم متمرکز شد و تصریح کرد: کاهش ارزبری اقلام راهبردی و وارداتی، افزایش تعداد، فروش و اشتغال دانش‌بنیان، افزایش سهم بخش کسب‌وکار از سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، افزایش صادرات محصولات دانش‌بنیان، افزایش سرمایه صندوق نوآوری و شکوفایی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر از دستاوردهای عملیاتی شدن این نقشه‌راه خواهد بود.

ایجاد پلتفرم جامع خدمات برای دسترسی به تسهیلات

در همین حال، معاون علمی رئیس‌جمهوری از ایجاد پلتفرم جامع خدمات حمایتی و سامانه فراخوان‌های معاونت علمی برای اطلاع‌رسانی مناسب و دسترسی بهتر دانش‌بنیان‌ها به انواع تسهیلات و حمایت‌ها خبر داد و گفت: معاونت علمی به‌طورکامل از رقابت پذیر شدن شرکت‌های دانش‌بنیان با رویکرد موفقیت در عرصه بازار و تکمیل زنجیره ارزش صنایع حمایت می‌کند و در این راه از تمامی ابزارها، دسترسی‌ها و منابع ضمن بکارگیری ظرفیت‌های قانونی بهره می‌برد.

به‌گزارش معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، روح الله دهقانی بااشاره به حمایت معاونت علمی از رقابت‌پذیر شدن و ورود محصولات دانش‌بنیان به بازارهای هدف، افزود: معتقدم بیشتر شرکت‌هایی که به‌معنای واقعی دانش‌بنیان هستند و کار دانشی می‌کنند، در صف دریافت حمایت و تسهیلات نیستند، چراکه یا درگیر کار نوآورانه و فناورانه خود هستند یا از این حمایت‌ها، چندان اطلاعی ندارند. در فضای نخبگانی نیز شرایط همین‌گونه است و نخبگان واقعی، به‌ ‎ دنبال کسب امتیاز و حمایت نبوده و نیستند، بنابراین برای شناخت شرکت دانش‌بنیان واقعی و نخبه کارآمد، رویکرد فعالانه را پیش گرفته‌ایم.

وی، یکی از ابزارهای حمایتی و تسهیل‌کننده کار نوآورانه را ابزارهای متنوع و پرکاربرد پیش‌بینی‌شده در قانون جهش تولید دانش‌بنیان دانست و افزود: این قانون از ابزارهای بسیار خوبی برخوردار است که استفاده بهینه مجموعه‌های دانش‌بنیان از این ابزارها و سازکارهای حمایتی، شناخت کافی از ظرفیت‌های این قانون مترقی را می‌طلبد. به همه شرکت‌های دانش‌بنیان توصیه می‌کنم دست‌کم یک‌بار این قانون را مرور کنند. ابزارهای قانون یادشده برای تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان در عرصه رقابت، بسیار کارآمد هستند و برای گشایش و رقابتی‌تر ساختن فضای بازار، ابزارهای خوبی در اختیار دارند.

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهوری بیان کرد: سال گذشته قریب به 7 هزار میلیارد تومان در قالب تسهیلات اعتبار مالیاتی به شرکت‌ها داده شد که معادل 1.5برابر کل بودجه معاونت علمی است.

وی افزود: پلتفرم جامعی در معاونت علمی به‌زودی اجرایی خواهد شد که تمامی شرکت‌های دانش‌بنیان به تمامی ظرفیت‌ها، تسهیلات و امکانات در قالب یک سامانه خدمت جامع به تمامی حمایت‌ها دسترسی داشته باشند و بتوانند از این خدمات متناسب با نیاز خود مطلع شوند و بهره ببرند و ضمن آنکه شبکه جامعه از توانمندی‌ها، محصولات و ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان در قالب این سامانه جامع شکل بگیرد.

رئیس بنیاد ملی نخبگان با بیان اینکه در قالب نظام جدید ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا از مالیات معاف هستند، ادامه داد: در قالب این نظام جدید شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا که نیاز مبرم‌تری به این جنس از معافیت دارند، بدون شرط و قید تا 5 سال از مالیات معاف هستند. در قالب همکاری معاونت علمی و مرکز نوآوری شرکتی، شرکت‌های نوپا و مجموعه‌های مستقر می‌توانند از حمایت‌ها و تسهیلات بلاعوض در قالب یک سازکار مبتنی بر پیشرفت توسعه محصول، از این حمایت‌ها بهره‌مند شوند. وی افزود: همچنین ۱۰ میلیارد تومان حمایت سرمایه در گردش ریسک‌پذیر برای توسعه طرح‌های نوآورانه و پوشش ریسک این طرح‌ها در قالب یک حمایت قابل تبدیل به بلاعوض در نظر گرفته می‌شود.

دهقانی با بیان اینکه سامانه فراخوان‌های معاونت علمی می‌تواند زمینه مطلع شدن و بهره‌مندی شرکت‌ها از این حمایت‌ها فراهم کند، عنوان کرد: در قالب رویداد نکست ۱۵۰ میلیارد تومان به ۹ شرکت در شکل‌های گوناگون جایزه داده شد و این رویداد فرصت بسیار خوبی است تا شرکت‌ها بتوانند از حمایت‌ها بهره ببرند.

در حال‌ حاضر پردیس فناوری شهید طهرانی‌مقدم ۱۸ شرکت و تیم فناور و نوآور را ذیل خود استقرار داده است که در حوزه‌های مختلفی همچون سلامت، الکترونیک، فناوری اطلاعات و ارتباطات، کشاورزی و صنایع غذایی و سایر فناوری‌های راهبردی با صنایع مختلف همکاری دارند.

تاسیس شرکت‌های دانش‌بنیان توسط ایرانیان خارج از کشور

معاون سرمایه انسانی سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی گفت: این سازمان از متخصصان خارج از کشور که قصد تاسیس شرکت دانش‌بنیان در ایران را دارند، حمایت مالی و زیرساختی می‌کند.

سیدعلی حسینی در گفت‌وگو با مهر به جزئیات مدل حمایتی سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه از فناوران و پژوهشگران ایرانی خارج از کشور در قالب پروژه و پلتفرم کانکت‌پلاس اشاره کرد و گفت: هدف از کانکت‌پلاس طراحی سامانه‌ای برای همکاری با متخصصان ایرانی خارج از کشور است و برنامه و تسهیلاتی برای نخبگانی که به کشور باز می‌گردند، در نظر گرفته شده است. براساس این پروژه، نخبگان و فارغ‌التحصیلانی که قبلا در خارج از کشور شرکت تاسیس یا محصولی تولید کردند و می‌خواهند مشابه آن را در ایران تولید یا شرکت دانش‌بنیان در ایران تاسیس کنند، موردحمایت اولیه و فناورانه ما قرار خواهند گرفت.

معاون توسعه روابط علمی و سرمایه انسانی سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی معاونت علمی بااشاره به اینکه با همکاری صندوق نوآوری و شکوفایی، یک گرنت ۵۰۰ میلیون تومانی بلاعوض به افرادی که به‌دنبال تأسیس شرکت دانش‌بنیان هستند، اعطا می‌شود، گفت: همچنین یک‌سری امکانات زیرساختی و فضاهای مازاد در پارک‌های علم و فناوری پردیس، دانشگاه شریف، تهران، اصفهان، شیراز و … در اختیار این افراد قرار داده خواهد شد.

وی با بیان اینکه طی ۲ ماه و نیم ۳۸۰ پروپوزال به‌دست ما رسید، گفت: از این تعداد ۱۰۰ پروپوزال به شرکت دانش‌بنیان تبدیل شد و باقی طرح‌ها در حال داوری و ارزیابی است؛ همچنین ما پروژه‌های این افراد را به سرمایه‌گذاران معرفی خواهیم کرد، چراکه گاهی برخی طرح‌ها به حمایت بالای چند میلیارد تومان نیاز دارند و از آنجا که این پروژه‌ها پیش از آن اجرایی شده، ریسک سرمایه‌گذاری‌شان کمتر است.

حسینی دومین حمایت در قالب پروژه کانکت‌پلاس را حمایت از پژوهشگران پسادکتری عنوان کرد و گفت: در همین راستا از هزار و 700 محقق پست داک در سال ۱۴۰۲ حمایت کردیم. فرد ابتدا باید پروپوزال خود را در پلتفرم کانکت‌پلاس بازگذاری کند و ما قبل از اپلای کردن، او را به دانشگاه یا پژوهشگاه معرفی می‌کنیم و اگر پروپوزال فرد تایید شود، در دانشگاه جذب و علاوه بر اعطای حقوق استادیار پایه و یک گرنت حدود ۳۰۰ میلیون تومانی، به مدت یک سال بیمه خواهد شد.