گوی فناوری به دست شرقی‌ها افتاد
برنامه هفتم توسعه برخلاف برنامه‌های پیشین کش و قوس زیادی به همراه دارد.
اختلاف نظرهای بین دولت و نمایندگان مجلس بر سر اولویت بندی زمانی برای تصویب برنامه هفتم توسعه و لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ ، دلیل اصلی تاخیر در تصویب آن به شمار می رود. در نهایت قرار شد، ابتدا بودجه تصویب شود، پس از آن برنامه هفتم توسعه موردبررسی قرار بگیرد که همین اتفاق هم افتاد، اما از حواشی های آن که بگذریم، باید دید اولویت های توسعه از چه اصولی پیروی می کند. اگر پیشران توسعه در کشور را دولت در نظر بگیریم، باید دولتمردان را مجاب به پشتیبانی از فرآیندهایی کنیم که امروز نقش جدی و روشنی در دستیابی به اقتصاد پویا و ثروت دارند و حتی شاخصی برای توسعه یافتگی در نظر گرفته می شوند. امروزه کمتر کارشناس یا مدیر مسئول دولتی نمی داند که در چند دهه اخیر فناوری چگونه موجب تحولات اقتصادی کشورها شده است؛ از هوشمندسازی صنعت گرفته تا گسترش ارتباطات راه دور که موجب تقویت تجارت بین الملل شد. حکمرانی بدون داده و سیستم های مبتنی بر هوش مصنوعی و اینترنت اشیا کمابیش محال است. این همان اصلی بود که در یک دهه اخیر جهان شرق از جمله هند و چین تمرکز ویژه تری به آن داشتند و توانستند گوی رقابت را از غربی ها بربایند و نام شان در صدر لیست توسعه فناوری قرار بگیرد. بنابراین، حمایت از کسب وکارهایی که خدمات مبتنی بر فناوری های نوین ارائه می دهند، می تواند یکی از رویکردهای اصلی توسعه در برنامه هفتم توسعه باشد؛ موضوعی که بیشتر برنامه ریزان بر آن تاکید دارند. در این گزارش به مرور تجارب جهانی در مواجهه با فناوری و نقش این مولفه در رشد اقتصادی و توسعه ای آنها پرداخته است.
ضرورت اتصال دانش بنیان ها به صنعت
متاسفانه عمده نیازهای کشور در حوزه غذا، وارداتی است و با سیاست های ناصحیح در حوزه توسعه روستایی، اراضی کشاورزی روستایی ۲۸ درصد کاهش یافته است. به گفته محمدجواد رضایی، عضو کانون اندیشکده ایران، با سیاست های اشتباه در حوزه تقسیمات کشوری، کاری کرده ایم که برای مثال روستاهایی با جمعیت ۱۵۰نفری به شهر تبدیل شده اند و همین امر شرایط را برای تهدید امنیت غذایی فراهم کرده است، در حالی که با دانش بنیان کردن تولید محصولات کشاورزی، جانمایی ایران در نظام بین الملل و هاب شدن زنجیره ترانزیت غذایی و ایجاد الگوی کشت فراسرزمینی و توجه به این موارد در برنامه هفتم توسعه، امکان رفع این مسئله وجود خواهد داشت. سوار کردن پیشرفت های دانش بنیان بر صنایع کشور راهکاری است که بیشتر برنامه ریزان خواهان درج آن در برنامه توسعه هفتم هستند. اتصال شرکت های دانش بنیان به حوزه صنعت کشور ضروری است. همچنین باید تلاش کنیم صنعت کشور را به زنجیره ارزش بین المللی که صنایع کوچک هم حضور داشته باشند، وصل کنیم. بی شک از ۸ هزار و ۳۰۰ شرکت دانش بنیان و شمار زیاد جمعیت تحصیلکرده، می توان به عنوان پنجره های فرصت یاد کرد که جای شان در بدنه اصلی نظام توسعه ای کشور خالی است.
فنـاوری، راهبر توسعه
در علم اقتصاد، فناوری یکی از محرک های اصلی رشد اقتصادی کشورها، مناطق و شهرها به شمار می رود. گفتنی است، پیشرفت تکنولوژی شرایط را برای تولید کارآمدتر کالاها و خدمات بهتر فراهم می کند؛ فرآیندی که رفاه به آن بستگی زیادی دارد. به گزارش rcc . harvard . edu ، استفاده از ابزارهای فناورانه در مطالعه جامعه، امکان تجزیه و تحلیل پدیده هایی را فراهم می کند که شناسایی و تجزیه و تحلیل آنها با ابزارهای سنتی تر دشوار بوده است. سرمایه گذاران شرکت های بزرگ تحقیق و توسعه، فعالیت های اختراعی خود را در زمینه هایی مانند موتورها، سیستم های رانندگی خودکار، داده های بزرگ، هوش مصنوعی، چاپ سه بعدی و فناوری های اطلاعات و ارتباطات تسریع کردند. اما این را هم باید به یاد داشته باشیم که ایجاد تحولات سیستمی که فناوری عنصر اصلی آن به شمار می رود، فرآیندی پیچیده است؛ اما تاثیر بسیار مهمی در تصمیمات مربوط به سیاست علمی، تحقیق و توسعه، صنعتی و توسعه ملی و منطقه ای دارد.
سرنوشت هند ،گره خورده با فناوری
هند در مدت زمانی کوتاه رشد اقتصادی قابل توجهی کرد. بخش اعظم این رشد اقتصادی را نیز مرهون گسترش تحقیق و توسعه و در کل صنعت فناوری خود بود. به گزارش community . nasscom . in ، صنعت فناوری اطلاعات ( IT ) جزء حیاتی اقتصاد دانش مبتنی بر فناوری در قرن 21 است. هند در سرتاسر جهان به دلیل صنعت فناوری اطلاعات چشمگیرش به عنوان یک اقتصاد شناخته شده است. نقش فناوری اطلاعات در توسعه اقتصادی هند ضروری بوده است. صنعت فناوری اطلاعات بیشتر شامل خدمات فناوری اطلاعات، خدمات مبتنی بر فناوری اطلاعات ( ITES )، تجارت الکترونیک (کسب وکار آنلاین) و محصولات نرم افزاری و سخت افزاری است.
این صنعت همچنین در توسعه زیرساخت ها برای ذخیره، پردازش و تبادل اطلاعات برای عملیات های تجاری ضروری و سایر سازمان ها نقش بسزایی دارد. علاوه بر این، خدمات و محصولات مبتنی بر فناوری اطلاعات برای رونق هر شرکت تجاری و دستیابی به موفقیت ضروری هستند.نقش فناوری اطلاعات در توسعه اقتصادی هند در سراسر اقتصادهای جهان بی سابقه است. تمامی زیرمجموعه های این صنعت (محصولات سخت افزاری پیشرفت نسبی کمتری داشته اند) در ۲۰ سال گذشته تحولاتی در رشد درآمد ایجاد و علاوه بر این، به رشد اقتصاد هند کمک کرده اند. پیشرفت سریع در صنعت فناوری اطلاعات و سیاست های آزادسازی مانند کاهش موانع تجاری و حذف عوارض واردات محصولات فناوری توسط دولت هند در توسعه این صنعت بسیار موثر است. همچنین، چندین طرح دیگر دولتی مانند راه اندازی پارک های فناوری نرم افزار ( STP )، مناطق ویژه اقتصادی ( SEZ )، واحدهای صادرات محور ( EOU ) و سرمایه گذاری مستقیم خارجی ( FDI ) این صنعت را در دستیابی به موقعیت مسلط در جهان فناوری اطلاعات تسهیل کرده است. باتوجه به این امر هم اکنون تعداد استارت آپ های جدید هند هر سال در حال افزایش است و پیش بینی می شود تا ۲۰۲۰ میلادی به ۲ هزار و 100 واحد در این کشور برسد.
طبق آمار بانک جهانی، بودجه تحقیق و توسعه هند در سال ۲۰۱۵ میلادی ۶۶ . ۵ میلیارد دلار بوده است که البته این رقم فقط ۰ . ۸۵ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور به شمار می رود. به گزارش tutorialspoint ، در حال حاضر هند از نظر فناوری پیشرفته جایگاهی قوی دارد. هند از آنجایی که به تاسیس موسسات متعددی علم و فناوری با نیروی انسانی واجد شرایط و آموزش دیده پرداخته است، انبار دانش فناوری اطلاعات جهان به شمار می رود. به همین ترتیب، هند دارای پایگاه علمی و فناوری قوی است که در سراسر کشور در قالب موسسات دانشگاهی، آزمایشگاه های تحقیق و توسعه، مرکز پزشکی پیشرفته (با امکانات تحقیقاتی)، مراکز آزمایشی و صنایع مختلف پیشرفته گسترش یافته است. صنایع هند پس از سال ۱۹۹۰ ، یعنی دوران برجسته، شکوفا شد. جهانی شدن، آزادسازی و خصوصی سازی، این رشد را تسهیل کردند. صنایع مربوط به فناوری اطلاعات، انرژی اتمی، خودروسازی، بیوتکنولوژی، نانوتکنولوژی، داروسازی، نفت و ... در سطح جهانی افزایش یافته است.
چین پیشتاز توسعه
امروزه فرمان توسعه های فناورانه به دست هوش مصنوعی است. به گزارش thediplomat ، وزارت علوم و فناوری چین در همکاری با بنیاد میهنی علوم طبیعی چین، پروژه ای را تحت نام «هوش مصنوعی» راه اندازی کرده است که وظیفه آن حل مشکلات و رفع نیازمندی های موجود در بخش های اساسی علوم و فناوری مانند توسعه فناوری داروسازی و پژوهش های متعلق به مهندسی ژنتیک است. گفتنی است، در برنامه جنجال برانگیز صنعتی چین موسوم به «ساخت چین ۲۰۲۵ »، هوش مصنوعی به عنوان یک صنعت اساسی گنجانده شده است. براساس این برنامه، چین قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ در بخش هوش مصنوعی در سطح جهان پیشتاز شود. براساس گزارش سال گذشته شرکت سرمایه گذاری آی دی سی ( IDC )، پیش بینی می شود که میزان سرمایه گذاری چین در بخش هوش مصنوعی تا سال ۲۰۲۶ به ۲۶ . ۶۹ میلیارد دلار برسد که حدود ۸ . ۹ درصد از کل سرمایه گذاری جهانی را در بر می گیرد. تلاش چین برای توسعه بخش هوش مصنوعی، پس از آن شدت گرفت که امریکا اعمال محدودیت ها بر بخش صادرات فناوری های پیشرفته مانند محصولات نیمه هادی و هوش مصنوعی را افزایش داد.
انستیتوی سیاست راهبردی استرالیا ( ASPI ) گزارش می دهد که در حال حاضر، چین در بخش پژوهش و توسعه ۳۷ قلم از ۴۴ قلم فناوری دشوار، پیشرفته و کلیدی در بخش های دفاع، فضا، هوش مصنوعی، انرژی، محیط زیست و ربات، از ایالات متحده پیشی گرفته است. این برخی از گام های بلندی است که چین تاکنون در بخش علوم و فناوری برداشته و خود را به عنوان یک کشور پیشتاز در این بخش در سطح جهان تثبیت کرده است.گذشته از آن، تحقیقات زیادی در چند سال اخیر انجام گرفته که خلاقیت و پیشرفت چین را در بخش های فناوری، پژوهش های علمی و توسعه، مستند کرده است.
در دسامبر سال ۲۰۲۱ ، «مرکز بلفاست» متعلق به دانشگاه هاروارد، هشدار داد که چین نسبت به امریکا در بخش صنعت فناوری عالی و نسل پنجم شبکه تلفن همراه ( ۵ G ) جایگاه برتری به دست آورده و ممکن است در آینده نزدیک در بخش رایانش کوانتومی نیز از امریکا پیشی بگیرد. همچنین، در پژوهشی که از طرف کمیسیون امنیت ملی امریکا در حوزه هوش مصنوعی انجام شده، آمده است که چین تلاش دارد خود را تا سال ۲۰۳۰ به عنوان یک کشور پیشتاز در بخش هوش مصنوعی، تثبیت کند و از ایالات متحده امریکا پیشی بگیرد. به همین ترتیب، چندی پیش، بنیاد فناوری اطلاعات و نوآوری ( ITIF ) گزارش نگران کننده ای را منتشر کرد که برمبنای آن، چین اکنون در میانگین نوآوری تولیدی، از امریکا پیش افتاده و در عمل خود را به عنوان یک کشور پیشتاز در سطح جهانی در بخش پیاده کردن فناوری های اساسی و پیشرفته تثبیت کرده و این کشور در بخش فناوری آمادی سازی مواد اولیه نیز نسبت به امریکا پیشتاز است.گفتنی است، نسل آینده فناوری هایی مانند هوش مصنوعی، رایانش کوانتومی و زیست فناوری، جوامع بشری را از هر جهت دگرگون خواهند کرد. از این رو، هر کشوری که از چنین فناوری هایی در آینده برخوردار باشد، مزایای اقتصادی و ژئوپلیتیکی بی نظیری را به دست خواهد آورد. اگر چین در مسابقه فناوری پیروز شود، افزون بر اینکه بازارهای جهانی را در اختیار می گیرد و تریلیون ها دلار به دست می آورد، از نظر نظامی نیز می تواند امنیت ملی امریکا و متحدانش را در معرض خطر قرار دهد، اما نباید فراموش کرد که ایالات متحده امریکا وقت کافی در اختیار دارد تا گذشته را جبران کند و با استفاده از ابتکار و خلاقیت که در گذشته امریکا را به ثروتمندترین و نیرومندترین کشور جهان تبدیل کرده، در آینده نیز می تواند جایگاه برتر خود را حفظ کند. اما رسیدن به این هدف، مستلزم این است که ایالات متحده مانند اقدام هایی که در تاریخ گذشته اش برای مقابله با تهدیدهای خطرناک انجام می داد، به بسیج اجتماعی، اندیشه ورزی و برنامه ریزی راهبردی و تلاش های سخت و پیگیرانه بپردازد.تاسیس کمیته جدید وابسته به مجلس نمایندگان امریکا که وظیفه پرداختن به رقابت راهبردی میان ایالات متحده امریکا و حزب کمونیست چین را برعهده دارد، بی تردید گامی در مسیر درست است که باید از طرف رهبران منتخب امریکا حمایت شود.
سخن پایانی
اکثر اقتصادهای بزرگ با چالش پیری جمعیت روبه رو هستند که این امر موجب کاهش میزان مشارکت در نیروی کار می شود. این روندها تمرکز بیشتری بر بهره وری و نوآوری های تکنولوژیکی دارد که آن را به سمت رشد اقتصادی سوق می دهد. از طرفی، چون فناوری تاثیرات عمیقی بر بازار کار دارد، اتوماسیون و پیشرفت های دیجیتال تقاضای نیروی کار را از مهارت های معمولی سطح پایین تا متوسط به مهارت های تحلیلی، فنی و مدیریتی سطح بالاتر و پیچیده تر تغییر داده است. به گزارش Inspire Zone ، فناوری کمک می کند تا دانش کافی درباره استفاده از منابع اقتصادی برای تولید کالاها و خدمات بهینه تر به دست آید. رشد اقتصادی باتوجه به پیشرفت فناوری افزایش یافته و به گسترش تجارت در سراسر جهان کمک کرده است. پیشرفت فناوری باعث ایجاد روند مثبت در بهره وری کل کسب وکار می شود. در واقع، کاربرد فناوری به عنوان یک تغییر سودبخش برای کسب وکار به منظور بهره وری بیشتر به حساب می آید، به گونه ای که رشد سریع را می توان از طریق سطوح تکنولوژی بالا به دست آورد. فناوری منبع اولیه توسعه اقتصادی است و توسعه فناوری های مختلف برای رشد کشورهای توسعه نیافته بسیار مهم است. تحول دیجیتال، فرصت ارزشمندی را برای عملکردهای اصلی کسب وکار، مانند امور مالی و منابع انسانی، فراهم می کند تا از فرآیندهای دستی دور شوند و حوزه های کلیدی مانند حقوق و دستمزد را خودکار کنند و همین فرآیند، رهبران را قادر می سازد بر فرصت های تجاری گسترده تر تمرکز کنند.
