کوچک اما سازنده
این روزها راه‌اندازی یک استارت‌آپ بسیار پرهزینه است که شاید از توان یک دانشجویی که تنها داشته‌اش علم است، خارج باشد، مگر اینکه چشمداشت مادی نداشته و از توان مالی بالایی هم برخوردار باشد، به‌علاوه راه‌اندازی یک استارت‌آپ، زیرساخت بسیار قوی نیاز دارد که تامین آن هم یک فرآیند بسیار زمانبر است و شاید 5 سال طول بکشد.
شواهد حاکی از آن است که اگر استارت آپ ها دانشجویی باشند، کمتر در معرض حمایت قرار می گیرند و جذب سرمایه گذار و همچنین کسب مجوز، زمان بسیاری از دانشجو می گیرد، به علاوه اینکه در نهایت بخش عمده سود را هم خودشان برمی دارند، به صورتی که در عمل به شخص یا تیم ایده پرداز سودی تعلق نمی گیرد. صمت در این گزارش به مناسبت روز دانشجو به چالش های استارت آپ های دانشجویی و موانع رشد آنها پرداخته است.
بازی الاکلنگ اشتغال و آموزش
افزایش جمعیت دانشجویان و قشر تحصیلکرده در چند سال گذشته، حاصل رشد نمادین دانشگاه ها در سراسر کشور است. این فرآیند، نشانگر سرمایه گذاری حداکثری دولت ها روی آموزش نیروی انسانی است، در حالی که فضای متناسب با این نیروی آموزش دیده، برای کارآیی و اشتغال به وجود نیامد؛ در واقع به هر دلیل این روند سرمایه گذاری در بحث تقاضا که بازار کار باشد، انجام نشده و هنوز زیست بوم عرضه و تقاضای نیروی کار در فضای اشتغال کشور هماهنگی ندارد. در این رابطه، بسیاری از کارشناسان معتقدند از آنجایی که بسیاری از تحصیلکرده های دانشگاهی کشور دروسی که خوانده اند، مطابق با نیازمندی های بازار کار نیست و به منظور رفع این معضل، وزارت صمت باید صنایع و بخش های مولد اقتصادی تحت سلطه خود را تغییر دهد و فناوری های خود را به روز کند. از طرفی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هم باید تحول بنیادی در اسلوب درسی دانشگاهی ایجاد کند. در کل، ضریب بکارگیری نیروی انسانی ایران در بازارهای کار بین المللی با شرایط فعلی پایین است. نمره هایی که بیشتر دانشجویان و تحصیلکرده ها در نظام دانشگاهی کشور می گیرند، تضمین کننده جذب آنها در فضای کار بین المللی نیست، به همین دلیل، بسیاری از مهاجران تحصیلی ایرانی باید در دانشگاه های خارجی به ارتقای خود بپردازند و رشته های متناسب با نیازهای بازار کار کشورها را فرابگیرند تا بتوانند وارد بازار کار این کشورها شوند.
اشتباهی که استارت آپ های دانشجویی مرتکب می شوند
در ادامه، سراغ یکی دیگر از صاحبان ایده در دنیای استارت آپی رفتیم که پیش از آغاز کار، به واسطه فعالیت ها و مقام هایی که در مسابقات بین المللی رباتیک آورده بود، تصمیم گرفت یک شرکت استارت آپی در همین زمینه تاسیس کند، اما پس از مدتی با شکست مواجه شد و تصمیم گرفت، راه دیگری برای توسعه در پیش گیرد.
مجید یساری در گفت وگو با صمت درباره تجربه های خود از زمانی که به عنوان یک استارت آپ دانشجویی فعالیت می کرد، گفت: یکی از مهم ترین شروطی که برای توسعه یک کسب وکار لازم است، فروش کافی و استقبال از محصول و خدمات تولیدشده است، در واقع آنها باید در گام نخست، نیازهای بازار را بشناسند تا بتوانند بقای خود را حفظ کنند.
وی گفت: بیشتر استارت آپ های دانشجویی روندی معکوس در تولید و شکوفایی پیش می گیرند و لازم است از تجربه شرکت های بزرگ و موفق نهایت استفاده را ببرند.
در ابتدای فعالیت خود، شروع به ساخت محصول کردیم، اما چون بازاری برای فروش پیدا نکردیم، در نهایت زمین خوردیم و مدت زمان زیادی را به پرداخت هزینه های اضافی پرداختیم، در نهایت تصمیم گرفتیم فعالیت خود را در دل یک مجموعه بزرگ نهادینه کنیم، در واقع به صورت یک گروه فعال، پروژه های حوزه های الکترونیک نرم افزار و هوش مصنوعی را با آخرین فناوری ها به سرانجام می رسانیم.
چرا استارت آپ تاسیس می کنید؟
به گفته یساری، امروز باید هر کسب وکاری بداند که برای رفع چه نیازی شکل گرفته است، در واقع دلیل شکل گیری آنها می تواند نیازهای رفع نشده در آن حوزه خاص باشد، اما اینکه چگونه باید به این نیازها دسترسی داشت، خود فرآیندی زمانبر است که بیشتر رهبران استارت آپ ها به آخرین موردی که می رسند، نیازسنجی در بازار است، در واقع آنها در فرآیند تولید کالا یا خدمات قرار می گیرند و بعد در ارائه آن به بازار با مشکل مواجه می شوند و می فهمند که محصول شان، موردنیاز بازار نیست، هرچند مبتنی بر فناوری است.
یساری گفت: ارتباط کم صنعت با دانشگاه اصلی ترین مانع یک کسب وکار نو ا به ویژه در بخش فناوری است. کم پیش می آید که مشکلات صنعت کشور در دانشگاه ها بررسی شود.
حال اگر این ارتباط برقرار شود، فرآیند نیازسنجی به راحتی انجام می گیرد و در این شرایط، افراد خبره توانمند و باثبات به راحتی می توانند حتی باوجود تحریم ها، مشکلات کشور را حل
کنند.
به گفته وی، ارتباط صنعت با دانشگاه، نیازسنجی و تیم خوب می تواند مسیر استارت آپ های یک کشور را به شکوفایی برساند و آنها را از خطر فروپاشی برهاند.
رهایی از دردسرهای تسهیلاتی در جایی دیگر
علی رحمانپور، مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان در زمینه اینترنت اشیا در گفت وگو با صمت گفت: یکی از مهم ترین پارامترهایی که دانشجویان و فعالان دنیای استارت آپی را به مهاجرت وامی دارد، صرفه های اقتصادی است که در آن سوی مرزها وجود دارد. گفتنی است، به طورمعمول در کشورهایی دیگر شرایط بهتری برای شرکت های دانش بنیان به دلیل افت ارزش ریال وجود دارد و همین امر باعث می شود آنها به مهاجرت ترغیب شوند، همچنین تفاوت ارزی موجود در کشور باعث شده است که بخواهند از صفر شروع و سختی ها را تحمل کنند. از تفاوت ارزی که بگذریم، بعد دیگری که دانشجویان و رهبران استارت آپ ها را ترغیب به مهاجرت می کند، کیفیت و رفاه اجتماعی موجود در کشورهای مقصد نسبت به ایران است.
وی افزود: حمایت خاصی از سوی نهادهای دولتی وجود ندارد و حجم سرمایه گذاری که در یک سال گذشته روی شرکت های دانش بنیان انجام گرفته، قابل مقایسه با کشورهای توسعه یافته نیست، حتی به طورکامل متوقف شده است. از سوی دیگر، چون دانشجویان ظرفیت بالایی دارند، به طبع در این حوزه افرادی که خواهان فعالیت هستند، در نهایت به این نتیجه می رسند که شاید در کشور کارآیی لازم را ندارند و ترغیب به مهاجرت می شوند. حمایت هایی که در کشورهای توسعه یافته می شود، بحث دیگری است که رهبران استارت آپ ها و دانش بنیان ها را به مهاجرت ترغیب می کند، بخش دیگر مشکلات و اوضاع کلان کشور است و در کل، وقتی شرایط کشور برای اکوسیستم نوآوری مناسب نباشد، نمی توان با زیست گلخانه ای و متفاوت از دیگر بخش های کشور از آنها مراقبت کرد.
رحمان پور گفت: در زمینه اینترنت اشیا بازار خوبی برای شرکت های استارت آپی و دانش بنیان ها وجود دارد و مهاجرت، بحث داغ نخبگان این حوزه است. افزون بر آن، تحریم ها باعث شده که برخی شرکت های دانش بنیان نمی توانند با بدنه و ساختار داخلی خود به فعالیت بپردازند و مجبور هستند برای توسعه کسب وکارشان بخشی از فعالیت خود را در قالب شرکت های فرامرزی انجام دهند و ترجیح این است که مجموعه خارجی ثبت کنند و برخی به دلیل رشد و پیشرفتی که شاهدش هستند، ترجیح می دهند شرکت پایه را آن شرکتی انتخاب کنند که در خارج از کشور تاسیس کرده اند.
زیست بوم فناوری، نیاز به تکامل دارد
علی خیرالدین، معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در گفت وگویی که چندی پیش با صمت داشت، بااشاره به اهمیت رشد اقتصاد دانش بنیان در کشور گفت: باتوجه به اینکه یکی از موانع اصلی در مسیر رشد شرکت های دانش بنیان، مقاومت اقتصاد سنتی در مقابل اقتصاد دانش بنیان است، باید برنامه های مدونی را برای حذف آن طراحی کرد، در واقع، همیشه اقتصاد سنتی در برابر دانش بنیان مقاومت کرده، در حالی که امروزه نیازمند توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشور هستیم.
وی افزود: علاوه بر آن، فقدان نقدینگی و کمبود فضای استقرار هم از دیگر موانع رشد دانش بنیان ها در کشور است، همچنین از دیگر موانع رشد دانش بنیان ها، زمانبر بودن بومی کردن فناوری در کشور است که زمان زیادی را می طلبد. گفتنی است، امروزه سرعت رشد فناوری ها به قدری زیاد است که طولانی بودن روند بومی شدن آن، در عمل آنها را از دایره مصرف خارج می کند.
معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم بااشاره به این امر که چرخه زیست بوم فناوری زاییده انقلاب اسلامی است، گفت: خوشبختانه زیست بوم نوآوری و فناوری در کشور کمابیش تکمیل شده و امروز باید در راستای حفظ و تکامل آن تلاش کنیم و از رویکردهای مهم در راستای دستیابی به این هدف، رصد فناوری های نوین است.
وی ادامه داد: ما باید در دنیا به دنبال نوآوری و فناوری های نوپدید باشیم و در لبه فناوری حرکت کنیم، در واقع لازم است، ببینیم چه فناوری هایی در دنیا جریان سازی می کنند و پیش بینی کنیم که در آینده ما به چه فناوری هایی احتیاج داریم. ۲ نوع فناوری داریم؛ سخت و نرم که تمام طراحی ها و ایده های نو در حوزه فناوری های نرم پیاده می شوند که در عرصه هنر، معماری و علوم انسانی نمود دارد.
خیرالدین باتوجه به اهمیت سرمایه گذاری روی شرکت های مستقر در پارک های علم و فناوری در راستای توسعه دانش بنیان ها گفت: همواره صندوق های سرمایه گذاری نظیر صندوق های نوآوری و شکوفایی، پژوهش و فناوری و حمایت از پژوهشگران و فناوران که برای حمایت از ایده ها و شرکت های دانش بنیان تاسیس شده اند، فعالیت های ارزنده ای را در تکمیل زیست بوم فناوری و نوآوری کشور به ثمر رسانده اند؛ حال از آنجایی که دانشگاه ها و پارک های علم و فناوری یکی از مکان های تولید ایده به حساب می آیند، برای اینکه ایده ها در دانشگاه ها به نمونه آزمایشگاهی برسند، نیازمند سرمایه گذاری هستند.
این مقام مسئول افزود: باتوجه به اینکه تجهیزات آزمایشگاهی در دانشگاه ها از شرایط مطلوبی برخوردار نیست؛ خواهان کمک از سوی صندوق های سرمایه گذاری هستیم. گفتنی است، در ادبیات فناوری، اصطلاحی وجود دارد با عنوان دره مرگ؛ به این معنا که بسیاری از ایده ها در مسیر تبدیل شدن به محصول، به دلیل نبود امکانات لازم از بین می روند و در نهایت نزدیک به ۷۰ درصد ایده ها در نطفه می مانند و رشد نمی کنند.
به گفته خیرالدین، تبدیل شدن ایده به نمونه آزمایشگاهی، آن را از افتادن به دره مرگ نجات می دهد، بنابراین برای رسیدن به این هدف، نیازمند سرمایه گذاری هوشمندانه هستیم و اگر ایده ها از این مسیر به سلامت گذر کنند، بی شک می توانیم سریع تر به مرز دانش برسیم.
سخن پایانی
باتوجه به موارد یادشده، هر چقدر بتوانیم به هوشمندسازی صنایع خود در بخش خدمات و صنعت بپردازیم و میزان استفاده از علوم کاربردی را در محصولات و خدمات خود بالا ببریم، میزان تقاضای شغلی متناسب با فارغ التحصیلان هم بالا می رود. از طرفی هم،ضروری است، در نظر داشته باشیم که بسیاری از رشته های دانشگاهی در کشور اشباع شده، اما همچنان اصرار داریم که بسیاری از آموزش هایی را که مربوط به قرن بیستم است، به نسل جوان بدهیم، در صورتی که در قرن حاضر با ظهور فناوری های جدید که مبتنی بر علم داده است، بازار کار بسیار فراوانی ایجاد شده و اگر نتوانیم از هوش نخبگان خودمان استفاده کنیم، از سوی کشورهایی که این تحول را به وجود آورده اند، جذب می شوند.
