تمرکز بر بالادست تنها راه توسعه صنعت فولاد
پیشرفت‌ها در صنعت فولاد باعث شد تا بسیاری از نیازهای این حوزه امروز در داخل کشور تامین و در نهایت محصول نهایی سوددهی بیشتری راهی بازارهای داخلی و صادراتی شود، اما این در حالی است که بی‌توجهی به توسعه در بالادست این زنجیره، می‌تواند تمامی این پیشرفت‌ها را تحت‌تاثیر قرار دهد.
امروز بخش معدن نیز نیازمند توجهی است که بر صنعت فولاد متمرکز است.
به گزارش صمت، خودکفایی صنعت فولاد در برخی تجهیزات و قطعات یک اتفاق مهم و موفقیت بزرگی بود که توانست صرفه جویی ارزی بسیاری به همراه داشته باشد. با این همه، صنعت فولاد همچنان جای پیشرفت دارد و بسیاری از فعالان این حوزه معتقدند تمرکز بر بالادست تنها راه توسعه صنعت فولاد است.
بهرام سبحانی، رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران معتقد است؛ هم اکنون بسیاری از واحدهای تولیدکننده فولاد در کشور بعضی از قطعات، مواد اولیه و تجهیزات موردنیاز خود را از خارج کشور تامین می کنند و برگزاری چنین جشنواره ای کمک می کند تا تولیدکنندگان داخلی و فولادسازان بتوانند با یکدیگر مرتبط شوند و نیاز صنعت فولاد کشور را برآورده کنند. بسیاری از تولیدکنندگان و صنعتگران توانا در کشور وجود دارند که با امضای تفاهمنامه در این جشنواره ها که در سال های گذشته انجام شده اند، بیش از ۴۰۰ قرارداد با یک میلیارد دلار صرفه جویی ارزی را رقم زده اند. رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران افزود: به طورمثال، ۵۰ میلیون دلار در سال الکترود وارداتی در کشور مصرف می شود که این میزان جزو هزینه های تولید است و اگر بتوانیم بومی سازی این ماده اولیه و دیگر قطعات، تجهیزات و مواد اولیه را بومی سازی کنیم، می توانیم صرفه جویی ارزی قابل توجهی را رقم بزنیم. این صرفه جویی می تواند سرعت توسعه در صنعت فولاد را افزایش دهد و همان طور که امروز شاهد هستیم، توسعه در صنعت فولاد از سوی واحدهای فولادی با سرعت بسیاری در حال انجام است. بسیاری از واحدهای فولادی، امروز در حال اجرای طرح های توسعه ای هستند تا بتوانند میزان تولید را افزایش دهند و به ظرفیت های اسمی خود دست پیدا کنند.
ایجاد سامانه کارلینک
وجیه الله جعفری، رئیس هیات عامل ایمیدرو نیز در حاشیه چهارمین جشنواره ملی فولاد با بیان این مطلب اظهار کرد: طی ۳ سال اخیر با همکاری ایمیدرو و انجمن ملی فولاد ایران، با ایجاد سامانه کارلینک به عنوان حلقه اتصال، بسترسازی برای ورود سازندگان و شرکت های نیازمند شکل گرفت و در نتیجه، با احصای نیازمندی ها و متعاقب آن، با استفاده از دانش روز، بومی سازی قطعات و تجهیزات انجام شد.
جعفری ادامه داد: طی این مدت، بیش از ۲۶ هزار قطعه و تجهیز در صنعت فولاد از طریق سامانه کارلینک بومی سازی شده که البته انجمن ملی فولاد، نقش بیشتری در این زمینه ایفا کرده است. در مراسم افتتاح جشنواره نیز تفاهمنامه های مختلفی برای تامین نیازهای داخلی بین شرکت های سازنده و نیازمند منعقد شد.
اما سوال این است که باوجود سرعت بالای توسعه در صنعت فولاد، در بالادست یعنی توسعه بخش معدن نیز این سرعت به اندازه میانه زنجیره است؟ بدون شک این سرعت به اندازه سرعت صنعت فولاد نیست و همین موضوع، نگرانی ها درباره تامین مواد اولیه را در پی داشته است. نمی توان با توسعه های نامتوازن، توقع تحقق اهداف را داشت. امروز در حالی صنعت فولاد به دنبال افزایش ظرفیت های تولید خود است که به دلیل کمبود در زیرساخت هایی همچون برق و گاز در بهترین حالت ممکن تولید به ۳۰ میلیون تن می رسد. در نتیجه، به هر اندازه که صنعت فولاد در تامین قطعات و تجهیزات خودکفا شود و برای تامین برق به دنبال ساخت نیروگاه برود، اما اگر در بالادست توسعه بخش معدن اجرایی نشود، نمی توان به تولید فولاد با بهره وری بالا چندان امیدوار بود. عدم توسعه اکتشافات می تواند این صنعت را مجبور به واردات سنگ آهن یا ورود به معادن فرامرزی کند، اما بی تردید در آن شرایط نرخ تمام شده برای فولادی ها افزایش پیدا می کند و همین موضوع بر توان صادراتی اثرگذار خواهد بود.
شاید در شرایط فعلی توسعه بخش معدن و بومی سازی در این بخش با سرعتی همچون سرعت صنعت معدن از الزاماتی باشد که معدنی ها به آن نیازمند هستند.البته در این باره رئیس هیات عامل ایمیدرو اظهار کرده است: خوشبختانه با اکتشافات عمقی در حال انجام، ذخایر جدیدی به مجموعه افزوده می شود و نتایج حاکی از اضافه شدن ذخایر جدید، به میزان ذخایر موجود است.وی افزود: به عنوان مثال، در منطقه گل گهر، بیش از ۵۰۰ میلیون تن افزایش ذخیره داشته ایم. نتایج حفاری های زمین شناختی در برخی مناطق گرچه نیازمند قطعی شدن ذخایر است، اما درمجموع، چشم انداز مثبت است. جعفری خاطرنشان کرد: موضوع سرمایه گذاری در معادن خارج از کشور نیز مطرح است. اکتشافات را در بخش های مختلف عناصر آغاز کرده ایم و حتی مصوباتی هست که می توانیم قانونی انجام دهیم،پس این روند می تواند نگرانی ها را برطرف کند. اما با این حال، شاید بخش معدن بیش از هر اقدام دیگری نیازمند تسهیل در قوانین و رفع قوانین و مقررات باشد. رفع برخی قوانین و مقررات و همچنین کاهش برخی هزینه ها از جمله افزایش حقوق دولتی به ویژه برای معادن کوچک و متوسط می تواند سرعت تولید در بخش معدن را افزایش دهد. با رفع این مشکلات فعالان بخش معدن به راحتی می توانند خود توسعه در این بخش را محقق کنند و دیگر نیازی نیز فولادی ها در این زمینه ورود داشته باشند. در واقع توسعه در بخش معدن با نگاه تخصصی رقم می خورد، اما برخی تولیدکنندگان فولاد معتقد هستند باید این حوزه نیز وارد معدنداری شود.
تامین مواد اولیه واحدهای فولادی
ایرج رخصتی، مدیرعامل شرکت ذوب آهن اصفهان بااشاره به مشکلات موجود درباره تامین مواد اولیه واحدهای فولادی در سال های گذشته یادآور شد: ذوب آهن اصفهان در اوایل تاسیس دارای معادن خاص خود بود،اما در طول زمان و با تصمیمات مختلف، این معادن را از دست داد و به دنبال آن در تامین مواد اولیه پایدار موردنیاز خود با مشکلات فراوانی روبه رو شد. این مجتمع عظیم صنعتی به تازگی با انجام فعالیت های مختلف در تلاش است که معدنداری کند، چرا که معدنداری، حق تولیدکننده فولاد و صاحب خط تولید است.
رخصتی در پایان بااشاره به موفقیت های اخیر ذوب آهن اصفهان در خرید معدن، از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، پیگیری و همکاری لازم در راستای رفع مشکلات مختلف این شرکت و سایر واحدهای فولادی کشور را خواستار شد. اما فراموش نکنیم توسعه در هر بخش باید توسط فعالان همان حوزه با نگاه تخصصی انجام شود. وضع برخی قوانین و مقررات و ممنوعیت های انجام گرفته، باعث شد تا توان معدنی ها به ویژه در معادن کوچک و متوسط کاهش پیدا کند، در حالی که با تسهیل موارد و ایجاد بسترهای موجود این بخش می تواند به توسعه اکتشافات و استخراج بپردازد. به عنوان مثال، چالش تامین ماشین آلات از موضوعات مهمی است که معادن کوچک و متوسط با آن مواجهند. هرچند تولیدکننده داخلی نیازمند حمایت از سوی دولت و معدنکاران در حوزه ماشین آلات است، اما بهتر آن است که این حمایت به موازات واردات برخی ماشین آلات که موردنیاز است، انجام شود. البته وزارت صنعت، معدن و تجارت در این زمینه از سیاست های اولیه خود عقب نشینی و اعلام کرد، می توان آن بخشی از نیاز معدنی ها را که در داخل تولید نمی شود، وارد کرد. این موضوع علاوه بر تامین نیاز معدنی ها به رقابتی شدن تولیدات داخلی هم کمک خواهد کرد.
مشکل اصلی، تامین نقدینگی است
آن طور که پیدا است، معدنی ها می توانند توسعه در این بخش را محقق کنند، در صورتی که بتوانند نقدینگی لازم را تامین کنند و درگیر قوانین و مقررات یکباره و خلق الساعه نشوند. در این شرایط، شاید بهتر باشد که تولیدکنندگان فولاد هم به فعالیت در حلقه خود بپردازند، زیرا ورود فولادی ها به بخش معدن و معدنی ها به فولاد می تواند علاوه بر برهم زدن توازن در حلقه های زنجیره، تامین برخی نیازها را سخت تر از قبل کند. از سویی دیگر، برخی معدنی ها معتقدند با نزدیک شدن قیمت ها به قیمت های جهانی می توانند سرمایه موردنیاز برای توسعه را تامین کنند. این موضوع نه تنها در حوزه سنگ آهن بلکه در حوزه زغال سنگ هم که در برخی واحدهای فولادی اصلی ترین مشتریان آنها محسوب می شود، به چشم می خورد و فاصله قیمت های داخلی با قیمت های جهانی باعث شده تا امروز معادن زغال سنگ چندان توسعه ای نداشته باشند. پس راهکار دیگر دولت برای ایجاد این توسعه می تواند نزدیک شدن قیمت های داخلی به قیمت های جهانی باشد تا سوددهی در بخش معدن به ویژه معادن کوچک افزایش یابد و در ادامه، شاهد توسعه در این بخش باشیم.
سخن پایانی
شاید تصمیم به تکمیل زنجیره ارزش در واحدهای معدنی بود که حالا امروز فولادی ها را به معدنداران جدی در حوزه سنگ آهن تبدیل کرده است. از سوی دیگر، کمبود در بحث تامین مواد اولیه باعث شد تا فولادی ها با ایجاد معاونت های معدنی به سراغ سرمایه گذاری در این بخش بروند و بتوانند بخشی از نیاز خود به سنگ آهن را تامین کنند، اما شاید رفع موانع در این بین و تمرکز بر حلقه ابتدایی زنجیره بتواند سرعت این توسعه را افزایش دهد؛ اتفاقی که به نفع صنعت فولاد و معدنی ها خواهد بود و در ادامه منجر به افزایش اشتغال و تولید در بخش های یادشده می شود.
