در هفته‌های اخیر موضوع آبگیری سد چم‌شیر در استان کهگیلویه و بویراحمد به یکی از چالشی‌ترین مسائل زیست‌محیطی کشور تبدیل شده است و بسیاری از کارشناسان محیط‌زیست معتقدند با توجه به قرارگیری بستر این سد روی سازند نمکی گچساران و مشاهده رخنمون نمکی در نزدیکی مخزن چم‌شیر، در صورت آبگیری این سد، میزان شوری رودخانه زهره چند برابر خواهد شد و کیفیت آب آن به حدی پایین می‌آید که دیگر حتی برای کشاورزی مناسب نخواهد بود. از نظر کارشناسان محیط‌ زیست، این اتفاق آثار زیست‌محیطی جبران‌ناپذیری را بر مناطق پایین دست سد وارد خواهد کرد و می‌تواند این مناطق را به کانون ریزگرد تبدیل کند.

هرچند که مسئولان وزارت نیرو و برخی کارشناسان زمین‌شناسی، ادعاهای کارشناسان محیط زیست برای خطرات احتمالی آبگیری سد چم‌شیر را قبول ندارند و معتقدند هیچ‌گونه برون‌زدگی نمک در مخزن سد چم‌شیر وجود ندارد و این سد می‌تواند بدون هیچ مشکلی آبگیری شود.

موافقان سد چمشیر همچنین تاکید دارند که ادعای مخالفان این سد درباره وجود رخنمون نمکی در مخزن سد، نشان‌دهنده فقر سواد زمین‌شناسی آن‌هاست، زیرا مارن نمکی با رخنمون نمک از زمین تا آسمان تفاوت دارد و بخش‌هایی در اطراف بستر سد به عنوان رخنمون نمک یاد می‌شود، در واقع مارن نمکی است که نوعی از اجزای سازند گچساران محسوب می‌شود. همچنین پیمانکاران سد چم‌شیر تاکید دارند که با آبگیری این سد، نه تنها آب رودخانه زهره شورتر نمی‌شود، بلکه کیفیت آن بالاتر هم خواهد رفت.

با این وجود، مخالفان سد چم‌شیر که اخیرا در قالب یک گروه پژوهشی مستقل از بستر سد و مناطق اطراف آن بازدید میدانی انجام داده‌اند، به آثار رخنمون نمکی در نزدیکی لبه مخزن سد دست یافته‌اند و تاکید دارند که این رخنمون روی سطح زمین است و نه در لایه‌های عمیق آن وجود دارد و قطعا به صورت مستقیم روی شورتر شدن رودخانه زهره در صورت آبگیری سد تاثیر خواهد گذاشت.کارشناسان بازدیدکننده از سد چمشیر البته مدعی شده‌اند که در مطالعات شرکت مشاور سد در سال ۹۵، یافته‌های میدانی اخیر درباره وجود رخنمون نمکی در نزدیکی مخزن سد تایید شده بود و احتمال شورتر شدن رودخانه زهره بعد از آبگیری سد چم‌شیر مشخص بود.

مخالفان آبگیری چم‌شیر معتقدند که در صورت آبگیری این سد، شاخصه هدایت الکترونیکی (EC) رودخانه زهره که معیار مهمی برای اندازه‌گیری مقدار نمک موجود در آب محسوب می‌شود، از ۲ هزار و ۴۰۰ به رقم ۴ تا ۵ هزار خواهد رسید. این در حالی است که از نظر کارشناسان کشاورزی، اگر شاخص EC یک رودخانه به رقم بالای ۳ هزار برسد، دیگر کیفیت آب حتی برای فعالیت زراعی هم مفید نخواهد بود؛ آن هم در شرایطی که تامین آب کشاورزی ۱۱۰ هزار هکتار از اراضی پایین‌دست، به عنوان یکی از اهداف اصلی ساخت سد چم‌شیر مطرح شده بود و حالا به نظر می‌رسد که در صورت آبگیری این سد، این هدف محقق نخواهد شد.

وزارت نیرو باید تمکین کند

با تمام این تفاسیر و در حالی که خبرهای غیررسمی از احتمال آبگیری سد چم‌شیر در آینده نزدیک حکایت دارد، آخرین اخبار رسمی نشان می‌دهد که سازمان محیط‌زیست فعلا اجازه آبگیری سد چم‌شیر را نخواهد داد و در حال بررسی مجدد گزارش ارزیابی محیط زیستی این سد است. به گزارش ایلنا، علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط‌زیست در همین راستا در تاریخ ۳۰ آذر در حاشیه جلسه هیات دولت تاکید کرد که «اجازه ایجاد گتوند دوم را نمی‌دهیم و فعلا قرار نیست هیچ‌گونه آبگیری انجام شود» و حالا هم کریم حسینی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی به ایلنا می‌گوید؛ «سازمان محیط‌زیست مخالفت خود را با آبگیری سد چم‌شیر به صورت رسمی اعلام کرده است.»

صمتحسینی در توضیح بیشتر در گفت‌وگو با ایلنا گفت: سازمان حفاظت محیط‌زیست براساس وظایف قانونی خود می‌تواند بدون هیچ‌گونه طرح شکایتی از آبگیری سد چم‌شیر جلوگیری کند، کما این که اخیرا این سازمان اعلام کرده است که مطابق بررسی‌های کارشناسان، در صورت آبگیری سد، خطر شورتر شدن رودخانه زهره وجود دارد.

در واقع، سازمان محیط‌زیست به صورت رسمی مخالفت خود را با آبگیری سد چم‌شیر اعلام کرده است و وزارت نیرو حتما باید از این تصمیم تمکین کند. اما اگر این وزارتخانه بخواهد اقدام دیگری انجام دهد، سازمان محیط‌زیست باید با استفاده از ابزار قانونی جلوی این کار را بگیرد.

وی افزود: دبی رودخانه زهره به حدی نیست که روی آن یک سد بنا شود و با توجه به این که در مسیر این رودخانه چشمه‌های آب شور قرار گرفته‌اند و همچنین بررسی‌های کارشناسان نشان می‌دهد که بستر سد چم‌شیر روی لایه‌های نمکی و آهکی قرار گرفته است، نگرانی جدی از شورتر شدن رودخانه زهره با آبگیری سد وجود دارد؛ به نحوی که اگر سد چم‌شیر آبگیری شود، امکان دارد که آب رودخانه با لایه‌های نمکی و آهکی اختلاط پیدا کند و آثار محیط زیستی جبران‌ناپذیری بر رودخانه زهره و مناطق پایین‌دست آن وارد شود. عضو کمیسیون اجتماعی مجلس تاکید کرد: اطلاعات موثق کارشناسان نشان می‌دهد که بستر سد چم‌شیر روی لایه‌های نمکی و آهکی قرار گرفته است و این نکته در بررسی‌های کارشناسی مرکز پژوهش‌های مجلس، شرکت نفت و سازمان زمین‌شناسی ثابت شده است. بنابراین وزارت نیرو در شرایط موجود نباید سد چم‌شیر را آبگیری کند و حتما باید مطالعات جدیدی درباره اثرات زیست‌محیطی این سد انجام شود.

سخن پایانی

اختلاف نظر مهم کارشناسان محیط‌زیست با مسئولان وزارت نیرو و پیمانکاران سد چم‌شیر، این است که آنها معتقدند اگر چم‌شیر آبگیری شود، لایه‌های نمکی موجود در بستر سد می‌تواند روی کیفیت آب آن اثر بگذارد و باعث شورتر شدن رودخانه زهره شود. پیمانکاران چم‌شیر و مدیران وزارت نیرو تاکید دارند که لایه‌های نمکی سازند گچساران، در عمق زمین واقع شده است و در صورت آبگیری سد، هیچ اختلاطی بین این لایه‌ها و مخزن سد ایجاد نخواهد شد. این در حالی است که کارشناسان محیط‌زیست به‌خصوص آن‌هایی که اخیرا از بستر سد چم‌شیر بازدید میدانی داشته‌اند، تاکید دارند که براساس مشاهدات میدانی خود آن‌ها، رخنمون نمکی نزدیک به مخزن سد چمشیر، دقیقا روی سطح زمین قرار گرفته است. این کارشناسان امیدوارند سد چم‌شیر در آینده نزدیک آبگیری نشود و فعلا فرصتی فراهم شود تا در یک بازه زمانی یک تا 2 ساله، مطالعات کارشناسی دقیق درباره همه ابهامات مطرح شده پیرامون این سد انجام شود و بعد از آن دولت تصمیم بگیرد که آیا با شرایط موجود، امکان آبگیری سد چم‌شیر وجود دارد یا خیر.