کالاهای اساسی و مشکلات زنجیره‌ای
یکی از موضوعات مطرح‌شده درباره کالاهای اساسی در دولت سیزدهم، توزیع هوشمند این کالاها بدون تحمیل هزینه‌های اضافی به مصرف‌کنندگان بود. این موضوع باتوجه به اهمیت آن اظهارنظرهای متفاوتی را ازسوی کارشناسان اقتصادی در پی داشت.
عده‌ای اجرای طرح توزیع هوشمند کالاهای اساسی را اقدامی مناسب و در عین حال موقتی برای شرایط موجود کشور دانستند و عده‌ای دیگر این طرح را به‌دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌های موجود در کشور، یک طرح محدود و ناکارآمد دیدند. اما خبرهای جدید درباره توزیع کالاهای اساسی در بازارهای مصرف حاکی از آن است که مسئولیت این کار قرار است برعهده اتحادیه‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای کشور گذاشته شود. در جلسه اخیر ستاد تنظیم بازار که به ریاست معاون اول رئیس‌جمهوری برگزار شد، باتوجه به تاثیرات مطلوب توزیع هوشمند کالاهای اساسی در افزایش عدالت در دسترسی و کاهش قیمت‌ها مقرر شد از ظرفیت اتحادیه‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیز برای گسترش این طرح استفاده شود. اما نظر اصناف و دست‌اندرکاران این حوزه درباره این اقدام چیست؟ با گزارش روزنامه صمت در این باره همراه باشید:
بسیاری از کارشناسان استفاده از ظرفیت‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای را برای توزیع هوشمند کالا گزینه قابل‌قبولی می‌دانند.
زنجیره‌ای‌ها بستر مناسب دارند
فرشید گلزاده، کارشناس اقتصاد و مدیرعامل پیشین فروشگاه رفاه در گفت‌وگو با صمت عنوان کرد: اگر قرار باشد توزیع کالاهای اساسی به‌صورت هوشمند مد نظر قرار گیرد، بدون شک مناسب‌ترین بستر برای این کار در فروشگاه‌های زنجیره‌ای فراهم است. گلزاده با اشاره به سابقه فروشگاه‌های زنجیره‌ای در فروش اینترنتی کالا و ایجاد بسترهای فروش مجازی تاکید کرد: پیش از این نیز توزیع کالاهای اساسی توسط فروشگاه‌های زنجیره‌ای انجام شده و این فروشگاه‌ها امتحان خود را در این زمینه به‌خوبی پس داده‌اند، اما باز هم نمیتوان درباره موفقیت این طرح در بلندمدت به‌روشنی اظهارنظر کرد و باید دید در اجرا به چه نحو خواهد بود. این کارشناس اقتصاد درباره گزینه فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای توزیع هوشمند کالاهای اساسی گفت: متاسفانه همچنان در بسیاری از موارد توزیع کالا در فروشگاه‌ها با روش قدیمی و سنتی آن انجام می‌شود و این مراکز از نظر نرم‌افزاری و سخت‌افزاری آماده پذیرش چنین مسئولیتی نیستند.
کل طرح مشکل دارد
برخی دیگر از کارشناسان اقتصاد معتقدند توزیع هوشمند یا اینترنتی کالاهای اساسی از طریق فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیز دارای مشکلات فراوانی است. عبداله احمدی، کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو باصمت عنوان کرد: موضوع اصلی درباره توزیع هوشمند کالاهای اساسی در کشور، فروشگاه‌های زنجیره‌ای یا فروشگاه‌های دیگر نیست. به‌نظر نمی‌رسد این طرح باتوجه به ملزومات آن بتواند به‌عنوان یک طرح کشوری مورد استفاده قرار گیرد. وی خاطرنشان کرد: پراکندگی فروشگاه‌های زنجیره‌ای در کشور از موضوعات مهم در این زمینه است و باتوجه به این موضوع به‌نظر نمی‌رسد این طرح بتواند با این روش اجرا بتواند همه مناطق را پوشش دهد. احمدی تاکید کرد: اجرای طرح برای همه خانوارهای ایرانی نیاز به زیرساخت‌هایی دارد که در حال حاضر وجود ندارد و حتی بسترهای موجود در فروشگاه‌های زنجیره‌ای نمی‌توانند جوابگوی همه نیازهای کشور باشند. این کارشناس اقتصاد در پایان گفت: در هر حال به‌نظر می‌رسد مشکل کالاهای اساسی کشور بیش از نحوه توزیع، مربوط به افزایش بها و خارج شدن آن از دسترس اقشار محروم باشد که توزیع آن با استفاده از زیرساخت‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیز این مشکل را حل نخواهد کرد.
منطقه با منطقه فرق دارد
مجتبی بدری، فعال بازار در این زمینه در گفت‌وگو باصمت اظهار کرد: توزیع کالاهای اساسی توسط فروشگاه‌های زنجیره‌ای، در مناطق مختلف برای فروشگاه‌های دیگر تاثیرات متفاوتی به‌دنبال دارد و نمیتوان حکم کلی درباره آن داد. وی در این باره عنوان کرد: در مناطق محروم و متوسط، توزیع کالاهای اساسی توسط فروشگاه‌های زنجیره‌ای به‌صورت عادی یا هوشمند، همراه با خریدهای دیگر روزمره انجام می‌شود. در این شرایط فروش فروشگاه‌های خرد و سوپرمارکت‌ها کاهش می‌یابد؛ بنابراین بدیهی است که صاحبان این کسب‌وکارهای خرد از چنین رویکردی خشنود نیستند. بدری درباره تاثیر توزیع هوشمند کالاهای اساسی در مناطق برخوردارتر شهر نیز عنوان کرد: در این مورد اوضاع کاملا متفاوت است، زیرا نوع اجناس ارائه‌شده توسط فروشگاه‌ها کاملا متفاوت است و فروش فروشگاه‌های زنجیره‌ای بنا به اجناس مورد تقاضا، معمولا تداخلی با فروش فروشگاه‌های خرد ندارد. این فعال حوزه بازار در ادامه گفت: فروشگاه‌های خرد مناطق به‌اصطلاح بالای شهر به‌دلیل حاشیه سود ناچیز کالاهای اساسی و نظارت‌های معمول بر عرضه این کالاها، رغبتی به عرضه این محصولات ندارند. در این فروشگاه‌ها معمولا مشتریان به‌دنبال کالاهای لوکس‌تر هستند و بود و نبود کالاهای اساسی تفاوت چندانی در فروش آنها ندارد. بدری در پایان خاطرنشان کرد: در هر حال کالاهای اساسی نیاز امروز جامعه هستند و نباید سیاست‌گذاری در توزیع آنها به‌شکلی باشد که یک نوع رانت برای فروشگاه‌های زنجیره‌ای ایجاد و کسب‌وکار اصناف در مناطق مختلف را کوچک‌تر کند.
سخن پایانی
باتوجه به آنچه گفته شد به‌نظر می‌رسد توزیع کالاهای اساسی به‌صورت هوشمند در فروشگاه‌های زنجیره‌ای، بیش از آنکه یک انتخاب برای دست‌اندرکاران باشد، یک راه ناگزیر است. برخی معتقدند بسترهای الکترونیک برای عرضه هوشمند این نوع کالاها هنوز در بسیاری از فروشگاه‌ها فراهم نیست و احتمالا واگذاری توزیع هوشمند کالا به این واحدها باعث ایجاد مشکلات فراوانی خواهد شد. البته جدا از موضوع توزیع هوشمند کالا توسط فروشگاه‌های زنجیره‌ای بسیاری از کارشناسان، ذات توزیع هوشمند کالاهای اساسی را دچار مشکل می‌دانند. این گروه معتقدند پیش و بیش از نحوه توزیع، باید برای تعدیل نرخ این کالاها فکری کرد. به‌علاوه اینکه باید مراقب بود فراهم آوردن این امکان برای برخی فروشگاه‌ها، ساختارهای سنتی عرضه کالا توسط فروشگاه‌های کوچک را نابود نکند. اگر چنین اقدامی مد نظر سیاست‌گذاران برای پیشروی اقتصاد خرد کشور به سمت تشکیل هایپرمارکت‌هاست، باید برنامه‌ریزی‌های لازم برای ساماندهی کسب‌وکارهای کوچک نیز به‌شکل مطلوب انجام شود. در نهایت اینکه همچنان حرف و حدیث‌ها پیرامون توزیع کالاهای اساسی ادامه دارد و نمیتوان به‌طور قطع درباره موفقیت طرح توزیع هوشمند کالاهای اساسی اظهارنظر کرد.
