حال در همین زمان که نسبت به کمبود مصرف لبنیات هشدارهای بسیاری داده می‌شود، با شروع سال جدید و افزایش هزینه‌های تولید انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران زمزمه افزایش نرخ شیرخام و محصولات لبنی را سر داده است؛ موضوعی که به‌عقیده خودشان نجات‌دهنده تولیدکنندگانی است که به‌دلیل افزایش هزینه تولید قادر به ادامه فعالیت نیستند. در نقطه مقابل عده‌ای بر این باورند که افزایش نرخ تنها دست اقشار جامعه را بیش از پیش از خرید لبنیات کوتاه می‌کند.

تبعات کاهش مصرف لبنیات

چندی پیش دبیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت گفت: مصرف لبنیات در کشور ما تنها به‌اندازه یک واحد در روز است؛ در حالی ‌که نیاز روزانه بدن به لبنیات ۲ تا ۳ واحد است. بر همین اساس مصرف لبنیات در کشورهای غربی بسیار بالا است. لبنیات منبع غنی تامین کلسیم و پروتئین است و بدن به میزان قابل‌توجهی به کلسیم برای سلامت نیاز دارد و کاهش این ماده مغذی در بدن می‌تواند تبعات ناخوشایندی برای سلامت فرد در پی داشته باشد.

یک کارشناس درباره ضرورت مصرف لبنیات می‌گوید: مصرف درست و به‌قاعده لبنیات می‌تواند سلامت استخوان‌ها، دستگاه گوارش، تامین کلسیم و پروتئین بدن، تامین و جذب ویتامین D و... را تضمین کند، اما کاهش یا حذف آن از سبد مصرفی خانواده‌ها همه این موارد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های مختلف مثل پوکی استخوان، شکستگی راحت استخوان، تضعیف سیستم ایمنی بدن و... شود. در حال ‌حاضر سن پوکی استخوان در کشور به حدود ۴۰ سالگی رسیده و این می‌تواند یکی از تبعات بی‌توجهی به اهمیت مصرف روزانه لبنیات باشد. حذف هر کدام از محصولات لبنی می‌تواند مشکلات متعددی را برای سلامت فرد ایجاد کند.

معمولا کشورهایی با سنت مصرف بالای لبنیات و صنعت قوی تولید این دسته از مواد غذایی بیشترین سرانه مصرف را دارند، اما باید توجه داشت که سرانه مصرف لبنیات در سال‌های مختلف، باتوجه به تغییرات در الگوی مصرف ممکن است متغیر باشد. در هر صورت، برخی از کشورهایی که به‌عنوان مصرف‌کننده بزرگ لبنیات شناخته می‌شوند عبارتند از:

فنلاند: فنلاند بیشترین سرانه مصرف لبنیات را در دنیا دارد. این کشور دارای صنعت قوی تولید شیر و محصولات لبنی است و لبنیات بخشی اساسی از رژیم غذایی مردم فنلاند است. در فنلاند که بیشترین سرانه مصرف لبنیات را در دنیا دارد، برآوردهای اخیر نشان می‌دهد مصرف شیر در حدود 400-360 کیلوگرم در سال برای هر فرد است.

سوئد: سوئد نیز یکی از کشورهایی است که دارای بالاترین سطح مصرف لبنیات در جهان است. در سوئد، محصولات لبنی از جمله شیر، ماست و پنیر به‌طور گسترده مصرف می‌شوند و مصرف سالانه شیر برای هر فرد حدود ۳۶۰ کیلوگرم گزارش شده است.

استرالیا: در استرالیا نیز مصرف لبنیات بالاست و محصولات لبنی در رژیم غذایی مردم به‌عنوان منبع مهمی از کلسیم و پروتئین حائز اهمیت هستند.

دانمارک: دانمارک نیز یکی از کشورهایی است که در آن مصرف لبنیات بالاست و محصولات لبنی بخشی اساسی از رژیم غذایی مردم را تشکیل می‌دهند.

نروژ: نروژ نیز در مصرف لبنیات بسیار اهتمام می‌ورزد و محصولات لبنی در رژیم غذایی نروژی‌ها جایگاه مهمی دارد.

لبنیات باید گران شود

باتوجه به تبعات کاهش مصرف محصولات لبنی برای سلامت جامعه سراغ سخنگوی انجمن صنایع لبنی رفتیم. محمدرضا بنی‌طبا، سخنگوی انجمن صنایع لبنی رفع مشکلات مربوط به توزیع شیر در مدارس را در اولویت دانست و به صمت گفت: مسئله مهم‌تر در مصرف لبنیات مربوط به شیر مدارس است که متاسفانه عدم هماهنگی وزارت آموزش و پرورش و سازمان هدفمندی یارانه‌ها منجر شده به هیچ یک از تعهدات دولت به تولیدکنندگانی که در این طرح با کمترین حاشیه سود شرکت کردند، عمل نشود. کارخانه‌های لبنی بیش از ۱.۵ همت بابت توزیع شیر در مدارس از دولت طلب دارند که به‌دلیل اینکه بخش اعظم پول مربوط به بدهی صنایع به دامداران برای تامین شیرخام موردنیاز این طرح است، تولیدکنندگان با مشکلات زیادی روبه‌رو شده‌اند و کارخانه‌ها و دامداران نیز تحت فشار قرار گرفته‌اند. در کل ضرر این ناهماهنگی تنها دامن تولیدکننده را می‌گیرد.

وی با اشاره به دلایل به وجود آمدن این چالش اظهار کرد: ناهماهنگی سازمان هدفمندی یارانه‌ها و آموزش و پرورش موجب شده کارخانه‌های لبنی تحت فشار قرار بگیرند. در حالی که صنایع با حداقل حاشیه سود در این طرح مشارکت کردند تا این طرح ملی و مهم احیا شود، تعلل دولت به‌خصوص عدم هماهنگی آموزش و پرورش با سایر بخش‌های دولت منجر به خدشه‌دار شدن اعتماد بین تولیدکنندگان و دولت شده است.

افزایش هزینه تولید

بنی‌طبا درباره افزایش نرخ محصولات لبنی در سال جاری بیان کرد: تولیدکنندگان محصولات لبنی بنا به درخواست سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، ستاد تنظیم ‌بازار و دیگر ارگان‌های نظارتی نرخ محصولات لبنی را در ماه رمضان افزایش ندادند، این در حالی است که الزام تولیدکنندگان به افزایش حقوق و دستمزد از ابتدای سال‌۱۴۰۳ به افزایش هزینه‌های تولید در روزهای ماه رمضان انجامیده و افزایش حقوق و دستمزد به افزایش دیگر هزینه‌های تولید به‌دلیل تورم افزوده شده‌ است. در روزهای پایانی سال گذشته شاهد افزایش دستمزد کارگران، هزینه حمل‌ونقل، پتروشیمی‌ها و... توسط دولت بودیم، اما جالب این است که باوجود همه این افزایش هزینه‌های تولید باید نرخ شیر خام و محصولات لبنی ثابت بماند. این در حالی است که ماهانه شاهد افزایش نرخ گوشت و مرغ هستیم.

لبنیات گران می‌شود؟

سخنگوی انجمن صنایع لبنی با تاکید بر اینکه برای اخذ مجوز افزایش نرخ شیرخام در انتظار تایید ستاد تنظیم بازار هستیم، افزود: قیمت‌ محصولات لبنی در سال جدید منتظر تایید سازمان حمایت است. ستاد تنظیم بازار باید هر چه زودتر برای جلوگیری از تعطیلی واحدهای تولیدی برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهد، زیرا بهای این تاخیر را تنها تولیدکننده خواهد داد.

سرانه مصرف لبنیات به ۵۰ کیلوگرم رسید

در ادامه باتوجه به اصرار انجمن صنایع لبنی بر ضرورت افزایش نرخ لبنیات، سراغ مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌‌های لبنی پاستوریزه ایران رفتیم. احسان ظفری، مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌‌های لبنی پاستوریزه ایران درباره درخواست انجمن صنایع لبنی مبنی بر افزایش نرخ این محصولات به صمت گفت: نظر انجمن لبنیات کاملا غیرکارشناسی است. قدرت خرید مردم دیگر کشش افزایش نرخ را ندارد؛ در نتیجه افزایش نرخ ضرر مصرف‌کننده و تولیدکننده را به همراه خواهد داشت. مجموع این اتفاقات به ضرردهی بیشتر واحدهای تولید لبنیات کشور منجر می‌شود؛ کما اینکه اکنون هم تنها چند برند مطرح هستند که هنوز به فعالیت ادامه می‌دهند و تولید در دیگر واحدها با حداکثر ۳۰ درصد ظرفیت ادامه دارد. نوسان نرخ ارز و مشکلات ناشی از افزایش هزینه‌های تولید و کاهش قدرت خرید خانوار منجر به تعطیلی واحدهای لبنی و در نهایت کوچک شدن سفره خانوار می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه راهکار اصلی رفع مشکل، افزایش نرخ نیست، گفت: راهکار درست این است که با ثبات قیمت‌ها، تولید‌کنندگان راهکارهایی را به دولت ارائه دهند و دولت نیز حمایت‌های لازم را انجام دهد. البته در بخش نهاده‌ها شاهد حمایت‌های دولت هستیم، اما متاسفانه نهاده‌ها به هدف اصلی نمی‌رسند. دولت برای واردات نهاده‌های دامی ارز اختصاص می‌دهد، اما شیر دام‌های تغذیه‌شده با این نهاده‌ها که نرخ آن به‌دلیل اختصاص ارز دولتی ارزان‌تر از نرخ جهانی است، به‌جای اینکه تبدیل به محصولات لبنی شود و به مصرف مردم برسد، تبدیل به شیر خشک و برای مصرف در صنایع غذایی به کشورهای همسایه قاچاق می‌شود و هیچ کنترلی بر این قاچاق وجود ندارد.

افزایش نرخ راهکار نیست

ظفری با توصیه‌ای به دولت اظهار کرد: افزایش نرخ راهکار نیست. راهکار درست این است که با ثبات قیمت‌ها سرانه مصرف را افزایش دهیم تا با افزایش سرانه مصرف و افزایش قدرت خرید مردم، تولیدکننده زیان خود را جبران کند. افزایش نرخ هیچ گاه کمک‌کننده تولیدکننده نخواهد بود.

وی با اشاره به تاثیر توزیع شیر مدارس در سرانه مصرف لبنیات گفت: توزیع شیر مدارس حداکثر ۴ تا ۵درصد در ارتقای سرانه مصرف به‌شرط توزیع کامل اثرگذار است.

هشدار کاهش شدید سرانه مصرف

مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌‌های لبنی پاستوریزه ایران با هشدار نسبت به سرانه مصرف لبنیات گفت: سرانه مصرف فاجعه‌بار است و در حال ‌حاضر به ۵۵ کیلوگرم رسیده است. این در حالی است که در سال ۸۹ سرانه مصرف به ۱۲۰ کیلوگرم رسیده بود. متاسفانه هر سال با افزایش نرخ شاهد کاهش مصرف ۱۰ درصدی هستیم. اگر دولت افزایش قیمتی را برای شیر خام و محصولات لبنی در نظر گیرد، بی‌شک سبد مصرفی مردم را کوچک‌تر می‌کند.

به‌دلیل کاهش قدرت خرید مردم بسیاری از واحدهای تولیدی تعطیل شدند که با پافشاری انجمن برای افزایش قیمت، واحدهای دیگری نیز در سال جاری تعطیل خواهند شد.

سخن پایانی

در حالی که گوشت و مرغ به‌دلیل افزایش نرخ شدید مدت‌هاست که از سفره‌های مردم پر کشیده‌اند، تنها راه چاره مصرف لبنیات خواهد بود.

حال با دستمزدهایی که کفاف معیشت را نمی‌دهد، برخی از اقشار جامعه دور مصرف لبنیات را نیز مانند گوشت خط کشیدند و این موضوع می‌تواند آثار زیانباری را برای جامعه به همراه داشته باشد.با این حال برخی از تولیدکنندگان قصد افزایش نرخ لبنیات را دارند و در انتظار تایید ستاد تنظیم بازار برای اجرای این برنامه هستند، اما در مقابل برخی افزایش نرخ را عامل تعطیلی کارخانه‌ها و کاهش مصرف بیشتر می‌دانند. باید دید ستاد تنظیم بازار باتوجه به اهمیت محصولات لبنی در سلامتی جامعه چه تدبیری را پیش خواهد گرفت که منجر به زیان تولیدکننده و مصرف‌کننده نشود.