«عید شما مبارک»؛ البته عید که چه بگوییم، این نوروزخان هر بار که می‌آید، دخل خالی ما را خالی‌تر می‌کند. باز هم در آستانه نوروز هستیم، اما با بوی عیدی، بوی جیب خالی. نمی‌دانیم شلوغی خیابان‌ها و بازار در شب عید را باید به‌حساب جیب پرپول مردم بگذاریم یا جست‌وجوی حس خوب آغاز سال جدید در تنگنای نداری! در کل میان این همه باید و نباید، چاره‌ای جز سوختن و ساختن نیست و اگر سر گله را باز کنیم، در پایان شاید به گرانی دلار و تحریم برسیم؛ دلایلی تکراری که همیشه گفته شده و نمی‌دانیم چرا با این تداوم باز هم راهکاری نیست که بهبود آن شامل حال شهروندان شود. حال هرچه بگوییم اضافه‌گویی است و بهتر است سراغ همان اصل‌کاری برویم؛ عیدی کارگران. چندی پیش اعلام شد کلیه کارفرمایان و واحدهای مشمول قانون کار باید امسال حداقل ۱۰میلیون و ۶۰۰ هزار تومان و حداکثر ۱۵میلیون و ۹۰۰ هزار تومان عیدی و پاداش پایان سال به کارگران خود پرداخت کنند. در این گزارش نگاهی می‌اندازیم به این موضوع که با میزان فعلی عیدی می‌توان نوروز را سر کرد؟

صفر تا صد عیدی کارگران

براساس قانون مربوط به تعیین عیدی و پاداش سالانه کارگران شاغل در کارگاه‌های مشمول قانون کار مصوب سال ۱۳۷۰، حداقل عیدی کارگران دوبرابر حداقل حقوق پایه و حداکثر عیدی به‌شرطی‌که از مصوبه قانون کار بیشتر نشود، سه‌برابر پایه حقوق خواهد بود، بنابراین کلیه کارفرمایان کارگاه‌های مشمول قانون کار مکلفند به هریک از کارگران خود به نسبت یک سال کار، معادل ۶۰ روز آخرین مزد به‌عنوان عیدی و پاداش بپردازند و مبلغ پرداختی از این بابت به هر یک از کارگران نباید از معادل ۹۰ روز حداقل مزد روزانه قانونی تجاوز کند.

عیدی و پاداش کارگران پاره‌وقت

مطابق ماده ۳۹ قانون کار، مزد و مزایای کارگرانی که به‌صورت نیمه‌وقت یا کمتر از ساعات قانونی تعیین‌شده به کار اشتغال دارند، به‌نسبت ساعات کار انجام‌گرفته، محاسبه و پرداخت می‌شود. برای مثال اگر کارگری بعد از ۶ ماه کار کردن بنا به دلایلی از قبیل عدم‌نیاز کارفرما، بحران‌های اقتصادی، بیماری و کرونا بیکار شده باشد، کارفرما مکلف است عیدی او را متناسب با ۶ ماه کارکرد پرداخت کند.

عیدی و پاداش کارگران ساعتی

درباره کارگران ساعتی که حقوق ماهانه ثابت نداشته و دستمزد آنها در ماه متغیر است، برای محاسبه عیدی و پاداش، میانگین حقوق 3 ماه آخر خدمت آنها، مبنای محاسبه قرار می‌گیرد.

عیدی و پاداش کارگران فصلی

مبلغ پرداختی بابت عیدی و پاداش به کارگران کارگاه‌های فصلی مشمول قانون کار و کارگران سایر کارگاه‌های مشمول که کمتر از یک سال در کارگاه کار کرده‌اند، باید بر مأخذ ۶۰ روز و به‌نسبت ایام کارکردشان در سال محاسبه شود.

عیدی و پاداش کارگران کارمزدی

مزد موردعمل در محاسبه وجوه عیدی و پاداش پایان سال به کارگران کارمزدی عبارت از متوسط کارمزد دریافتی آنها برحسب مدت ایام کارکرد در سال است.

عیدی و پاداش کارگران اخراجی و مستعفی

کارگرانی که در طول سال با کارفرما قطع رابطه می‌کنند، کارگرانی که در طول سال از خدمت مستعفی، اخراج یا بازنشسته می‌شوند یا به‌شکلی رابطه آنها با کارگاه قطع می‌شود، به‌نسبت مدت کارکرد و ماه‌هایی که کار کرده‌اند، مستحق دریافت عیدی و پاداش سالانه خواهند بود.

عیدی کارگران در مرخصی استعلاجی

در صورتی که مدت مرخصی استعلاجی به‌تایید سازمان تامین اجتماعی رسیده باشد، مطابق با ماده ۷۴ قانون کار، جزو سابقه کارگر محسوب می‌شود، لذا روزهای مذکور مشمول پرداخت مزایایی از قبیل سنوات‌خدمت، حق اولاد، مرخصی استحقاقی و عیدی و پاداش سالانه بوده و کارفرما موظف به پرداخت آن است.

عیدی و پاداش کارگران آزمایشی

لازم به ذکر است که دوره آموزشی یا دوره آزمایشی قرارداد کار، جزو سابقه کاری محسوب می‌شود و مطابق ماده ۱۱ قانون کار باید تمام حقوق و مزایای این دوره من‌جمله سنوات و عیدی و پاداش از جانب کارفرما پرداخت شود؛ بنابراین آن دسته کارگرانی که به‌شکل آزمایشی به‌خدمت گرفته می‌شوند، مشمول دریافت عیدی و پاداش می‌شوند و کارفرما مکلف است تمام حقوق دوره آزمایشی آنها را پرداخت کند و چنانچه قطع رابطه کاری از سوی کارگر باشد، به‌میزان مدت انجام کار، باید حقوق و مزایا دریافت کند.

عیدانه کارگران در گذر زمان

عیدی کارگران برای نوروز ۱۴۰۲ در صورتی که یک سال کامل در محل کار خود سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، حداکثر ۱۲میلیون و ۵۳۹ هزار و ۲۵۰ تومان و حداقل ۸ میلیون و ۳۵۹ هزار و ۵۰۰ تومان بود. عیدی کارگران تحت‌پوشش بیمه تامین‌اجتماعی با کارکرد یک‌سال کامل، برای نوروز ۱۴۰۱ حداقل ۵ میلیون و ۳۱۰ هزار و ۹۹۰ تومان و حداکثر ۷ میلیون و ۹۶۶ هزار و ۴۸۵ تومان بود.

حداقل عیدی کارگران برای یک سال کار حداقل معادل ۶۰ روز و حداکثر ۹۰ روز است، بر این اساس برای نوروز ۱۴۰۰ حداقل عیدی پرداختی به کارگران بین ۳ میلیون و ۸۲۰ هزار تومان تا ۵ میلیون و ۷۳۱ هزار تومان بود. حداقل عیدی کارگران برای نوروز ۱۳۹۹ معادل ۳ میلیون و ۳۴ هزار تومان و حداکثر عیدی نیز معادل ۴ میلیون و ۵۵۰ هزار و ۶۴۷ تومان بود. عیدی کارگران در سال ۱۳۹۰ مبلغ ۳۵۰ هزار تومان، ۱۳۹۱ مبلغ ۴۰۲ هزار تومان، ۱۳۹۲ مبلغ ۵۰۳ هزار تومان، ۱۳۹۳ مبلغ ۶۰۳ هزار تومان، ۱۳۹۴ مبلغ ۶۸۸ هزار تومان، ۱۳۹۵ مبلغ ۷۷۰ هزار تومان، همچنین در سال ۱۳۹۶ مبلغ ۸۵۰ هزار تومان و سال ۱۳۹۷ مبلغ ۹۳۲ هزار و ۲۵۰ هزار تومان در نظر گرفته شد. حداقل عیدی کارگران در پایان سال ۹۸ معادل ۳ میلیون و ۳۴ هزار تومان و حداکثر عیدی نیز معادل ۴ میلیون و ۵۵۰ هزار و ۶۴۷ تومان بود. حال عیدی که هر سال زورش نسبت به تامین معیشت مردم کمتر می‌شود، چقدر از هزینه‌های شب عید کارگران را جوابگو است؟

عیدی ۱۰ میلیونی و گوشت ۶۰۰هزار تومانی

چندی پیش اعلام شد که کلیه کارفرمایان و واحدهای مشمول قانون کار باید امسال حداقل ۱۰میلیون و ۶۰۰ هزار تومان و حداکثر ۱۵میلیون و ۹۰۰ هزار تومان عیدی و پاداش پایان سال به کارگران خود پرداخت کنند. بر همین اساس، در فضای مجازی برای مقایسه نرخ برخی کالاهای موردنیاز عید در اسفند ۱۴۰۲ گشتی زدیم. قیمت مرغ در بسیاری از مغازه‌ها بین ۷۷ تا ۸۲ هزار تومان، هر کیلو راسته با استخوان گوسفندی حدود ۵۹۰ هزار تومان، برنج ایرانی هاشمی کیلویی ۹۵ هزار و ۵۰۰ تومان، قزل‌آلا با نرخ ۱۲۸ هزار تومان، پنیر سفید ۴۰۰ گرمی با نرخ ۴۴ هزار و ۴۰۰ تومان، شیر بطری کم‌چرب ۲۶ هزار تومان، تخم‌مرغ شانه ۳۰ عددی با نرخ ۱۱۲ تا ۱۱۸ هزار تومان، کنسرو ماهی بین ۷۵ تا ۹۰ هزار تومان، روغن نیمه‌جامد ۴ کیلویی ۲۶۱ هزار و ۷۰۰ تومان به‌فروش می‌رسید. همچنین هر کیلو پسته اکبری ۶۴۹ تا ۷۸۰ هزار تومان، هر کیلو مغز بادام ۶۵۰ تا ۶۸۳ هزار تومان، هر کیلو انجیرخشک ۴۵۰ تا ۸۷۰ هزار تومان، هر کیلو مغزگردو حدود ۷۳۴ هزار تومان، هر کیلو بادام‌هندی ۶۹۰ تا ۷۴۸ هزار تومان به‌فروش می‌رسید.

براساس آمارهای رسمی تا چند سال گذشته هر فرد ایرانی در یک سال حدود ۱۳ کیلوگرم گوشت قرمز مصرف می‌کرد، اما این آمار پس از افزایش قیمت‌ها و کاهش مصرف آن میان مردم به سالی ۴ الی ۶ کیلوگرم کاهش یافت.فائو (سازمان جهانی غذا) نیز در گزارشی در ۲۰۲۱-۲۰۲۰ سرانه مصرف گوشت قرمز ایرانی‌ها را زیر ۱۲ کیلوگرم اعلام کرده بود. براساس اعلام این نهاد بین‌المللی به نقل از روزنامه فرهیختگان در سال ۱۳۹۹، سرانه مصرف گوشت قرمز و سفید در جهان ۴۱ کیلوگرم بوده که براساس آن در میان ۱۹۶ کشور جهان، رتبه ایران ۹۸ است. رتبه‌ای که به‌باور کارشناسان در سال ۱۴۰۱ مجدد افت کرد. همچنین چندی پیش رئیس اتحادیه تهیه و توزیع‌کنندگان گوشت گوسفندی تهران اعلام کرد: رقم مصرف گوشت قرمز در سال ۱۴۰۱ برای هر ایرانی را حدود ۶ کیلوگرم است.

همچنین براساس اعلام نرخ تورم دی ۱۴۰۲ گوشت گوسفندی با ثبت رکورد ۱۲۷.۶ درصدی همچنان رکورددار گرانی شناخته می‌شود. پس از آن نیز، گوشت گاو یا گوساله با شاخص ۱۲۳ درصد در رده دوم قرار دارد. گوجه‌فرنگی و کنسرو تن ماهی به‌ترتیب با ثبت شاخص‌های ۱۱۳ و ۱۰۷ درصد در رتبه‌های بعدی تورم نقطه‌ای قرار دارند. حال با این سالی که از بهارش پیداست، ممکن است دوباره گوشت از سفره بسیاری از شهروندان حذف شود.

سخن پایانی

در نهایت سرپرست یک خانواده چهار نفره برای خرید مایحتاج سفره خود در سال جدید آن هم حداقل‌ترین‌ها، باید بیش از نصف عیدی خود را هزینه کند. حال برای مابقی خرج‌های نوروزخان و اجاره خانه و هزاران چاله دیگر هم خدا بزرگ است!