مهار تورم در هفتادخوان

حدود ۱۰ ماه از سال ۱۴۰۲ که با شعار «مهار تورم و رشد تولید» آغاز شد، می‌گذرد و چیزی به پایان آن نمانده است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی به‌مناسبت آغاز سال ۱۴۰۲ هجری شمسی، با تبریک عید نوروز به آحاد ملت ایران و همه ملت‌هایی که نوروز را گرامی می‌دارند، مهم‌ترین مسئله کشور در سال گذشته را اقتصاد و معیشت مردم دانستند و با تاکید بر اینکه امسال نیز اقتصاد، مسئله اصلی کشور است، شعار سال ۱۴۰۲ را «مهار تورم و رشد تولید» اعلام کردند. این شعار از جمله مطالبات دائمی رهبری است که در سال‌های گذشته نیز به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم به آنها اشاره کرده‌اند، اما انتخاب آن برای امسال به‌دلایل متعدد و شرایط و اوضاع ویژه کشور نشان‌دهنده اولویت‌دار شدن آن است. به‌عقیده کارشناسان این شعار باید با برنامه‌های اجرایی و عینی همراه باشد؛ در غیر این صورت وضعیت اقتصادی سال۱۴۰۲ اگر بدتر از سال ۱۴۰۱ نباشد، بهتر نخواهد بود.حال فرصتی دوماهه باقی‌ است تا میزان تحقق شعار سال توسط دولت سیزدهم موردبررسی دقیق قرار گیرد، با این حال با آمارهای موجود نیز می‌توان عملکرد دولت را در تحقق شعار سال بررسی کرد.

وعده‌هایی که هیچ‌گاه محقق نشد

در ابتدا بهتر است سری به چند وعده رئیس‌جمهوری پیش از انتخابات بزنیم.یکی از شعارها، رساندن تورم به نصف میزان فعلی و پس از آن، تک‌رقمی کردن تورم بود که براساس آن سری به آمار تورم سال ۱۴۰۰ می‌زنیم. براساس آمارهای مرکز آمار تورم سالانه سال ۱۴۰۰، حدود ۴۰.۲ بود و تورم سالانه سال ۱۳۹۹ نیز ۳۶.۴ درصد. شعار بعدی دولت سیزدهم ، رفع وابستگی کالاهای اساسی و سفره مردم به نرخ ارز بود، اما گزارش‌ها حاکی از آن است که در طول این مدت، قیمت‌ها به‌دلیل گرانی نرخ دلار روند افزایشی عجیبی به‌خود گرفته‌اند. شعار بعدی، متناسب‌سازی حقوق مردم با تورم بود. این در حالی است که به‌تازگی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: افزایش ۱۸ درصدی حقوق کارمندان دولت درسن نیست، زیرا براساس قانون نظام جامع تامین اجتماعی میزان افزایش حقوق باید مطابق با تورم باشد. مگر تورم ۱۸ درصد است که دولت میزان افزایش حقوق کارمندان را ۱۸ درصد در نظر گرفته است؟

باتوجه به وعده‌های رئیس‌جمهوری که هیچ یک محقق نشد، بد نیست سراغ اقدامات دولت سیزدهم برای تحقق شعار سال ۱۴۰۲ برویم.

گفتنی است تیر ۱۴۰۲ در ششمین جلسه شورای اقتصاد امسال گزارشی از عملکرد ۳ماهه دستگاه‌های اجرایی مختلف در راستای مصوبه تحقق شعار امسال شامل تحلیل وضعیت شاخص‌های کلی اقتصاد، آخرین وضعیت تورم در ۳ ماه نخست سال به‌ویژه کاهش تورم نقطه به نقطه نسبت به مدت مشابه سال قبل، نرخ رشد هدف و عملکرد نقدینگی در چارچوب برنامه پولی سال ۱۴۰۲ و تحولات نرخ رشد دوازده‌ماهه نقدیندگی ارائه شد. در این جلسه اهم اقدامات انجام‌شده نوزده‌بندی در زمینه مهار تورم و رشد تولید و تنظیم برنامه جامع تامین مالی توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی با همکاری سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی تشریح شد. میزان سرمایه‌گذاری موردنیاز برای تحقق رشد اقتصادی هدف‌گذاری شده و ظرفیت تامین مالی کشور، برنامه عملیاتی کاهش شکاف سرمایه‌گذاری موردنیاز، اقدامات بانک مرکزی به‌منظور اجرای فرآیند حل و فصل برای بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی قرارگرفته در طبقه ناسالم و غیرقابل بازسازی، اقدامات بانک مرکزی به‌منظور بهبود نسبت کفایت سرمایه بانک‌ها و موسسات مالی اعتباری غیربانکی، اقدامات وزارت اقتصاد برای افزایش سرمایه بانک‌ها از جمله اقدامات انجام‌شده در راستای برنامه مهار تورم و رشد تولید است. از دیگر اقدامات برنامه مهار تورم و رشد تولید دولت می‌توان به اقدامات بانک مرکزی به‌منظور کنترل ماهانه ترازنامه بانک‌ها و اصلاح سقف تسهیلات، اقدامات بانک مرکزی به‌منظور تدوین دستورالعمل و اعطای مجوز به بانک‌ها برای انتشار اوراق، تسهیل دسترسی عموم جامعه به تسهیلات بانکی، برنامه مدیریت پایه پولی، شناسایی پروژه‌های دارای بازدهی و ارزآوری، اصلاح سازکارهای گمرکی و برنامه جذب منابع سرمایه‌گذاری خارجی اشاره کرد.این گزارش‌ها آخرین باری بود که دولت سیزدهم سعی کرد در آن از اقدامات صورت‌گرفته برای تحقق شعار سال صحبت کند.

نگاه وزیر اقتصاد به تورم

پس از مرور وعده‌های دولت سیزدهم به مرور برخی از اظهارنظرها در زمینه مهار تورم، بپردازیم.

احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی-اسفند ۱۴۰1: نرخ تورم در ۱۴۰۲ با اقدامات بانک مرکزی و دولت نسبت به امسال کاهش پیدا خواهد کرد.

احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی-مرداد ۱۴۰۲: براساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران، تورم بعد از یک دوره ۱۴ماهه به کانال ۳۰ درصد بازگشته است. نخستین عامل اساسی کاهش تورم، کاهش تدریجی نرخ رشد نقدینگی از ابتدای دولت تاکنون بوده است. احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی-شهریور ۱۴۰۲: با فرض اینکه ارز‌های آزادشده به بانک مرکزی کمک می‌کند تا امسال را به جهت نوسان ارزی مدیریت کند، به‌نظر می‌رسد اسفند را با تورمی حدود ۴۰ درصد به پایان می‌بریم.

احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی-آذر ۱۴۰۲: تورم کالاها در ۸ ‌ماهه امسال با ۲ سال قبل کاهشی شده و نوید می‌دهد روند متفاوتی از سیاست‌های کنترل تورم را تجربه می‌کنیم. دولت سعی کرده به موتورهای تورم‌زا حمله کند و به ثبات نرخ ارز نیز بپردازد.

ایران دارای بالاترین تورم اسمی و واقعی مواد غذایی

در شرایطی که مردم اثرات کاهش تورم را در نرخ مواد غذایی حس نمی‌کنند، قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه در مرداد ۱۴۰۲ گفت: درست است که تورم بالا داریم، اما روند نرخ‌ کاهشی است و عملکردها هم همین را نشان می‌دهد. باتوجه به شعارهای دولت و ادعای کاهش تورم و کنترل بازار، بد نیست به بررسی نرخ برخی از مواد غذایی و تغییرات آنها نسبت به سال گذشته بپردازیم.

گفتنی است موسسه مطالعات پژوهش‌های بازرگانی گزارشی تحت عنوان «تورم مواد غذایی و تجربه سیاست‌گذاری کشورها» منتشر کرده که نشان می‌دهد ایران جزو ۱۰ کشوری است که در فاصله زمانی مارس ۲۰۲۲ تا مارس ۲۰۲۳ بالاترین تورم اسمی و واقعی مواد غذایی را داشته‌اند. بر این اساس، در مدت یادشده ایران بعد از لبنان، زیمبابوه و آرژانتین بیشترین تورم اسمی مواد غذایی را به خود اختصاص داده که معادل ۷۳ درصد بوده است. قبل از ایران، به ترتیب لبنان، زیمبابوه و آرژانتین با تورم ۲۶۱، ۱۲۸ و ۱۰۷ درصدی، بیشترین تورم اسمی مواد غذایی را در بین کشورها داشته‌اند.

فروردین؛ تورم سالانه کالاهای خوراکی ۷۵.۹ درصد

در فروردین سال جاری نرخ هر کیلوگرم گوشت گوسفند به طور میانگین ۴۵۰ هزار تومان، هر کیلو گوشت گوساله به طور میانگین ۳۹۰ هزار تومان، هر کیلو گوشت گرم مرغ بین ۶۳ تا ۷۰ هزار تومان، تن ماهی ۲۷ تا ۵۰ هزار تومان، ماکارانی ۷۰۰ گرمی ۱۷ تا ۲۴ هزار تومان، رب گوجه فرنگی ۳۵ تا ۴۵ هزار تومان، شیر بطری کم‌چرب ۱۸ تا ۲۳ هزار تومان، هر کیلو برنج هاشمی ۱۱۵ تا ۱۳۰ هزار تومان، برنج هندی کیسه ۱۰ کیلویی دولتی ۳۹۰ تا ۴۷۰ هزار تومان، لوبیا چیتی ۹۰۰ گرمی ۷۸ هزار تومان، عدس ۹۰۰ گرمی ۶۵ هزار تومان، لوبیا قرمز ۹۰۰ گرمی ۶۷ هزار تومان و روغن مایع ۱.۸ لیتری حدود ۱۱۵ تا ۳۶۰ هزار تومان و هر شانه تخم‌مرغ ۸۲ تا ۱۱۰ هزار تومان بوده است. حال نگاهی به نرخ برخی از کالاها در فروردین ۱۴۰۱ داریم؛ گوشت گوسفند کیلویی ۱۸۰ هزار تومان، گوشت گرم مرغ بین ۳۷ هزار و ۵۰۰ تا ۴۰ هزار تومان، لوبیا چیتی ۹۰۰ گرمی ۵۸ هزار تومان، هر کیلو برنج هاشمی ۶۵ تا ۹۰ هزار تومان، هر شانه تخم‌مرغ ۵۵ تا ۶۵ هزار تومان.براساس اعلام مرکز آمار، تورم سالانه فروردین ۱۴۰۲ برای کالاهای خوراکی‌ها ۷۵.۹ درصد است.

تیر؛ تورم سالانه کالاهای خوراکی ۶۷.۶درصد

در تیر سال جاری نرخ هر کیلوگرم گوشت گوسفندی به‌طور میانگین ۵۸۵ هزار تومان، هر کیلو گوشت گوساله به طور میانگین ۳۹۰ هزار تومان، هر کیلو گوشت گرم مرغ بین ۹۷ هزار ۸۰۰ تومان، تن ماهی ۵۸ تا ۸۲ هزار تومان، ماکارانی ۷۰۰ گرمی ۱۷ تا ۲۴ هزار تومان، رب گوجه فرنگی ۳۹ تا ۴۵ هزار تومان، شیر بطری کم چرب ۲۵ هزار تومان، هر کیلو برنج هاشمی ۱۱۰ هزار تومان، لوبیا چیتی ۹۰۰ گرمی ۷۸ هزار تومان، عدس ۹۰۰ گرمی ۵۹ هزار تومان، لوبیا قرمز ۹۰۰ گرمی ۶۴ هزار تومان و روغن مایع ۱.۸ لیتری ۳۶۸ هزار تومان و هر شانه تخم‌مرغ ۹۹ هزار تومان بوده است. این در حالی است که در تیر ۱۴۰۲ تاثیر شوک جراحی اقتصادی و حذف ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی پس از یک سال از بازار کاملا خارج شده است. حال نگاهی به نرخ برخی از کالاها در تیر ۱۴۰۱ داریم؛ هر کیلوگرم گوشت گوسفندی به‌طور میانگین ۲۰۰ هزار تومان، گوشت گرم مرغ بین ۶۰ تا ۶۵ هزار تومان، لوبیا چیتی ۹۰۰ گرمی ۶۵ هزار تومان، هر کیلو برنج هاشمی ۷۵ تا ۱۱۵ هزار تومان و هر شانه تخم‌مرغ ۷۰ تا ۹۷ هزار تومان. براساس اعلام مرکز آمار، تورم سالانه تیر ۱۴۰۲ برای کالاهای خوراکی ۶۷.۶درصد است.

مهر؛ تورم سالانه کالاهای خوراکی ۵۵.۹ درصد

رصد نرخ برخی از کالاها در مهر ۱۴۰۲ نشان می‌دهد هر کیلوگرم گوشت گوسفندی به‌طور میانگین با نرخ ۳۱۶ هزار تومان، هر کیلو گوشت ران گوساله به‌طور میانگین ۵۷۰ هزار تومان، هر کیلو گوشت گرم مرغ بین ۸۵ تا ۸۷ هزار تومان، تن ماهی ۵۸ تا ۸۹ هزار تومان، ماکارانی ۷۰۰ گرمی ۲۴ هزار تومان، رب گوجه فرنگی ۴۵ تا ۶۰ هزار تومان، شیر بطری کم‌چرب ۲۵ هزار تومان، هر کیلو برنج هاشمی ۸۸ هزار تومان، برنج پاکستانی کیلویی ۳۹ هزار تومان، لوبیا چیتی ۹۰۰ گرمی ۷۸ هزار تومان، عدس ۹۰۰ گرمی ۶۳ هزار تومان، لوبیا قرمز ۹۰۰ گرمی ۷۲ هزار تومان و روغن مایع ۱.۸ لیتری ۳۶۸ هزار تومان، هر شانه تخم‌مرغ ۹۹ تا ۱۳۰ هزار تومان به فروش می‌رسید.

حال نگاهی به نرخ برخی از کالاها در تیر ۱۴۰۱ داریم؛ گوشت گوسفندی به‌طور میانگین کیلویی ۲۲۷ هزار تومان، گوشت گرم مرغ بین ۶۵ تا ۷۰ هزار تومان، لوبیا چیتی ۹۰۰ گرمی ۶۵ هزار تومان، هر کیلو برنج هاشمی ۷۵ تا ۹۰ هزار تومان، تخم‌مرغ (هر شانه) ۸۰ تا ۹۰ هزار تومان.براساس اعلام مرکز آمار، تورم سالانه مهر ۱۴۰۲ برای کالاهای خوراکی ۵۵.۹ درصد است.

آذر؛ تورم سالانه کالاهای خوراکی ۵۰.۸ درصد

در آذر ۱۴۰۲ نرخ هر کیلوگرم گوشت گوسفندی به‌طور میانگین ۳۱۶ هزار تومان، هر کیلو گوشت ران گوساله به‌طور میانگین ۴۷۰ هزار تومان، هر کیلو گوشت گرم مرغ بین ۸۷ هزار و ۵۰۰ تومان، تن ماهی ۷۹ تا ۱۳۹ هزار تومان، ماکارانی ۷۰۰ گرمی ۲۷ هزار تومان، رب گوجه فرنگی ۴۵ تا ۶۰ هزار تومان، شیر بطری کم‌چرب ۲۶ هزار تومان، هر کیلو برنج هاشمی ۹۰ تا ۱۲۰ هزار تومان، برنج پاکستانی کیلویی ۳۹ هزار تومان، لوبیا چیتی ۹۰۰ گرمی ۷۸ هزار تومان، عدس ۹۰۰ گرمی ۸۹ هزار تومان، لوبیا قرمز ۹۰۰ گرمی ۱۰۹ هزار تومان و روغن مایع ۱.۵ لیتری ۹۱ هزار و ۹۰۰ تومان، تخم‌مرغ (هر شانه) ۹۹ تا ۱۱۹ هزار تومان بود.حال نگاهی به نرخ برخی از کالاها در آذر ۱۴۰۱ داریم؛ هر کیلوگرم گوشت گوسفندی به‌طور میانگین ۲۴۰ هزار تومان، گوشت گرم مرغ بین ۴۸ تا ۵۱ هزار تومان، لوبیا چیتی ۹۰۰ گرمی ۶۰ هزار تومان، هر کیلو برنج هاشمی ۸۰ تا ۱۴۰ هزار تومان، هر شانه تخم‌مرغ ۸۹ تا ۱۱۵ هزار تومان. براساس اعلام مرکز آمار، تورم سالانه آذر ۱۴۰۲ برای کالاهای خوراکی ۵۰.۸ درصد است.

سخن پایانی

در این گزارش تنها به بررسی تورم کالاهای خوراکی در سال ۱۴۰۲ با شعار مهار تورم و رشد تولید پرداختیم. هرچند از فروردین امسال نرخ تورم کاهشی بوده و از ۷۵.۹ به ۵۰.۸ درصد در آذر رسیده، اما طی همین مدت تورم گوشت قرمز و سفید از ۷۱.۷ درصد در فروردین به ۹۰ درصد در آذر ۱۴۰۲ رسیده که حاکی از افزایش نرخ شدید این کالای مهم در سبد خانوار و حذف آن از سفره شهروندان است. حال بر نیست مسئولانی که معتقدند کاهش نرخ تورم رخ داده و در پی آن قیمت‌ها در بازار کنترل شده، وقتی بگذارند و به ریز آمارها سری بزنند تا متوجه حذف کالاهای بسیاری از سفره شهروندان شوند.در کل می‌توان کارنامه دولت برای کنترل تورم کالاهای خوراکی در سال مهار تورم و رشد تولید را مردود اعلام کرد.