وقوع این نتیجه برای ایران بعید است!
مبادلات تجاری و حفظ بازارهای جهانی عامل مهمی در بهبود وضعیت اقتصادی است. بر همین اساس با‌وجود تشدید تحریم‌ها دولت سیزدهم تمام تلاش خود را برای ارتباط با سایر کشورها به‌کار گرفت و در نهایت در سفرهای رئیس‌جمهوری به کشورهای هدف، تفاهمنامه‌هایی بین ایران و این کشورها منعقد شد. یکی از آثار تلاش‌های دولت سیزدهم عضویت دائمی ایران در بریکس بود که اوایل شهریور اعلام شد.
به‌عقیده کارشناسان عضویت ایران در بریکس به توسعه تجارت و صادرات، تقویت کریدور شرق-غرب و شمال-جنوب منجر می‌شود و رشد اقتصادی کشور را به همراه خواهد داشت. حالا پس از گذشت حدود ۳ ماه از عضویت دائم ایران در این اتحادیه منطقه‌ای گزارشی از آمار تجارت اعضای بریکس منتشر شده است. بنا بر این گزارش تجارت بین ۵ کشور عضو بریکس در ۵ سال گذشته ۵۶ درصد افزایش یافته و در مجموع به ۴۲۲ میلیارد دلار رسیده است. باتوجه به آمار ارائه‌شده که نشان از افزایش تعاملات تجاری کشورهای عضو این سازمان دارد آیا می‌توانیم منتظر رشد قابل‌توجهی در صادرات ایران باشیم؟
بریکس از آغاز تا امروز
بریکس در سال ۲۰۰۹ توسط برزیل، روسیه، هند و چین شکل گرفت و فعالیت خود را با عنوان بریک آغاز کرد و در سال ۲۰۱۰ با عضویت افریقای جنوبی به بریکس تغییر نام داد. این نهاد بین‌المللی در طول فعالیت ۱۵ساله خود و حتی مذاکرات طولانی تاسیس در دهه ۱۹۹۰ و دهه نخست قرن ۲۱ تلاش کرده به نماد و نماینده کشورهای نوظهور اقتصادی در اقتصاد جهانی تبدیل شود.
یکی از مهم‌ترین دلایل اهمیت حضور در گروه بریکس این است که این گروه به‌واسطه دارا بودن نیمی از جمعیت جهان و بین ۲۵ تا ۲۸ درصد اقتصاد جهانی، ظرفیت بالایی برای تاثیرگذاری بر اقتصاد جهانی دارد و از رشد پرشتاب اقتصاد ی و نفوذ در امور جهانی هم برخوردار است و از سوی دیگر یکی از رویکرد‌های اصلی اعضای بریکس این است که همیشه حامی کشورهای درحال توسعه و کشورهای جنوب و برقرارکننده تعادل و عدالت اقتصادی در مقابله با نظام پولی و بانکی غربی بوده‌اند.به‌عقیده کارشناسان، اگر با برنامه‌ریزی بتوانیم از ظرفیت تجارت و روابط تجاری ایجادشده بین کشورهای بریکس استفاده کنیم این عضویت می‌تواند منافعی داشته باشد. ما در گذشته نیز در برخی پیمان‌های منطقه‌ای مانند اکو حضور داشتیم اما نتوانستیم از فرصت استفاده کنیم. در نتیجه موفقیت به برنامه‌محوری، داشتن نقشه‌راه و بهره‌مندی از ظرفیت بریکس و تجارت با اعضای بریکس بستگی دارد، چراکه عضویت ایران در بریکس نه‌تنها به تعامل و همگرایی منجر می‌شود، بلکه تقویت و توسعه بازار انرژی و حداکثرسازی منافع و بازارسازی آن را به‌دنبال خواهد داشت؛ مانند کاری که در اوپک انجام شد.گفتنی است سران گروه بریکس شامل برزیل، روسیه، چین، هند و افریقای جنوبی چندی پیش در نشست اخیر خود که در افریقای جنوبی برگزار شد، با عضویت قطعی و دائمی ایران و ۵ کشور دیگر شامل عربستان، امارات، مصر، اتیوپی و آرژانتین در این گروه موافقت کردند.برخی از کارشناسان معتقدند آثار این قبیل اتفاقات به‌تدریج نمود می‌یابد و نمی‌توان به‌سرعت شاهد تاثیرات آن بود؛ اما FATF و تشدید تحریم‌ها نیز موضوعات مهمی است که می‌تواند تاثیرات عضویت در بریکس را از بین ببرد.با این حال باید دید ایران نیز می‌تواند پس از عضویت در بریکس به بهبود وضعیت اقتصادی خود کمی امیدوار باشد یا خیر؟
عضویت در بریکس برای بهبود وضعیت اقتصاد کافی نیست
مرتضی افقه، کارشناس اقتصاد با اشاره به عضویت ایران در بریکس و تاثیرات مثبت این عضویت به صمت گفت: بی‌شک دولت و مسئولان تاکنون متوجه شدند که هیچ یک از توافقنامه‌ها و عضویت‌ها بدون رفع تحریم‌ها و حل موضوع FATF نتایج مثبتی به همراه ندارد. همچنین مردم نیز شاهد هیچ‌گونه اتفاق مثبتی پس از این عضویت‌ها نیستند. در مجموع ورود به چنین سازمان‌هایی به‌صورت بالقوه برای ایران مفید است، اما برای بهبود وضعیت اقتصاد کافی نیست.
وی با تاکید بر ضرورت رفع تحریم‌ها و حل موضوع FATF بیان کرد: مهم‌ترین موضوع برای اقتصاد ایران، فراهم شدن امکان مراودات پولی یا همان خروج از لیست سیاه FATF که مسئولان باید این شرایط را فراهم کنند. تاکنون ۳ بار برای پذیرش FATF به ایران فرصت داده شده و هر بار شروط توسط ایران پذیرفته نشد؛ این در حالی است که اگر لایحه FATF را نپذیریم اوضاع معیشتی بدتر از وضعیت فعلی خواهد شد. در واقع راهکار حل مشکلات اقتصادی در کوتاه‌مدت رفع مشکلات FATF است تا به این وسیله بتوانیم با کمترین هزینه مراودات مالی خود را انجام دهیم.
صادرات امانی
این کارشناس اقتصاد با اشاره به صادرات امانی یا صادرات به‌صورت تهاتری به‌دلیل قرارگیری در لیست سیاه FATF گفت: زبان بین‌المللی پرداخت وجوه معاملات کشورها در تجارت «ال‌سی» یا اعتبار اسنادی است که ایران از آن محروم مانده است. ما در فهرست سیاه FATF قرار گرفته‌ایم و این یعنی اجازه مبادله با کشورهای دیگر دنیا را نداریم و همین موضوع شرایط را برای صادرات کشور بسیار سخت کرده است. در واقع کانال‌های مالی به‌دلیل تعلیق عضویت ایران در FATF همچنان به روی اقتصاد کشور ما بسته است. بی‌شک تا زمان هماهنگی با نظام بانکی دنیا نمی‌توانیم به‌درستی به صادرات بپردازیم. زمانی که اجازه مبادلات در بازار جهانی از ایران گرفته می‌شود، واسطه‌ها برای خرید و فروش کالا و محصولات موردنیازشان از بازار جهانی افزایش می‌یابند که همین موضوع باعث ایجاد فساد و تورم در اقتصاد کشور شده است. وقتی به نظام بانکی جهانی متصل نیستیم و نمی‌توانیم اعتبار اسنادی صادراتی بگیریم، بخش زیادی از صادرات ما به‌صورت امانی انجام می‌شود.
رفع تحریم راه‌حلی کوتاه‌مدت است
افقه با اشاره به تاثیر تحریم‌ها بر مشکلات اقتصادی فعلی بیان کرد: دولت بدون رفع تحریم‌ها در کوتاه‌مدت نمی‌تواند اقدام قابل‌‌ملاحظه‌ای انجام دهد. دولت سیزدهم پیش از شروع کار وعده داد که بدون رفع تحریم‌ها می‌تواند مشکلات را رفع کند، اما اکنون پس از ۲ سال هیچ اتفاق مثبتی رخ نداده و بی‌شک پس از گذشت ۴ سال نیز نمی‌توان شاهد اتفاقات خوبی بود. بی‌شک رفع تحریم‌ها برای کوتاه‌مدت مشکلات را حل می‌کند، اما برای بلندمدت باید برخی تحولات ساختاری ایجاد شود. البته گاهی شاهد راه‌های دور زدن تحریم‌ها هستیم که ممکن است به مرور این مسیر نیز بسته شود.
افزایش مراودات تجاری
این کارشناس اقتصاد در بیان راهکارهای بهبود وضعیت اقتصادی گفت: متاسفانه درحال‌حاضر معیشت مردم در وضعیت بدی قرار دارد و برای بهبود معیشت و اقتصاد در کوتاه‌مدت باید مراودات تجاری افزایش پیدا کند، چراکه نیاز بخش تولید و مصرف به‌وسیله ارز نفتی تامین می‌شود.
عضویتی با اثر تبلیغاتی
افقه با اشاره به هدف دولت از تلاش برای عضویت در گروه‌های مختلف اقتصادی بیان کرد: هنگامی که دولت در عمل به وعده‌های خود ناکام می‌ماند، به‌دنبال اتفاقات و تحولاتی است که از این طریق بتواند تبلیغاتی برای جبران عدم وفا به عهد خود داشته باشد.
منتظر نتیجه شگفت‌انگیزی نباشید
قدیر قیافه، نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران درباره تاثیر عضویت ایران در بریکس بر افزایش مبادلات تجاری به صمت گفت: شرایط کشور ما با سایر کشورها و حتی کمی با روسیه که سخت‌ترین تحریم‌های تاریخ علیه آن اعمال شده، متفاوت است؛ در نتیجه نمی‌توان افزایش مبادلات تجاری تجربه‌شده سایر کشورهای عضو را برای ایران انتظار داشت. اقتصاد روسیه به‌دلیل قوی‌بودن شاهد چالش‌هایی مشابه آنچه ما تجربه می‌کنیم، نخواهد شد. در کل عضویت در بریکس فرصتی است که در اختیار کشور قرار گرفته تا با سیاست‌گذاری صحیح و رفع موانع صادرات بتوان جهش صادرات و افزایش تجارت را رقم زد.
وی با تاکید بر اینکه باید مسائل خود را با سایر کشورها حل و فصل کنیم، افزود: بسیاری از کشورها که در حوزه بریکس کار می‌کنند، به‌دنبال مراوده با ایران هستند، اما بعید است افزایش حجم مبادلاتی مانند سایر کشورها را شاهد باشیم.
عضویتی امیدبخش
قیافه با بیان تاثیرات مثبت عضویت در بریکس گفت: بی‌شک عضویت در بریکس تاثیراتی در انجام مراودات ما خواهد داشت. یکی از نتایج مثبت این عضویت امیدی است که به‌منظور افزایش مبادلات تجاری در میان تجار به‌وجود آمده است. در کل پیوستن ما به پیمان‌های منطقه‌ای کمک بسیاری به اقتصاد کشور خواهد کرد. همچنین عضویت در بریکس بر صادرات و خنثی‌سازی اثر تحریم‌ها تاثیر بسزایی خواهد داشت و بازار بزرگ کشورهای عضو بریکس می‌توانند فرصتی بزرگ برای بازگشت به شرایط مطلوب و رشد صادرات کالاهای ایرانی فراهم کنند که البته این هدف با برنامه‌ریزی و رفع موانع محقق خواهد شد.
نگاه واقع‌بینانه داشته باشیم
نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران با اشاره به شرایط فعلی کشور بیان کرد: در کل اثر عضویت ایران در بریکس در آینده مشخص خواهد شد، اما با نگاه امیدوارانه می‌توان به دستاوردهای آن برای بالفعل کردن ظرفیت‌های موجود در اقتصاد ایران دل بست. البته اگر بخواهیم نگاهی واقع‌بینانه به این موضوع داشته باشیم نمی‌توانیم شاهد تاثیر شگفت‌انگیزی در مبادلات با کشورهای بریکس باشیم. به‌بیان شفاف‌تر اکنون در شرایط تحریمی انتظار جهش تعاملات با غرب وجود ندارد، اما این اتفاق فرصتی را برای ایران ایجاد کرده تا وارد سازکاری جدید شود.
سخن پایانی
از نگاه کارشناسان باتوجه به تحریم‌های شدیدی که علیه ایران برقرار است و قرارگیری در لیست سیاه FATF عضویت در گروه‌های مختلف اقتصادی نمی‌تواند تاثیر آنچنانی در افزایش مبادلات تجاری کشور داشته باشد. در نتیجه، اقدام مهم‌تر تلاش برای رفع مشکل FATF و تحریم‌ها است، نه عضویت در گروه‌های اقتصادی! با این حال باید نسبت به آینده امیدوار بود.
