مصرف شیر و لبنیات در ایران به‌ویژه در ۲ سال اخیر با کاهش روبه‌رو بوده و مردم به‌دلیل کاهش قدرت خرید، این محصولات را در سبد خرید خود کم‌تعداد و در برخی موارد حذف کرده‌اند؛ این در حالی است که در برخی از کشورها در راستای حفظ سلامت مردم، نرخ شیر نباید از حد مشخصی بیشتر شود. در کشور ما در چند سال اخیر باوجود کاهش قدرت خرید، شاهد افزایش نرخ این محصولات در سطح بازار هستیم؛ گرانی که ازسوی مسئولان تکذیب می‌شود، اما شواهد بازار آن را تایید می‌کند. از سوی دیگر به‌عقیده برخی فعالان این حوزه افزایش نرخ لبنیات به این صنعت، دامداران، مصرف‌کنندگان و حتی به کشاورزانی که تولید نهاده و خوراک دام را انجام می‌دهند، زیان می‌رساند. حال این پرسش مطرح است که چرا در زمینه محصولاتی به این مهمی هر بار با آشفته‌بازاری نگران‌کننده روبه‌رو هستیم.

پشت پرده گرانی لبنیات چیست؟

۲۳ اردیبهشت: شورای قیمت‌گذاری با اتخاذ سیاست‌های حمایتی محصولات اساسی کشاورزی ، افزایش نرخ خرید شیر خام درب دامداری از ۱۲ به ۱۵ هزار تومان را رسما اعلام کرد.

۲۷ اردیبهشت: در پی افزایش نرخ ۲۵ درصدی اواخر اردیبهشت نرخ محصولات لبنی نیز سیری افزایشی به خود گرفت و فعالان این حوزه معتقد بودند این افزایش نرخ منجر به افزایش حدود ۳۰ درصدی محصولات لبنی خواهد شد.

اول خرداد: انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران باوجود ارسال نامه‌ای به معاون اول رئیس‌جمهوری مبنی بر اعلام نرخ مصوب و تنظیم بازاری لبنیات، در نامه‌ای دیگر به شرکت‌های لبنی به‌صورت خودسرانه مجوز گرانی را برای محصولات لبنی صادر کرد.

۳ خرداد: مدیرکل نظارت بر کالاهای اساسی وزارت جهاد کشاورزی گفت: باتوجه به افزایش نرخ هر کیلوگرم شیر خام تاکنون نرخ جدید لبنیات ازسوی دستگاه‌های متولی تعیین و ابلاغ نشده است؛ بنابراین قیمت‌های قبلی لبنیات پابرجاست.

۱۵ خرداد: مجتبی عالی، مدیرعامل اتحادیه دامداران کشور گفت: باوجود افزایش ۳۰ درصدی کرایه حمل‌ونقل از ابتدای خرداد، کارخانه‌های لبنی کماکان تن به اجرای مصوبه افزایش نرخ شیر خام نمی‌دهند.

۲۷ خرداد: انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی اعلام کرد ۴ قلم کالای لبنی مشمول قیمت‌گذاری دولتی تغییر قیمتی نداشته و شیر نایلونی کم‌چرب، شیربطری کم‌چرب، ماست دبه‌ای ۲.۵ کیلویی کم‌چرب، پنیر یو اف ۴۰۰ گرمی نسبتا چرب با افزایش نرخ شیر خام تغییر قیمتی نداشته‌اند.

۲۷ تیر: مدیرکل دفتر بازرسی و نظارت کالاهای اساسی وزارت جهاد کشاورزی گفت: هیچ‌گونه افزایش قیمتی برای ۴ قلم محصول لبنی تنظیم‌بازاری و حتی سایر اقلام لبنی نخواهیم داشت.

۲۳ مهر: مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با اشاره به اینکه مصرف لبنیات در کشور ما مطلوب نیست، اظهار کرد: اگر به آمارهای جهانی نگاه کنید در کشورهای غربی مصرف لبنیات بسیار بالاست و همین موضوع هم گاهی باعث دردسر می‌شود، زیرا به افزایش دریافت کالری دامن می‌زند؛ اما، مشکل در کشور ما این است که مصرف لبنیات کم است.

۲۵ مهر: داریوش بهنود قاسمی، مدیرکل نظارت بر محصولات کشاورزی و فرآورده‌های‌های دامی سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولید‌کنندگان در نامه‌ای به رضا باکری، دبیر انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران با موضوع ضرورت رعایت نرخ مصوب محصولات لبنی نوشت: با عنایت به گزارش‌های واصله مبنی بر احتمال افزایش دوباره نرخ برخی از محصولات لبنی در سطح بازار و از آنجا که تاثیر افزایش نرخ مصوب شیر خام و سایر هزینه‌های تولید از جمله حقوق، دستمزد، سربار، مواد بسته‌بندی و... در گذشته در نرخ این محصولات لحاظ و ازسوی واحدهای تولیدی اعمال شده، هرگونه افزایش دوباره قیمت‌ها فاقدوجاهت است و می‌تواند به‌عنوان تخلف مورد‌پیگیری قرار گیرد. در زمینه محصولات لبنی هر بار شاهد بازاری با قیمت‌های متناقض هستیم و در عین حال به‌دلیل افزایش قیمت‌ها برخی از مردم از خرید محصولات لبنی صرف‌نظر می‌کنند و ترجیح می‌دهند جای آن را به محصولاتی مهم‌تر بدهند. از سوی دیگر برخی معتقدند به‌دلیل افزایش نرخ بی‌مجوز اوایل خرداد، باز هم ممکن است با این بهم‌ریختگی بازار شاهد افزایش نرخ دوباره این محصولات باشیم، اما این فرضیه نیز دوباره ازسوی مسئولان مربوطه تکذیب شد. حال این سوال مطرح است که اگر گرانی محصولات لبنی درست نیست، چرا اخیرا شاهد ارسال نامه‌ای ازسوی سازمان حمایت به انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران هستیم؟

محصولات لبنی گران نشده است

محمدرضا بنی‌طبا، سخنگوی انجمن صنایع لبنی در گفت‌وگو با صمت ضمن تکذیب افزایش نرخ محصولات لبنی گفت: محصولات لبنی هیچ‌گونه افزایش قیمتی نداشتند و تولیدکنندگانی که بیش از ۳۰ درصد افزایش نرخ بر محصولات خود اعمال کردند، کارشان غیرقانونی است، اما تاکنون گزارشی مبنی بر افزایش نرخ بی‌مجوز دریافت نکرده‌ایم. وی در ادامه با اشاره به افزایش نرخ شیر خام در اوایل امسال بیان کرد: هر سال نرخ شیر خام و محصولات لبنی به‌طور همزمان افزایش پیدا می‌کرد، زیرا ۷۰ درصد هزینه تمام‌شده محصولات لبنی مربوط به شیر خام است، اما در امسال وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حمایت کمی در این زمینه تعلل داشتند و در حالی که از ۲۸ اردیبهشت نرخ هر لیتر شیر خام از ۱۲ به ۱۵ هزار تومان افزایش پیدا کرده بود، تا تیر ماه مجوز افزایش نرخ داده نشد.

افزایش قیمت‌ها قانونی است

بنی‌طبا با اشاره به اینکه گرانی لبنیات قدرت خرید را کاهش می‌دهد، افزود: تولیدکنندگان مجوز افزایش نرخ حداکثر ۳۰ درصدی را دارند، اما برای کسب سهم بیشتری از بازار حاضرند از سود خود کم کنند، زیرا در بخش لبنیات از هر محصول برندهای مختلفی در بازار فعالیت می‌کنند. در واقع برخی ممکن است با رعایت سقف ۳۰ درصدی این افزایش نرخ را به‌طور مقطعی اعمال ‌کنند. در عین حال در حوزه لبنیات افزایش هزینه‌های تولید، هزینه تمام‌شده کالا را افزایش می‌دهد و به‌تبع این امر شاهد کاهش خرید محصول خواهیم بود، اما در کل نهاد نظارتی وجود دارد و بر افزایش قیمت‌ها نظارت کافی می‌شود.

وی با بیان آماری از صادرات محصولات لبنی نیز گفت: کل صادرات محصولات لبنی در سال حدود ۷۰۰ تا ۷۵۰ میلیون دلار است و معمولا افزایش یا کاهش چندانی ندارد.

به فکر تولیدکننده هم باشید

سخنگوی انجمن صنایع لبنی با اشاره به افزایش هزینه‌های تولید اظهار کرد: افزایش نرخ محصولات پتروشیمی که با دستور دولت انجام شد، روی نرخ تمام‌شده کالاها تاثیرگذار است. همچنین افزایش هزینه حمل‌ونقل محصولات لبنی و دستمزد در تعیین نرخ نهایی موثر است. در واقع هزینه‌های تولید ثابت نگه داشته نشده و اگر مسئولان به فکر مصرف‌کننده هستند باید نگران تولیدکننده نیز باشند.

یارانه حمایتی بدهید

بنی‌طبا ضمن هشدار در راستای قیمت‌گذاری‌های دستوری اظهار کرد: باید نظام عرضه و تقاضا در بازار حاکم باشد و بگذاریم بازار رقابتی شود. در این شرایط می‌توانیم سیاست‌های حمایتی از خانوار مانند عرضه شیر در مدارس و یارانه به دهک‌های پایین را اجرا کنیم.

گرانی محصولات لبنی گزارش نشد

مصطفی کیافر، مدیر بازرسی و نظارت اتاق اصناف تهران درباره افزایش نرخ محصولات لبنی در مغازه‌های سطح شهر به صمت گفت: باتوجه به گزارش‌هایی که ازسوی وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌دست ما رسیده و بازرسی نیروهای ما هیچ‌گونه افزایش قیمتی برای محصولات لبنی مطرح نشده است.

رصد روزانه قیمت‌ها

مدیر بازرسی و نظارت اتاق اصناف تهران با اشاره به اینکه اصناف به‌صورت روزانه رصد می‌شوند، افزود: روزانه تغییرات قیمتی ۱۶۰ قلم کالای اساسی را به چند دستگاه از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام می‌کنیم. در واقع گزارش تخلف به وزارت صمت داده می‌شود و وزارتخانه پس از بررسی‌های لازم گزارش تخلف را به سازمان حمایت می‌دهد و در نهایت برخورد با واحد صنفی مربوطه ازسوی بازرسی و نظارت اتاق اصناف تهران انجام می‌شود و برخورد با تخلف شرکت‌های تولیدکننده به ما مربوط نمی‌شود.

گشتی در بازار

باوجود صحبت‌های فوق، مشاهدات بازار چیز دیگری را نشان می‌دهد. کافی است نرخ محصولات لبنی را در دو بازه زمانی مشاهده کنید که این خود تاییدی بر گرانی محصولات لبنی در بازار است. نرخ محصولات لبنی در ۱۸تیر ۱۴۰۲ درست پس از افزایش نرخ محصولات لبنی به شرح زیر است: شیر بطری کم‌چرب ۲۵ هزار تومان، شیر بطری پرچرب ۲۸ تا ۲۹ هزار و ۵۰۰ تومان، پنیر سفید ۵۱۵ گرمی ۸۱ هزار تومان، پنیر UF ۴۳هزار تومان، ماست ۹۰۰ گرمی ۵۲ هزار تومان، ماست دبه‌ای دوکیلویی ۵۵ تا ۶۴ هزار تومان، ماست دبه‌ای همزده ۷۵ تا ۱۱۵ هزار تومان، خامه ۲۵۰ گرمی ۳۵ هزار تومان.

اما نرخ محصولات لبنی در ۳۰ مهر به شرح زیر است:

شیر کم‌چرب ۹۵۵ میلی‌لیتر ۳۰ هزار و ۹۰۰ تومان، شیر پرچرب یک لیتری ۳۵ هزار تومان، پنیر سفید ۵۱۵ گرمی ۸۱ هزار تومان، پنیر UF ۴۸ هزار تومان، ماست ۹۰۰ گرمی ۵۲ هزار تومان، ماست پرچرب ۹۰۰ گرمی ۵۲ هزار تومان، ماست دبه‌ای دوکیلویی ۷۸ هزار تومان و خامه ۲۰۰ گرمی ۳۲ هزار و ۵۰۰ تومان.

سخن پایانی

مسئولان مربوطه در حالی افزایش نرخ لبنیات را تکذیب می‌کنند که نسبت به افزایش هزینه تولید گله‌مند هستند و معتقدند این افزایش نرخ ۳۰ درصدی دردی از تولیدکننده دوا نمی‌کند. این در حالی است که هر ماه شاهد گرانی برخی از محصولات لبنی در بازار هستیم که به‌عقیده انجمن صنایع لبنی این افزایش نرخ در دامنه همان ۳۰ درصد است. از سوی دیگر فعالان حوزه دامداری معتقدند برخی از تولیدکنندگان هنوز به نرخ مصوب شیر خام پایبند نیستند و با مبلغ قبلی کار می‌کنند. در نهایت نظرات متناقضی در زمینه نرخ محصولات لبنی بیان می‌شود و جای سوال دارد که چرا نظارت کافی باوجود شواهد بازار نیست و تنها به هشداری بسنده می‌شود؛ در حالی که محصولات لبنی، لوازم خانگی نیست که به‌راحتی از کنار گرانی بی‌مجوز آن گذشت. در مجموع نوسانات نرخ محصولات لبنی باتوجه به کاهش قدرت خرید مردم می‌تواند منجر به این شود که حتی خانواده‌های پردرآمدتر نیز این محصولات را از سبد خرید خود حذف یا در خرید آن تعلل کنند. جان کلام اینکه شهروندان باوجود نیازی که به مصرف این محصولات است، به‌دلیل گرانی‌های موجود خرید آن را کاهش داده‌اند که این موضوع می‌تواند زنگ خطری برای سلامت جامعه باشد و بسیار نگران‌کننده است که هر یک از مسئولان مربوطه تنها به فکر سود بیشتر هستند؛ فارغ از اینکه جامعه به مصرف این محصولات نیاز دارد.