حبس آمار نفس اقتصاد را می‌گیرد
حرکت در هر مسیری نیاز به یک نقشه راه دارد که به‌واسطه آن بتوان از اتفاقات پیش‌رو باخبر شد یا از بروز اتفاقات ناگوار جلوگیری کرد.
حرکت در هر مسیری نیاز به یک نقشه راه دارد که به واسطه آن بتوان از اتفاقات پیش رو باخبر شد یا از بروز اتفاقات ناگوار جلوگیری کرد. تنظیم این نقشه راه نیز اصول خاص خود را دارد؛ یعنی باید پیشینه ای از موارد مختلف داشت که به واسطه آن برنامه ای متناسب با شرایط تهیه کرد . در این سال ها برای مسیر پرپیچ وخم اقتصاد برنامه های متعددی نوشته شده که به عقیده کارشناسان برخی از آنها برپایه «هیچ» تهیه شده است. چرایی این امر نیز به نداشتن آماری دقیق و موشکافانه بازمی گردد. باتوجه به اهمیت توسعه صادرات غیرنفتی، ارائه آمار دقیق می تواند چراغ راهی برای فعالان تجاری باشد و سود ارز صادراتی را نصیب اقتصاد کند، با این حال تجارت نیز مانند بسیاری دیگر از بخش های اقتصاد، چند سالی است با فقر اطلاعات آماری مواجه شده و مشکل پیش بینی بازار نیز به سایر مشکلات فعالان تجاری افزوده شده است. صمت در این گزارش به بررسی پیامدهای نبود آمارهای دقیق از واردات و صادرات پرداخته است.
آمار صادرات و واردات را نداریم!
مدت هاست که در دنیا دسترسی به اطلاعات به ساده ترین روش های ممکن صورت می گیرد، اما در کشور ما دسترسی به ساده ترین و ابتدایی ترین اطلاعات نیز ممکن نیست. دنیا به سرعت به سمت استفاده از داده ها در حرکت است، اما ما در سریع ترین زمان ممکن هر گونه دسترسی به داده های آماری را غیرممکن می کنیم، در حالی که برخی از آمارها، جزو ابتدایی ترین آمارها هستند و دسترسی به آنها هیچ بخشی را تحت تاثیر منفی قرار نمی دهد.
چندی پیش علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی درباره اهمیت ارائه اطلاعات توسط بانک مرکزی گفت: همیشه می گویند دیتاها مثل یک فانوس برای کشتی می ماند. زمانی که دنیا به سمت استفاده از آمار برای حرکت مطلوب تر در مسیر توسعه رفته، ما دسترسی به دیتاهای اولیه را مسدود کرده ایم؛ مثلا آمار صادرات و مقاصد آن از سایت گمرک برداشته شده، اما در ترکیه تمام آمارها وجود دارد. در ایران تمام آمارها حسی است و نمی توانیم رقابت سالم داشته باشیم.
وی درباره آماری مبنی بر سقوط ۵ پله ای ایران در شاخص رفاه به انتخاب گفت: سقوط ۵ پله ای ایران در شاخص رفاه زنگ خطری برای معیشت جامعه است که دولت باید با نگرانی عمیق تری به آن نگاه کند. با این وجود بانک مرکزی اقدام به حذف آمار ها کرده و آمار دقیقی از وضعیت اقتصادی کشور وجود ندارد. من به عنوان یک فعال اقتصادی می گویم ما در کشوری هستیم که واتس آپ و توئیتر در آن فیلتر است و از جریان باز اطلاعات دور مانده ایم. چند سال است که حتی آمارهای ساده واردات و صادرات منتشر نمی شود و بانک مرکزی نیز چند سالی است آمار تورم و شاخص ها را به طور رسمی اعلام نمی کند. شریعتی درباره نقش بانک مرکزی در منتشر نشدن داده ها و آمارهای موردنیاز گفت: کسانی در رأس بانک مرکزی قرار دارند که نرخ بازار غیررسمی را قبول ندارند و می گویند هر کسی در بازار خرید می کند در اقتصاد اخلال ایجاد می کند. یک اصل جهانی این است که بانک مرکزی باید مستقل باشد، اما بانک مرکزی ما به دلیل مشکلات تحریمی هیچ وقت مستقل نیست. این اتفاقات ویژه خاورمیانه و ایران است و عجیب نیست. آمار گمرکی، تورم، شاخص نقطه به نقطه، حجم پول و... باید منتشر شود؛ این آمار ها آمارهای اولیه هستند. اگر به یک اقتصاددان در کشور دیگری بگویید ما آمار صادرات را نداریم به شما می خندد.با این شرایط موفقیت در اهداف تجاری چقدر ممکن است؟ البته این سوال هم مطرح است که دسترسی به آمار دقیق چه ضرر و زیانی می تواند داشته باشد؟ اصلا چقدر می توان به آمار منتشرشده اعتماد کرد؟
دولت آمارسازی می کند
مرتضی افقه، کارشناس اقتصاد درباره تاثیر فقدان آمارهای درست بر روند تجاری به صمت گفت: پیش بینی آینده و برنامه ریزی ها از طریق آمار و ارقام صورت می گیرد و در صورتی که آمار و ارقام صحیح در اختیار متخصصان نباشد، امکان برنامه ریزی برای آینده و تعیین هدف و حرکت به سمت آن هم وجود نخواهد داشت. دولت یک رویه جدید را شروع کرده که آن مخفی کردن آمارها، غیرواقعی کردن آمارها یا تاخیر در اعلام آمارها است. دلیل این موضوع نیز این است که پیش از دست گرفتن امور، وعده های بسیاری برای حل مشکلات داده اند که هنوز مشخص نیست این وعده ها برای کسب رای بود یا فقدان آگاهی. در واقع مسئولان قول بزرگ دادند و از انجام وعده سر باز زدند و در نهایت این اتفاقات رخ داده است.
وی ضمن تاکید بر اینکه بازه زمانی حل مشکلات را باید کوتاه مدت و بلندمدت در نظر گرفت، افزود: اگر شخصی مختصر آشنایی با ساختار فعلی داشته باشد، می داند مشکلات در کوتاه مدت با رفع تحریم و در بلندمدت با تحولات ساختاری حل می شود. در حال حاضر دولت نه تنها نمی تواند تورم را مهار کند، بلکه قادر به جلوگیری از افزایش نرخ تورم هم نیست و اکنون نیز با کسری بودجه مواجه است که این وضعیت خود عامل ایجاد تورم در کشور است.
ضعیف ترین کابینه برای کوهی از مشکلات
این کارشناس اقتصاد با انتقاد از عملکرد فعلی دولت، بیان کرد: متاسفانه در مقابل کوهی از مشکلات و وعده های زیبایی که داده شده بود با یکی از ضعیف ترین کابینه ها روبه رو شدیم که حتی قادر به مدیریت شرایط عادی نیز نبود؛ چه برسد به شرایط بحرانی که در حال حاضر با آن دست وپنجه نرم می کنیم. از سوی دیگر افراد متخصص می دانند تغییر در سطح وزیر، رئیس بانک مرکزی، رئیس سازمان برنامه و بودجه چقدر می تواند فرصت های موجود و سرمایه ها را از بین ببرد. به هرحال اکنون دولت با ناکامی هایی مواجه شده که توجیهی برای آنها ندارد و به نظر می رسد همین ناکامی و نگرانی از ریزش طرفداران موجب شده دست به آمار سازی یا تاخیر در انتشار آمار بزند. در برخی موارد نیز آمارهایی مبهم اعلام می کند که نمی توان از آنها در جهت تحلیل و برنامه ریزی استفاده کرد.
ابزاری برای عملکرد بهتر تجارت
افقه آمار را ابزاری برای عملکرد بهتر تجارت در نظر گرفت و گفت: در تحلیل های اقتصادی در بخش تجارت و تولید داخلی تنها ابزاری که می تواند به تحلیلگر کمک کند، آمارهای دقیق است. اگر این ابزار در دسترس نباشد، تاجر و تولیدکننده نمی توانند برنامه ریزی برای آینده داشته باشند. اکنون دولت سردرگم است و این گونه آماردهی ها حتی به نفع دولت هم نیست. از سوی دیگر برنامه ریزان و محققان نیز نمی توانند به دولت کمکی کنند.
فرصت سوزی جبران ناپذیر
این کارشناس اقتصاد با تاکید بر اینکه نبود آمار مشکلاتی به همراه دارد که وجود آمارهای غلط آنها را چندین برابر می کند، افزود: متاسفانه دولت سرمایه اجتماعی خود را از دست داده و مردم به خیلی از وعده ها اعتماد ندارند. در نهایت همین ابهام موجب می شود، کارگزاران اقتصاد در تصمیمات خود دچار سردرگمی شوند و این معطل ماندن ها فرصت سوزی جبران ناپذیری را با خود به همراه خواهد داشت.
باید آمارهای واقعی را منتشر کرد
یدالله صادقی، رئیس اسبق سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران درباره تاثیر نبود آمارهای درست بر صادرات و واردات به صمت گفت: فقدان آمار به ویژه در زمینه تجارت خارجی در بررسی های تولیدکنندگان و صادرکنندگان از بازار موثر است. اگر آمارها به موقع منتشر نشود، آگاهی و اطلاع رسانی را تحت شعاع قرار خواهد داد و برنامه ریزی را سخت و تا حد زیادی غیرممکن می کند؛ در نتیجه عملکرد تاجران در صادرات و واردات ضعیف خواهد شد. وی با اشاره به اینکه باید مسائل اقتصادی را از سیاسی جدا کرد، افزود: در اقتصاد باید آمارهای واقعی را منتشر کرد و این موضوع را نباید با مسائل سیاسی و اجتماعی پیوند زد. یکی از دلایل فقدان آمارهای درست وعده هایی است که توسط دولت ها ارائه می شود و ممکن است سوژه رقبای سیاسی قرار بگیرد؛ در نتیجه در ارائه آمارها کم کاری می کنند.
راهی برای تحقق شعار سال
رئیس اسبق سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران با اشاره به الزامات تحقق شعار سال گفت: اگر قرار است رشد تولید، مهار تورم و سایر اهداف اقتصادی محقق شود باید خیلی از واقعیت های رخ داده در قالب آمار و اطلاعات پردازش شده در دسترس مردم و فعالان اقتصادی قرار گیرد. صادقی با اشاره به اینکه بازار نیز تحت تاثیر آمار و ارقام است، افزود: بازار تحت تاثیر متغیرهای مختلفی قرار دارد که یکی از آنها همین آمار است. برنامه ریزی برای کنترل بازار نیاز به اطلاعات دقیق و درست دارد که متاسفانه در شرایط فعلی دسترسی به آن ممکن نیست.
رفع مشکلات و فراهم کردن زمینه های تجارت
رئیس اسبق سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران در بیان راهکار بهبود اوضاع صادرات گفت: به منظور بهبود وضعیت صادرات، باید تمرکز خود را بر تقویت بخش تولید معطوف کنیم. افزایش کیفیت محصولات تولیدی چه برای مصرف عام در داخل و چه برای صادرات، یکی از پایه های اصلی گسترش صادرات است. همچنین قیمت گذاری مناسب و ایجاد مزیت رقابتی برای حضور در بازارهای جهانی، از دیگر ارکان توسعه تجارت خارجی است. برای گسترش صادرات و افزایش درآمدهای ارزی نباید تنها به مسائلی همچون پیمان های پولی بسنده کنیم. رفع مشکلات و فراهم کردن زمینه های تجارت، از الزامی ترین اقدامات است. پیمان های پولی دو یا چندجانبه تنها روند تجارت را تسهیل می کنند و از موانع می کاهند.
سخن پایانی
اوضاع اقتصاد به حدی وخیم است که گویی به بیماری صعب العلاج مبتلا شده است. شاید می شد امیدی با برنامه ریزی درست به توسعه صادرات و واردات داشت که آن نیز با این همه پنهان کاری از بین رفت. بدون آماری درست باید چگونه مسائل را کارشناسی کرد تا به پیشرفت رسید. در واقع با وضعیت اقتصادی فعلی رشد تولید و بهبود اوضاع تجارت تنها با برنامه ریزی درست و دستیابی به آمار واقعی ممکن است. با اوضاع یادشده سوالی که مطرح می شود این است که این برنامه های طولانی و چندبندی که ارائه می شوند بر چه اساسی نوشته می شوند. آیا یک تاجر نباید برای برنامه ریزی و رسیدن به هدف خود آمار دقیقی از میزان صادرات و واردات داشته باشد؟ جای سوال دارد که دولت از چه می ترسد که آمارهای اقتصادی را منظم و شفاف منتشر نمی کند؟ اصلا هدف دولت از این پنهان کاری چیست؟ شاید هم دولت به فکر مردم است و فکر می کند، بی خبری خوش خبری است.
