هنرنمایی ارز در تجارت ادامه دارد
ایران در ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۱، شدیدترین نوسانات اقتصادی را تجربه کرد.
با تشدید مشکلات، تصمیمات دولت نیز لحظه ای تر شده و این نوع عملکرد التهابات بازار را بیشتر کرده است. صعود دلار به مرز ۶۰ هزار تومان در بازار آزاد، نشان دهنده آن است که ارز خیال سقوط ندارد و ارزش پول ملی زیر دست وپای برنامه های بی تاثیر دولت در حال له شدن است. یکی از واضح ترین پیامدهای شرایط فعلی، رکود اقتصادی سردرگمی فعالان تجاری است؛ تولیدکنندگان و تجار، در شرایط بی ثبات اقتصادی قرار دارند و توان برنامه ریزی حتی برای کوتاه مدت ندارند. برخی معتقدند افزایش نرخ ارز، ارزش ریالی درآمدهای صادراتی را رشد می دهد و در نهایت، منابع مالی کشور تامین خواهد شد، در حالی که این نظر صحیح نیست و در شرایط نابسامان اقتصادی، «تولید» نخستین حلقه آسیب پذیر خواهد بود. تا زمانی که تولید قابل فروشی نداشته باشیم، چرخ صادرات نخواهد چرخید. بدعهدی تجار برای پرداخت ها به طرف های خارجی از سویی و تحویل اجناس فروخته شده به مشتریان، ایران را از عرصه تجارت جهانی حذف می کند، بنابراین نه تنها افزایش ارز به رشد درآمدهای ایران کمک نخواهد کرد، بلکه بازارهای صادراتی که در اختیار داریم را نیز، از دست خواهیم داد. حاکم شدن رکود در معاملات داخلی و خارجی، اقتصاد کلان کشور را فلج خواهد کرد و دولت باید تا دیر نشده، فکری به حال وضعیت فعلی اقتصاد کشور کند. در این گزارش، به تاثیرات نوسانات اقتصادی بر تجارت کلان کشور پرداخته و در این باره با کارشناسان و فعالان اقتصادی گفت وگو کرده است.
ارز واردات، ارز آزاد نیست
غلامرضا مرحبا، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی گفت: تورم ایجادشده در بازار فعلی کالایی قابل قبول نیست، چرا که کالاهای وارداتی، با نرخ دلار بالای ۵۰ هزار تومان خریداری نشده اند و از این رو نباید با نرخ دلار آزاد به مردم فروخته شوند. خودروسازان، دامداران و سایر فعالان تولیدی مواد اولیه مورد نیاز وارداتی را با دلار ۵۷ هزار تومانی نخریده اند که بخواهند محصولات خود را با نرخ دلار ۵۷ هزار تومان بفروشند، از این رو افزایش نرخ کالاها در چند وقت اخیر، غیرقابل قبول است.مرحبا درباره وضعیت بازار ارز و افزایش جهشی نرخ دلار اظهار کرد: در حال حاضر، تمام بازارهای ارز، بازارهای غیررسمی نیستند و نرخ های مصوب در سامانه های مختلف، مرجعیت بیشتری برای تعیین نرخ ارز دارند. از سویی دیگر، بخش اعظم مصرف ارزی کشور توسط تجار انجام می شود و نرخ ارز به طورمستقیم بر تجارت اثر دارد، از این رو باید بتوانیم جنبه روانی بازار ارز را مدیریت کنیم. در حال حاضر واردکنندگان نهاده های دامی، مواد اولیه، کالاهای اساسی و... واردات را با ارز نیمایی و سنا انجام داده اند و در ادامه، انتظار می رود که شاهد افزایش نرخ کالاهای اساسی نباشیم. وی با تاکید بر اینکه واردات کشور با ارزی که در خیابان به فروش می رسد، انجام نمی شود، ادامه داد: آن چیزی که باعث تشویش اذهان عمومی و در رسانه ها منتشر می شود، مربوط به مصرف ارزی اندکی است که توسط مردم خریداری شده است. مردم این ارز را یا در منزل نگهداری می کنند یا با آن به سفر می روند، بنابراین تجارت کلان کشور با ارز آزاد انجام نمی شود و نرخ ارز مصرفی عمده مردم، نرخ ارزی که در خیابان به فروش می رسد، نیست.
مخارج تجارت افزایش یافت
مسعود برهمن، نایب رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و افریقا در گفت وگو با ، به تشریح تاثیر نوسانات اقتصادی بر عرصه تجارت پرداخت و در این باره گفت: در تجارت خارجی همواره مولفه های متعددی تاثیرگذار است که از مهم ترین آنها می توان به هزینه فعالیت های تجاری اشاره کرد. برای تمامی کشورها، هزینه های تمام شده تجارت اهمیت دارد و از این رو سیاست های مختلفی را در راستای کاهش این هزینه تدوین و اجرایی کرده اند. به عنوان مثال، بحث تجارت ترجیحی و اصلاح تعرفه های تجاری میان کشورها، به دلیل کاهش هزینه های تجاری است. تمایل کشورها برای عضویت در اتحادیه های اقتصادی مختلف نیز از این موضوع سرچشمه گرفته و همواره در تلاش هستند تا تجارت خارجی آنها مشمول معافیت های تعرفه ای شود. بنابراین، امروزه در جهان از هر ابزاری برای کاهش هزینه های بازرگانی استفاده شده که نکته ای قابل تامل است. وی ادامه داد: در شرایطی که تمام کشورها تلاش می کنند از هزینه های تجاری خود بکاهند، وجود تورم فزاینده و نوسانات نرخ دلار باعث شده تا مخارج فعالیت های بازرگانی برای تجار افزایش یابد،پس بدیهی است که شرایط اخیر اقتصادی، به طورمستقیم بر تجارت خارجی ایران اثر منفی گذاشته باشد. برخی افراد بر این باور هستند که افزایش نرخ دلار، شرایط را برای صادرات مهیا می کند و درآمدهای ریالی کشور رشد خواهد کرد، اما باید گفت این وضعیت، تنها برای مدت زمان کوتاهی اثرات مثبت محدود برای صادرات دارد. در ادامه، نتایج مخرب نبود ثبات اقتصادی، گریبان صادرات را نیز خواهد گرفت.
خطر تعطیلی تولیدی ها
برهمن در ادامه صحبت های خود به سایر اثرات افزایش نرخ ارز بر فعالیت های تجاری اشاره کرد و در این باره گفت: تاثیر افزایش نرخ ارز بر واردات بدیهی و غیرقابل انکار است. برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی به این مسئله اعتراض کردند و معتقدند به دلیل تامین شدن ارزهای وارداتی از طریق سامانه نیما، نباید هزینه واردات افزایش پیدا کند، در حالی که این نظر صحیح نیست. ارز تمامی کالاهای وارداتی از طریق سامانه نیما تامین نشده است و بازارهای مختلف همواره از نرخ ارز در بازار آزاد تاثیر می پذیرند. بنابراین، همزمان با نوسانات نرخ ارز آزاد، هزینه واردات نیز بیشتر شده و در نهایت، تورم آن را در بازار داخلی شاهد خواهیم بود. این فعال تجاری تاکید کرد: علاوه بر افزایش هزینه های تجارت، یکی از مهم ترین تاثیرات مخرب افزایش نرخ ارز، بی ثبات شدن بازارهای اقتصادی است. در شرایطی که بازار، التهاب غیرقابل کنترل داشته باشد، تمامی بازیگران اقتصادی سردرگم خواهند بود و توانایی برنامه ریزی بلندمدت را نخواهند داشت. نبود بستری امن، شفاف و مطمئن، نه تنها تجارت بلکه تمامی فعالیت های اقتصادی را تحت تاثیر قرار داده و واحدهای تولیدی و بنگاه های تجاری را به مرز تعطیلی کشانده است.
نیمه کاره رها شدن پروژه ها
برهمن در ادامه صحبت های خود، به نقش دلار در پیشرفت طرح های توسعه ای و اقتصادی اشاره کرد و در این باره گفت: پیشرفت نداشتن پروژه های توسعه ای از دیگر پیامدهای منفی نوسانات نرخ ارز محسوب می شود. افزایش نرخ کالاهای مصرفی در بازار داخلی، مسئله ای حائزاهمیت، اما مهم تر از آن، متوقف شدن پروژه ها و طرح های سرمایه گذاری در پی افزایش تورم است. به دلیل رشد چشمگیر قیمت ها و همچنین کاهش ارزش پول ملی، پروژه های توسعه ای و زیرساختی متوقف شده اند و برای تکمیل آنها نیاز به سرمایه داریم. در اقتصاد بی ثبات، هیچ سرمایه گذاری وارد اجرای طرح های زیرساختی نمی شود و در صورت عدم تکمیل یا ایجاد بسترهای توسعه ای، با مشکلات جدی مواجه خواهیم شد. این فعال بازرگانی خاطرنشان کرد: در حال حاضر، نقایص فنی و خلاهای زیرساختی متعددی، تجارت ایران را درگیر چالش کرده و اگر این شرایط ادامه دار باشد، نمی توانیم پیش بینی مناسبی از آینده تجارت در ایران داشته باشیم.
تجارت راکد است
جمشید عدالتیان، کارشناس و فعال بازرگانی در گفت وگو با صمت ، نسبت به شرایط نابسامان اقتصادی کشور واکنش نشان داد و گفت: نوسانات نرخ ارز، مهم ترین چالش های اقتصادی را طی چند سال اخیر برای کشور رقم زده است و طی یک ماه اخیر، شاهد وخیم تر شدن اوضاع بوده ایم. اگر بخواهیم در یک جمله وضعیت فعلی تجارت را توصیف کنیم، باید بگوییم بازار خوابیده است. به دلیل متغیر بودن و روند افزایشی قیمت ها، هیچ یک از فعالان اقتصادی علاقه ای به خریدوفروش و به طورکلی تجارت داخلی و خارجی ندارند. ارزش نهایی کالاها همواره در هاله ای از ابهام است و نه تولیدکنندگان و نه تجار، توانایی دادوستد و مبادله ندارند. وی تصریح کرد: به دلیل بی ثباتی نرخ ارز، هزینه های تولید و تجارت همواره در حال افزایش هستند و تولیدکنندگان نمی دانند باید کالاها را با چه قیمتی بفروشند که بتوانند تولید مجدد داشته باشند، از این رو ترجیح می دهند در شرایط فعلی، تولید و فروشی انجام ندهند تا بازار به ثبات نسبی دست یابد. بنابراین، در حال حاضر رکود اقتصادی در بازارهای مختلف ایران تشدید شده و این رکود به تجارت، به ویژه صادرات نیز رخنه کرده است،از این رو شاهد وضعیت مناسبی در اقتصاد ایران نیستیم. این فعال اقتصادی افزود: تورم پیش از آنکه به مصرف کننده آسیب برساند، تولیدکننده و تاجرانی را که مواد اولیه کالاها را وارد می کنند، تحت فشار قرار می دهد، بنابراین از وضعیت فعلی هیچ کس منتفع نیست.
ابرتورم نزدیک است
این کارشناس تجاری در ادامه صحبت های خود، ناتوانی در تعیین نرخ مناسب و بدعهدی تجار را جزو پیامدهای مخرب نوسانات اقتصادی اخیر عنوان کرد و گفت: تجار حتی اگر بتوانند کالا را از تولیدکنندگان دریافت کنند، در تعیین ارزش نهایی آنها مشکل دارند، چرا که تورم عمومی فعلی، نه تنها مواد اولیه بلکه هزینه خدمات را نیز افزایش داده و در نهایت، تعیین نرخ نهایی کالاها دشوار شده است. به عنوان مثال، برای صادرات هزینه حمل بار اهمیت دارد و هزینه های این چنینی معمولا با افزایش نرخ دلار، بیشتر می شوند. در چنین شرایطی، سنگین تر شدن رکود در اقتصاد طبیعی است و نمی توان شرایط صادرات را مثبت ارزیابی کرد. عدالتیان به اهمیت اصلاح شرایط اقتصادی فعلی تاکید کرد و گفت: شاهد روزهای خوبی در اقتصاد ایران نیستیم؛ تنش های زیادی در حال حاضر وجود دارد که در نهایت به تورم عمومی دامن زده است. تجارت نیز به عنوان یک بخش اقتصادی، شرایط مناسبی ندارد و نمی توانیم به درآمدهای حاصل از صادرات امید چندانی داشته باشیم، چرا که اگر تولیدکنندگان قصد تولید کالا را نداشته باشند، ایران هیچ چیزی برای صادرات ندارد، بنابراین باید با نگاهی شفاف و منطقی وضعیت فعلی را ارزیابی کنیم. اگر شرایط فعلی استمرار یابد و ثبات نسبی در بازارها حاکم نشود، شاهد ابرتورم جدی و شدیدتر از قبل خواهیم بود. این بار رکود بسیار سنگین تری بر اقتصاد کشور حاکم شده و حتی مبادلات تجاری داخلی و خریدوفروش های روزمره در بازارهای مصرفی نیز به دلار انجام خواهد شد.
سخن پایانی
شرایط اقتصادی ایران روزبه روز بد تر شده است و هر روز غبطه روز قبل را می خوریم. مشخص نیست طی یک سال، چه اتفاقی در کشور رخ داده که نرخ دلار، به بیش از دوبرابر رسیده و هیچ مقام مسئولی حاضر به گردن گرفتن دلیل آن نیست. مدیران در مصاحبه های خود، ایرادات اقتصادی فعلی را گردن مردم، فضاسازی رسانه ها و نیروهای خارجی می دانند، اما هنوز معلوم نیست که این مدیران خود چه اقدامی برای سامان بخشی به اقتصاد انجام داده اند. احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد دولت سیزدهم تا پیش از این به عنوان نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی و در مقام کارشناس اقتصادی با رسانه ها درباره مشکلات اقتصادی کشور و راهکارهای برون رفت از آن به گفت وگو می پرداخت. حال حاصل عملکرد این وزیر، دلار حدود ۶۰ هزار تومانی، تورمی افسارگسیخته و ریالی نابودشده است. وزیر اقتصاد نه تنها پاسخ صحیحی درباره وضعیت فعلی ندارد، بلکه چندی پیش در یکی از مصاحبه های خود اعلام کرده بود، مدیریت تورم فعلی در بازار، برعهده وزارت اقتصاد نیست و باید ستاد تنظیم بازار پاسخگو باشد. انداختن توپ در زمین سازمانی دیگر، اقدامی است که متاسفانه در سال های اخیر و در ادوار مختلف به دفعات شاهد آن بوده ایم. آنکه چه فرد مسئول و وزارتخانه ای قصد دارد در ادامه دلایل شرایط روز را گردن بگیرد و برنامه ای راهبردی برای برون رفت از این چرخه معیوب اجرایی کند، مشخص نیست.
