کلمه « FATF » مخفف عبارت « Financial Action Task Force » به ‌ معنای کارگروه ویژه اقدام مالی است. این گروه در واقع یک سازمان بین ‌ دولتی است که در سال ۱۹۸۹ با دستور «گروه هفت» با هدف مبارزه با پولشویی آغاز به کار کرد. یکی از مهم ‌ ترین اقدامات این سازمان، پیوستن به کارزار مبارزه با تامین مالی تروریسم در سال ۲۰۰۱ بود. در سال ‌ های بعد نیز این کارگروه فعالیت ‌ های مبارزه با تامین مالی تروریسم، مقابله با تامین مالی فعالیت ‌ های اشاعه ‌ ای و... را در دستور کار خود قرار داد و در حال ‌ حاضر اصلی ‌ ترین کار این سازمان، نظارت بر انجام صحیح توصیه ‌ های آن مبنی بر مقابله با جرایم مالی از طرف کشورهای عضو است. به ‌ طور خلاصه، کشورهایی که عضو این نهاد می ‌ شوند، باید دستورالعمل ‌ های این سازمان که با هدف مقابله با جرایم مالی تهیه شده را اجرا کنند. ایران تا امروز از عضویت در این کارگروه سر باز زده و دلایل مختلفی را برای این امر عنوان کرده است. صمت در این گزارش، به بررسی تاثیر عضویت ایران در FATF بر تجارت خارجی پرداخته است.

اهمیت تسهیل نقل ‌ وانتقالات بانکی

مهراد عباد، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران درباره حضور ایران در لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی موسوم به FATF ، گفت: تا مدتی قبل، شرایط به ‌ گونه ‌ ای بود که به نظر می ‌ رسید ایران همچنان در لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی باقی بماند، اما در بیانیه اخیر این گروه ویژه درج شده که اگر ایران موانع را رفع کند، می ‌ تواند از لیست سیاه حذف شود. این جمله بیانیه اخیر گروه ویژه اقدام مالی، برای فعالان اقتصادی و بازرگانی ایرانی امیدبخش بوده و تجار امیدوارند ایران بتواند موانع فعلی را برای خروج از لیست سیاه FATF رفع کند. به گزارش ایلنا، این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران با اشاره به تاثیر گسترش روابط بین ‌ الملل و سرمایه ‌ گذاری خارجی در توسعه کشور، تصریح کرد: برخی تاکید دارند با امضای برجام، باید تمام تحریم ‌ های ایران رفع شود و در این شرایط تجارت کشور بهبود می ‌ یابد، اما پس از رفع تحریم ‌ ها، مانع اصلی برای توسعه روابط تجاری موضوع FATF است. در حال ‌ حاضر برجام و رفع تحریم ‌ های ایران به محاق رفته و در چنین شرایطی اگر به موضوع خروج از لیست سیاه FATF توجه نداشته باشیم، تجارت با سایر کشورها بسیار دشوار خواهد شد. وی خاطرنشان کرد: به ‌ دلیل تشدید تحریم ‌ های گوناگون علیه ایران، بازرگانان امکان مراودات بانکی با هیچ کشوری را ندارند. در صورت لغو تحریم ‌ ها نیز لازم است به موضوع نقل ‌ وانتقالات بانکی رسیدگی کنیم ۷ زیرا تنها در این شرایط، لغو تحریم ‌ ها می ‌ تواند کارکرد و نقشی پررنگ در توسعه روابط تجاری ایران با سایر کشورها داشته باشد.

بخش خصوصی در تنگنای تحریم ‌ ها

عباد با اشاره به کاهش تجارت خارجی کشور به ‌ واسطه تحریم ‌ ها و قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF ، گفت: به ‌ دلیل تحریم ‌ های بانکی، نقل ‌ وانتقالات مالی تجار با دشواری همراه است و در سال ‌ های اخیر بازگرداندن ارزهای صادراتی به یکی از مشکلات اصلی بازرگانان ایرانی تبدیل شده است. در بحث واردات نیز بسیاری از شرکت ‌ های خارجی تمایلی ندارند که با ایران کار کنند؛ از همین رو شرایط فعالیت برای بخش خصوصی دشوار شده است.

این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه دولت باوجود تحریم ‌ ها به تعاملات بازرگانی خارجی خود ادامه می ‌ دهد، تصریح کرد: دولت نفت خود را به چین می ‌ فروشد و با روش ‌ های مدنظر خود، درآمدهای حاصل از صادرات را دریافت می ‌ کند، اما بخش خصوصی همواره با دشواری مراودات تجاری ‌ اش را انجام می ‌ دهد و به ‌ سختی درآمدهای صادراتی خود را وصول می ‌ کند؛ به ‌ بیان دیگر تحریم ‌ ها بیشترین تاثیر را بر فعالیت بخش خصوصی گذاشته است. عباد درباره موانعی که باعث شده ایران نتواند عضو FATF شود، گفت: به ‌ نظر می ‌ رسد مهم ‌ ترین مانع عدم عضویت ایران در FATF مسائل سیاسی باشد، زیرا جزئیات عضویت در این کارگروه در اختیار بخش خصوصی و جامعه قرار داده نشده و به همین دلیل نمی ‌ توان درباره دلایل اصلی عضو نبودن ایران در FATF ، ظهارنظر قطعی کرد. موضوع پیوستن به FATF موردتایید مجلس و مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار نگرفت که به ‌ نظر می ‌ رسد دلیل اصلی این عدم توافق، سیاسی باشد. در حال ‌ حاضر ۳ کشور در لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی قرار گرفته ‌ اند که ایران نیز جزو آنهاست.

شرایط خروج ایران از لیست سیاه

این عضو اتاق بازرگانی تهران اقتصاد ایران را سیاسی دانست و افزود: اقتصاد ایران به مسائل سیاسی گره خورده و بی ‌ ثباتی مسائل سیاسی به تلاطم روابط تجاری دامن زده است. ایران در بحث شفافیت اقتصادی تلاش خوبی انجام داده و ما در این زمینه نسبت به ۱۰ سال گذشته مشکلات خود را کاهش دادیم. خرید و فروش ‌ های خارجی شفاف شدند و فعالیت ‌ های بخش خصوصی در حوزه صادرات و واردات رصد می ‌ شود. وقتی یک فعال اقتصادی کالایی را صادر می ‌ کند بررسی می ‌ شود که آیا ارز حاصل از این صادرات بازگشت داده شده یا خیر؟ این در حالی است که چنین مراقبت ‌ هایی برای فعالیت اقتصادی دولت ‌ ها در ایران وجود ندارد، زیرا حجم قابل ‌ توجهی نفت فروخته شده، اما موفق به بازگرداندن ارز حاصل از این فروش نشده ‌ اند. عباد با بیان اینکه قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF بیشترین ضرر را متوجه بخش خصوصی خواهد کرد، تصریح کرد: ترکیه در حال ‌ حاضر در لیست خاکستری FATF قرار دارد. این کشور در تلاش است تا از لیست سیاه فاصله بگیرد و الزاماتی که این کارگروه تعریف کرده را رعایت کند. اگر ایران نیز خود را مقید به رعایت چند بند FATF کند، می ‌ تواند از لیست سیاه این کارگروه خارج شود. در شرایط فعلی کمتر کسی تمایل به برقراری روابط تجاری با ایران دارد و این اتفاق به نفع ایران نیست.

ضرورت بهبود روابط تجاری

این فعال اقتصادی راه توسعه و پیشرفت ‌ تجاری را بهبود روابط تجاری ایران با سایر کشورها عنوان کرد. او معتقد است افزایش امنیت سرمایه ‌ گذاری یکی از راهکارهایی است که می ‌ تواند منابع داخلی و خارجی را جذب کند.

عباد در این ‌ باره توضیح داد: رسیدن به توسعه تجاری و رشد ۸ درصدی اقتصاد بدون برقراری تعاملات بین ‌ المللی غیرممکن است. وزیر نفت چندی پیش میزان مبلغ موردنیاز برای سرمایه ‌ گذاری در بخش زیرساخت حوزه نفت و گاز را اعلام کرد. به ‌ عقیده این مقام مسئول، احیای صنعت نفت و گاز کشور به هزینه بالایی نیاز دارد و عدد اعلام ‌ شده بیشتر از حجم نقدینگی کل کشور است. امکان ورود چنین سرمایه سنگینی به حوزه نفت و گاز کشور وجود ندارد و حتی دیده شده فعالان خصوصی در تلاشند سرمایه ‌ های خود را از کشور خارج کنند. در چنین شرایطی که سرمایه ‌ گذاران داخلی بستر فعالیت را ناامن می ‌ بینند، سرمایه ‌ گذار خارجی نیز رغبتی برای حضور و وارد کردن منابع مالی خود ندارد. این موضوع اقتصاد کشور را با چالش ‌ های جدی مواجه کرده است.

افزایش بی ‌ ثباتی در اقتصاد کشور

عباد درباره نظر برخی از افراد مبنی بر وجود بسترهای مناسب برای تخلفات و جرایم مالی، گفت: در دنیا کشورهای دیگری وجود دارند که بهشت بهتری برای پولشویی محسوب می ‌ شوند، اما ایران به ‌ دلیل ضعف در قوانین و نبود نظارت، متاسفانه ظرفیت تبدیل شدن به محل مناسبی برای پولشویی را دارد. بخش بزرگی از بازار ایران زیرزمینی است و بازار زیرزمینی همان بازاری است که امکان پولشویی در آن وجود دارد. بسیاری از خرید و فروش ‌ ها در بازار به ‌ صورت غیررسمی و بدون فاکتور رسمی انجام می ‌ شود؛ پس به ‌ دلیل ضعف نظارت و قوانین می ‌ توان گفت ایران محل مناسبی برای پولشویی است. این فعال اقتصادی در پایان با اشاره به تاثیر فیلترینگ در کاهش حجم کسب ‌ وکارهای آنلاین گفت: تعداد قابل ‌ توجهی از زنان روستایی در بستر آنلاین فعالیت می ‌ کردند که بعد از مسدود شدن اینستاگرام زمینه ‌ های فعالیت آنها محدود شده است. قطعی اینترنت بر سایر کسب ‌ وکارها نیز تاثیر گذاشته است. پیش از این محدودیت ‌ ها شرکت ‌ های تجاری در کمتر از یک دقیقه فاکتورها را ارسال می ‌ کردند اما هم ‌ اکنون این زمان به حداقل نیم ساعت رسیده است. در بحث ارتباطات خارجی نیز فعالان اقتصادی با چالش ‌ های جدی مواجه شدند که در مجموع این مشکلات بر افزایش بی ‌ ثباتی اقتصاد کشور افزوده است.

اهمیت عضویت کشورها در کارگروه ‌ های شفاف ‌ ساز

علی ‌ اکبر فرازی، معاون سابق دبیرکل اکو عضویت در سازمان ‌ های دخیل مناسبات بانکی مثل FATF را قدمی در راستای تحقق اهداف تجاری و اقتصادی سازمان اکو عنوان کرد. به گزارش ایسنا، فرازی ابتدا بر اهمیت استفاده از فرصت ‌ های سازمان ‌ های همکاری اقتصادی تاکید کرد.

او معتقد است حجم تجارت خارجی ایران با کشورهای عضو اکو، در شأن سازمانی بدین گستردگی نیست و با بهره ‌ گیری از امکانات بالقوه می ‌ توان به حجم بالایی از تجارت دست ‌ یافت. او در این ‌ باره تصریح کرد: ایران به ‌ عنوان کشوری پیشتاز و یکی از بنیان ‌ گذاران سازمان همکاری اقتصادی اکو، در برخی شرایط از امتیازات خود کوتاه آمده تا بهره آن، نصیب کشورهای دیگر شود. در این راستا می ‌ توان گفت ایران از ابتدای تشکیل اکو، نقش یاریگری و همیاری با دیگر کشورها را ایفا کرده است. زمانی که بحث تبادل لیست کالاهای موردنظر برای حذف تعرفه در میان بود، کامل ‌ ترین لیست ازسوی ایران ارائه شد و سایر کشورها در این راستا همکاری خوبی نکردند.

وی در عین حال تاکید کرد: موانع مسیر توسعه تجارت با کشورهای عضو سازمان همکاری اکو باید کارشناسی ‌ شده بررسی شود؛ از این رو انتظار می ‌ رود تمامی کشورهای عضو، این دید کلان اقتصادی را در برقراری تعاملات تجاری خود داشته باشند. همچنین عضویت کشورها در سازمان ‌ های تسهیلگر مبادلات بانکی مثل FATF نیز یکی دیگر از موارد مهم در تجارت است، زیرا بسترهای مهم تجاری همواره در فضاهای باثبات و شفاف توسعه خواهند یافت.

سخن پایانی

کارگروه ویژه اقدام مالی لوایح و مصوبات مختلفی درباره مقابله با جرایم مالی دارد که نپذیرفتن هر کدام از آنها می ‌ تواند آثار منفی بر اقتصاد کشورها داشته باشد. این سازمان فهرست ‌ هایی را تحت عنوان «لیست سیاه» و «لیست خاکستری» به ‌ وجود آورده و طبق دستورالعمل ‌ ها، از کشورهای عضو درخواست می ‌ شود تعاملات اقتصادی (بانکی، تجاری، بازرگانی و...) خود را با کشورهایی که در این فهرست ‌ ها قرار می ‌ گیرند، قطع کنند. این موضوع می ‌ تواند پیامدهای بسیار منفی برای اقتصاد کشورهای موجود در لیست سیاه و خاکستری داشته باشد. براساس قوانین FATF ، کشورهایی که در این دو لیست قرار می ‌ گیرند، با اصلاح دستورالعمل ‌ ها و قوانین بانکی خود می ‌ توانند از آن خارج شوند؛ بنابراین بدیهی است که قرار گرفتن یا قرار نگرفتن در لیست سیاه FATF ، تاثیرات مهمی بر تجارت کشورها خواهد داشت.