دلار از معاملات کنار زده می‌شود؟
پیمان‌های پولی دوجانبه و چندجانبه به‌معنای استفاده از پول‌های محلی به‌جای ارزهای واسط مانند دلار است.
پیمان های پولی دوجانبه و چندجانبه به معنای استفاده از پول های محلی به جای ارزهای واسط مانند دلار است. این نوع پیمان ها می توانند ثمرات و ابعاد مثبت بی شماری را برای کشورها داشته باشند، از این رو برخی کشورها همواره در تلاش هستند تا بتوانند با شرکای تجاری مهم خود، این پیمان ها را منعقد و اجرایی کنند. پس از افزایش تحریم ها علیه ایران، برگشت ارزهای حاصل از صادرات و همچنین فروش نفت ایران دچار محدودیت های جدی شد. به همین دلیل، منابع ارزی کشور در تنگنا قرار گرفت و برخی کارشناسان تجاری عقیده دارند افزایش فشارهای دولت برای کاهش واردات در این مدت، به دلیل کنترل میزان مصرف ارز بوده است. طی چند مدت اخیر، فرصت های مهمی برای افزایش تجارت ایران با کشورهای منطقه به ویژه روسیه شکل گرفت. یکی از اقدامات مهم دولت سیزدهم برای بهره گیری از این فرصت ها، ایجاد پیمان پولی دوجانبه با کشور روسیه برای حذف دلار از مراودات تجاری این 2 کشور بود که با روی خوش سران روسیه مواجه شد. پس از قطعی شدن عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، دولت ایران در نظر دارد تا با کشورهای عضو این سازمان همکاری و پیمان های پولی را اجرایی کند. تمامی این تلاش ها در راستای کمرنگ کردن نقش دلار در تجارت خارجی ایران بوده که در صورت اجرای موفق آن، شاهد پیامدهای مثبت مهمی خواهیم بود. صمت در این گزارش به نقش دلار در تجارت داخلی و خارجی ایران و اهمیت اجرای پیمان های پولی منطقه ای و در این باره با تاجران و فعالان بازرگانی به گفت وگو پرداخته است.
تسریع معاملات با پیمان های پولی
احمد لواسانی، رئیس سابق کانون صرافان با تاکید بر اینکه قراردادهای دوطرفه پولی واردات و صادرات را تسهیل می کند، گفت: قراردادهای دوطرفه تاثیر بسزایی در مدیریت ارز در کشور داشته و مدیریت بازار ارز را تسهیل می کند. با اجرایی شدن پیمان های پولی چندجانبه، تاثیر دلار در تجارت ایران کمرنگ تر شده و معاملات با روند سریع تری رخ خواهند داد. در این صورت، دیگر نیازی به ارز واسطه نیست و حتی تحریم در آن اثری ندارد، بنابراین پیمان های پولی، یکی از راهکارهای مهم در کاهش اثر تحریم ها علیه ایران است. به گزارش ایبنا، لواسانی با تاکید بر اینکه برای هرکدام از کشورهای همسایه و عضو پیمان شانگهای، باید کارگروهی جداگانه در نظر بگیریم تا به مشکلات هر کشور به طوردقیق رسیدگی شود، اظهار کرد: مبادله با پول ملی و محلی اقدامی است که در دنیا بسیاری از کشورها به دنبال آن هستند. کشورهای عضو بریکس و شانگهای هم از این دسته کشورها هستند و اقدامات زیادی را برای اجرای این هدف انجام می دهند. ایران نیز با استفاده از این ظرفیت می تواند هزینه مبادلات را کاهش دهد تا با افزایش صادرات و مراودات اقتصادی با کشورهای همسایه و عضو پیمان شانگهای، شاهد اتفاقات خوبی در اقتصاد کشور باشیم.
ضرورت برآورده کردن انتظارات تولیدکنندگان
یدالله صادقی، رئیس اسبق سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران در گفت وگو با صمت، به مشکلات تجارت داخلی و خارجی ایران اشاره کرد. او معتقد است: بخشی از مشکلات تجارت داخلی ایران، با بهبود روندهای بازرگانی امکان پذیر است. این فعال اقتصادی تصریح کرد: پیش از پرداختن به اهمیت اجرای تفاهمنامه ها و پیمان های پولی دوجانبه و چندجانبه با سایر کشورها، باید به اهمیت نقش ارز در اقتصاد کلان کشور توجه داشت. در حال حاضر، بخش های اقتصادی مختلفی از کشور، دچار مشکلات جدی هستند که باید نگاهی عمیق و ریشه ای به آنها داشت. در سال های اخیر با تشدید تحریم ها علیه ایران، علاوه بر ایجاد چالش در تجارت خارجی، فعالیت ها اقتصادی داخلی نیز دستخوش تغییر و تحولات جدی شد. همچنین در این مدت تورم شدیدی بر جامعه حکمفرما شده که همین موضوع به تنهایی بسیاری از اقدامات اقتصادی مردم را دچار دست انداز کرد. وی ادامه داد: نخستین تاثیر تحریم ها بر روند واحدهای تولیدی مشاهده شد. واردات مواد اولیه، ماشین آلات و دیگر نیازهای تولید که از خارج از کشور تامین می شد، با دشواری همراه بود، همچنین منابع ارزی موجود در کشور نیز محدود شده و با رشد نرخ ارز، تهیه نیازهای تولید با افزایش هزینه های جدی مواجه شد. در چنین شرایطی بدیهی است که هزینه تمام شده تولید رشد یافته و در نهایت تاثیر خود بر بازارهای داخلی را با تورم نشان داد. صادقی تصریح کرد: تولید یکی از مهم ترین بخش های تجارت است، بنابراین نمی توان بدون برنامه ریزی مشخص برای تولید، سایر بخش های تجارت کلان کشور را سامان داد. برآورده کردن انتظارات تولیدکنندگان و تمامی فعالان بخش های مختلف اقتصادی و بازرگانی، در شرایطی که تحریم موانع جدی را برای توسعه تجاری کشور به همراه آورده، از مهم ترین وظایف دولت محسوب می شود.
هزینه بر بودن روندهای بانکی
صادقی در ادامه صحبت های خود یکی از راه حل های بهبود روند حلقه های مختلف تجارت را کاهش فشارهای تحریم عنوان کرد و در این باره توضیح داد: همان طور که پیش تر عنوان شد، یکی از مسائلی که امروزه باعث شده به تولید لطمه های جدی وارد شود، بحث تحریم است، همچنین از سویی دیگر، اگر صادرکنندگان بتوانند کالاهای تولیدشده را با تلاش های فراوان، به کشورهای مقصد صادر کنند، به دلیل محدودیت های مربوط به نقل وانتقالات مالی، درآمدهای حاصل از صادرات آنها درگیر پیچ وخم های بازگشت به کشور می شوند. به سبب چالش های بانکی، صادرکنندگان و حتی واردکنندگان، نمی توانند به سادگی نقل وانتقالات مالی خود را انجام دهند.
این فعال اقتصادی ادامه داد: اتخاذ راهکارهای جایگزین برای دور زدن تحریم های بانکی برای تاجران هزینه بر است، اما غیر از این نکته، امنیت سرمایه گذاری و ورود منابع مالی به ایران نیز تحت تاثیر تحریم ها قرار گرفته است، بنابراین نمی توان تحریم ها را تنها عامل تاثیرگذار بر صادرات و بازگشت ارز حاصل از آن تلقی کرد.
صادقی تصریح کرد: با افزایش تحریم ها علیه ایران، ارزآوری برای کشور مورد هدف قرار گرفت. کمبود منابع ارزی ایران، منجر به شکل گیری اتفاقاتی از جمله رشد نرخ ارز، تشدید فشارها بر صادرکنندگان برای رفع تعهدات ارزی، افزایش تورم های داخلی و دیگر مشکلات این چنینی شده است. در چنین شرایطی، هرگونه راهکاری که بتواند به بازارهای داخلی ایران ثبات بخشیده و از تاثیر نوسانات نرخ ارز بکاهد، راه حلی مناسب به نظر می رسد. کاهش فشارهای تحریمی با جایگزین کردن راه های انتقال و استفاده از ارز، یکی از این راهکارهای موثر است.
ثبات بخشی به تجارت
رئیس اسبق سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران توسعه فعالیت های تجاری به ویژه صادرات را وابسته به ابزار و بسترهای متعددی دانست و گفت: نقش ارزهای رایج بین المللی به ویژه دلار در چرخه صنایع ایران، بسیار پررنگ است. پس از تشدید تحریم ها، کاهش این نقش در اولویت قرار گرفته و در صورت تحقق، می تواند به نفع چرخه تولید داخلی باشد. تا زمانی که تولید صادرات محور وجود نداشته باشد، درآمد صادراتی حاصل نخواهد شد،بنابراین در گام نخست با کاهش نقش ارز در اقتصاد، ابتدا تولید بهبود یافته و چرخه صنایع بهتر خواهد چرخید، در ادامه نیز صادرکنندگان بهتر می توانند کالاهای تولیدشده را به بازارهای صادراتی عرضه کنند. اگر توافقات و پیمان های پولی دوجانبه و چندجانبه به صورت گسترده اجرایی شوند، ایران می تواند علاوه بر تهیه کردن مواد اولیه و ماشین آلات موردنیاز خود با بهایی کمتر و به شیوه ای راحت تر، درآمدهای صادراتی خود را با سهولت بیشتری دریافت کند.
صادقی تصریح کرد: توجه به راهکارهایی مانند پیمان های پولی میان کشورها که بتوان براساس آنها تاثیر دلار یا سایر ارزهای معمول در معاملات را کاهش داد و همچنین مشکل واردات و صادرات کشور را حل کرد، به طورکلی اقدامی مناسب و دارای پیامدهای مثبت به نظر می رسد. نرخ دلار به طور لحظه ای تغییر کرده و کمرنگ کردن نقش آن در تولید و تجارت کشور، بخشی از ثبات اقتصاد را تامین خواهد کرد، بنابراین به طورکلی انعقاد و اجرای پیمان های پولی دوجانبه و چندجانبه نه تنها با کشورهای عضو اتحادیه های مهم اقتصادی مانند سازمان همکاری شانگهای، بلکه با سایر کشورها می تواند پیامدهای بسیار مثبتی را برای بازارهای داخلی و همچنین تجارت خارجی ایران داشته باشد.
توجه به ظرفیت توسعه روابط تجاری
قدیر قیافه، عضو اتاق مشترک بازرگانی ایران و روسیه در گفت وگو با صمت، به اهمیت پیمان های پولی دوجانبه تاکید کرد. او معتقد است: بهبود روابط دیپلماسی با سایر کشورها، پیامدهای مثبت متعددی به همراه خواهد داشت.
این فعال بازرگانی تصریح کرد: یکی از برنامه های جدی دولت سیزدهم در بحث توسعه تجارت، بهبود روابط با کشورهای همسایه و منطقه است. تاکید بر بهره گیری از ظرفیت فعلی تجارت با کشورهای منطقه مانند چین و روسیه، می تواند فرصت های مهمی را برای درآمدهای بازرگانی ایران شکل دهد. رابطه با کشورهای عضو اتحادیه های مهم اقتصادی مانند سازمان همکاری شانگهای علاوه بر ایجاد فرصت های صادراتی، می تواند مزیت های بسیاری را برای ایران داشته باشد. یکی از این مزایا، اجرایی شدن پیمان های پولی دوجانبه، چندجانبه و حذف دلار از روابط با این کشورها است.
وی تصریح کرد: کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، حدود ۴۰ درصد از جمعیت دنیا را در خود جای داده اند. همین نکته نشان می دهد اگر ایران بتواند روابط خود را برپایه ارزی به غیر از دلار با این کشورها بنا کند، به موفقیت عظیمی دست یافته است. نخستین بار ایران طرح دلارزدایی از تجارت را با کشور روسیه پیشنهاد داد. در اهمیت توسعه روابط تجاری با کشور روسیه، بازرگانان و بخش خصوصی نباید نگاه کوتاه مدت به رابطه تجاری با کشوری مانند روسیه داشته باشند، چرا که حتی در صورت کاهش تحریم ها علیه ایران یا روسیه و بهبود تنش های بین المللی موجود برای هر 2 کشور، همچنان بازار روسیه برای ایران یک هدف تجاری مهم است، بنابراین اتخاذ هرگونه راهکاری که بتواند روابط ما با این کشور را بهبود بخشیده و توسعه دهد، از ضرورت های فعلی است.
کاهش هزینه های فعالان بازرگانی
قیافه مهم ترین نتیجه اجرای تجارت با واحد پول ملی را کاهش نوسانات اقتصادی دانست و در این باره توضیح داد: دلارزدایی از تعاملات، می تواند نیاز ایران به ارزهای غربی و تاثیرپذیری تجارت کشور از این ارزها را کاهش دهد. واردات مواد اولیه و تجهیزات موردنیاز تولید بدون ارز امکان پذیر نیست، همچنین صادرات و برگشت ارزهای صادراتی به دلیل وجود تحریم ها و محدودیت های بانکی، با سختی زیادی همراه است. به دلیل وجود تحریم های شدید برای تبادلات بانکی ایران، فعالان اقتصادی و بازرگانان همواره هزینه های زیادی را برای انتقال پول پرداخت می کنند. دلیل اصلی این هزینه های سنگین، جدایی ایران از ساختارهای جهانی بانکی است.
وی ادامه داد: همان طور که عنوان شد، نقل وانتقال پول با دشواری های زیادی همراه است و اگر پیمان های پولی ایران با کشورهای عضو اتحادیه های اقتصادی مهم مانند سازمان همکاری شانگهای اجرایی شود، نقش دلار در تمامی روندهای تجاری عنوان شده کاهش می یابد، بنابراین چه باوجود تحریم، چه بدون وجود آن، دلارزایی از تعاملات تجاری امری مهم و مثبت ارزیابی می شود. این عضو اتاق بازرگانی ایران تصریح کرد: در ابتدا پیش از هدف گذاری برای اجرای طرح مذکور، بررسی کرد که اقتصاد کشور موردنظر، تا چه میزان به ارزهایی مانند دلار و یورو وابسته است. به عبارتی، ساختار اقتصادی کشور طرف معامله تا چه حد از اقتصاد و احوالات کشورهای غربی تاثیر می پذیرد. با کشورهایی که اقتصاد آنها کمترین وابستگی را به دلار دارند و خواهان دلارزایی از روابط تجاری خود هستند، می توان با ارز ملی به مبادلات تجاری پرداخت.
سخن پایانی
کارشناسان معتقدند حضور و عضویت ایران در اتحادیه های اقتصادی مختلف منطقه ای مانند سازمان همکاری شانگهای، اتحادیه اوراسیا و اکو می تواند فرصتی جدی برای کاهش فشارهای تحریمی و توسعه صادرات غیرنفتی ایران شمرده شود. انعقاد و اجرای تفاهمنامه ها و پیمان های پولی دوجانبه و چندجانبه می تواند یکی از فرصت های توسعه صادرات و همچنین تقویت روابط ایران با سایر کشورها تلقی شود.
