فرصت‌های طلایی خزر برای تجارت ایران
دریا و سهمی که این ظرفیت مهم در اقتصاد کشورها دارد غیرقابل انکار است، به‌طوری که براساس آمار، ۸۵ درصد کالاهای تجاری جهان از طریق دریا جابه‌جا می‌شود.
دریا و سهمی که این ظرفیت مهم در اقتصاد کشورها دارد غیرقابل انکار است، به طوری که براساس آمار، ۸۵ درصد کالاهای تجاری جهان از طریق دریا جابه جا می شود. به طورکلی صنایع دریایی و فعالیت های مرتبط با این حوزه نقشی مهم در اقتصاد جهان دارد و منبعی درآمدزا برای کشورها به شمار می رود؛ به ویژه کشورهای صاحب دریا از این رهگذر می توانند سود زیادی کسب کنند. ایران نیز یکی از کشورهای دارای ظرفیت های دریایی است، زیرا در بین خزر و آب های آزاد جهان قرار گرفته و به عنوان یکی از شاهراه های به صرفه ترانزیتی میان کشورهای آسیایی میانه و دریاهای آزاد جهان مطرح است. اهمیت خزر برای ایران و سایر کشورهای حاشیه آن شناخته شده است و برگزاری همایش ها و انعقاد تفاهمنامه های تجاری مشترک برای بهره گیری از فرصت های خزر نیز به دلیل جایگاه طلایی این دریاچه است؛ هرچند ایران هنوز نتوانسته از فرصت های دریای خزر به طور بایسته و شایسته استفاده کند که مهم ترین دلیل آن را می توان کمبود زیرساخت های تجهیزاتی و لجستیکی عنوان کرد. صمت در این گزارش، به برنامه های ایران برای تجهیز خط ساحلی دریای خزر و سایر فعالیت ها برای افزایش استفاده از این بستر پرداخته است.
«تعیین مناطق آبی خزر» باقی مانده است
وزیر امور خارجه ایران گفت: اجلاس های وزرای امور خارجه کشورهای ساحلی دریای خزر، فرصت مغتنمی را برای همفکری در زمینه مسائل این دریا و موضوعات منطقه ای و بین المللی فراهم کرده و می تواند موجب تقویت همکاری های پنج جانبه در دریای خزر شود. به گزارش ایرنا، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران گفت: ۴ سال از زمان امضای کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر می گذرد. این اقدام را می توان گامی مهم توصیف کرد، اما موضوعات بسیار مهم تعیین مناطق آبی و تحدید حدود بستر و زیربستر دریای خزر همچنان باقی مانده است. وزیر امور خارجه گفت: پس از امضای کنوانسیون به منظور بررسی ابعاد مختلف همکاری در دریای خزر و با اولویت کار روی تدوین پیش نویس موافقتنامه ای درباره خطوط مبدا، گروه کاری مقامات عالی رتبه در زمینه مسائل دریای خزر تشکیل شد. در ۴ سال گذشته ۴ اجلاس گروه کاری برای نهایی کردن پیش نویس موافقتنامه خطوط مبدا برگزار شد و هنوز مذاکرات آن ادامه دارد. وی ادامه داد: چندین اجلاس نیز برای تدوین و نهایی کردن اسناد تخصصی پنج جانبه به صورت مجازی برگزار شده که این مذاکرات نیز همچنان ادامه دارد. البته در این مدت باوجود شیوع کرونا اقدامات زیاد و بسیار خوبی برای پیشبرد همکاری های پنج جانبه در زمینه مسائل خزر صورت گرفته است. با این حال تاکید داریم برای بهره مندی از مزایای کنوانسیون در به سرانجام رساندن توافق در زمینه خطوط مبدا تسریع به عمل آید. بدیهی است مشخص شدن خطوط مبدا منجر به اجرایی شدن کنوانسیون خواهد شد.
تقویت همکاری ها در دریای خزر
وزیر امور خارجه ایران تاکید کرد: سازکار همکاری جمعی در راستای حفظ ثبات و امنیت و گسترش همکاری های اقتصادی پنج جانبه در دریای خزر همواره موردتاکید جمهوری اسلامی ایران بوده است. این موضوع به لحاظ امنیت و منافع ملی همه کشورهای ساحلی دریای خزر بسیار حائزاهمیت است. در این زمینه از سازکارهای پنج جانبه از جمله پیشنهاد اخیر روسیه به منظور تکامل و تشکیل ساختار همکاری در دریای خزر حمایت می کنیم و معتقدیم این ابتکار باعث نظام مند کردن و تقویت همکاری ها در دریای خزر خواهد شد. وی ادامه داد: مسئله حفاظت از محیط زیست و منابع زنده دریای خزر باید به عنوان یکی از موضوعات دارای اولویت، در دستورکار و پیگیری کشورهای ساحلی خزر قرار گیرد. باوجود تصمیم اخذشده در پنجمین اجلاس طرف های متعهد کنوانسیون حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر در عشق آباد در سال ۲۰۱۴ در زمینه استقرار دبیرخانه کنوانسیون تهران در منطقه، این تصمیم هنوز اجرایی نشده است؛ از این رو مدیریت صحیح حفاظت از محیط زیست دریای خزر و استقرار دبیرخانه موقت «کنوانسیون تهران» در منطقه موردتاکید ایران است.
ضرورت توسعه بنادر در کشورهای همسایه
یک کارشناس اقتصاد حمل و نقل نیز با تاکید بر ضرورت راه اندازی بنادر ساحلی کشورهای همسایه گفت: یکی از اصلی ترین موضوعات موردبحث در دومین همایش اقتصادی خزر که در چند روز گذشته در مسکو برگزار شد، موضوع حمل ونقل و ترانزیت مسافر و کالاست.
به گزارش فارس، مسعود رضوی، کارشناس اقتصاد حمل و نقل اظهار کرد: ایران، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان، روسیه و قزاقستان به پاس مزیت ارزنده حضور در حاشیه خزر، همواره در اجلاس های مشترک شان درباره توسعه حمل ونقل دریایی، ایجاد خطوط منظم و اشتراک گذاری اطلاعات و... تبادل نظر می کنند، اما شرایط جدید نظام بین الملل موجب شده نخست وزیران این کشورها به صورت ویژه روی این بخش تمرکز کنند.
رضوی گفت: در نخستین همایش اقتصادی دریای خزر که در سال ۱۳۹۸ در شهر آوازه ترکمنستان برگزار شد، جمهوری اسلامی ایران بر ضرورت تکمیل، تقویت و راه اندازی بنادر کشورهای ساحلی برای ترانزیت کالا و گسترش گردشگری تاکید کرد.
باید اقدامات زیرساختی ارزشمندی نظیر ساخت سیلو در بنادر جنوبی خزر یعنی بنادر نوشهر، انزلی ، امیرآباد، فریدونکنار و آستارا انجام داد تا کشتی های بزرگ تری امکان پهلو گرفتن داشته باشند و نیازهای کشور در بخش کشاورزی و دانه های روغنی از مسیر امن تری تامین شود.
وی افزود: نظر به تحریم های بی سابقه روسیه ازسوی امریکا و متحدانش به دلیل مسائل مربوط به اوکراین، مسکو خواهان استفاده از تجربیات ایران در دور زدن تحریم ها و استفاده از ظرفیت اقتصادی کشورهای منطقه است.
این موضوع در دیدارهای ولادیمیر پوتین با رئیس جمهوری ایران مطرح شده و از محورهای اصلی گفت وگوی ایران با روسیه است.
تجهیز بنادر روسیه در خزر
این کارشناس اقتصاد حمل ونقل بیان کرد: روسیه در شمال خزر از دو بندر اولیا و آستراخان و در غرب این دریا از بندر ماخاچ قلعه برای جابه جایی مسافر و کالا استفاده می کند. بندر اولیا به دلیل دسترسی به مسیرهای جاده ای، ریلی و دریایی، نقش بسزایی در تجارت این کشور دارد. توسعه این بندر که در دستور کار طرف روسی قرار گرفته، به عنوان یک پروژه کلیدی، می تواند جریان ترافیک عبوری از منطقه دریای خزر را تحت تاثیر قرار
دهد.
در سال های اخیر، روسیه با برنامه های مدون، از طریق این بندر طیف وسیع کالاهای صادراتی را جابه جا کرده است. امکان سنجی ساخت کشتی هایی برای مسیرهای اولیا-نوشهر از جمله تصمیماتی است که روسیه برای توسعه این بندر تا سال ۲۰۳۰ در نظر دارد.
وی تصریح کرد: بندر ماخاچ قلعه یک پیوند راهبردی حمل ونقلی با کشورهای آسیای میانه، ایران و سایر کشورهای منطقه دارد. براساس گزارش ها ساخت ناوتیپ ماخاچ قلعه به زودی به پایان می رسد و امکان سنجی ساخت کشتی های ریلی برای مسیر ماخاچ قلعه-امیرآباد و ماخاچ قلعه-ترکمن باشی نیز از جمله تصمیماتی است که روسیه برای توسعه این بندر تا سال ۲۰۳۰ در نظر
دارد.
سخن پایانی
دریای خزر علاوه بر دارا بودن ثروت های طبیعی بی شمار، مهم ترین راه ارتباطی ایران با کشورهای همسایه شمالی به ویژه روسیه شناخته می شود. به عقیده کارشناسان، با افزایش تجارت ایران از مسیر دریایی با روسیه، جمهوری آذربایجان که در جایگاه کشور واسط مطرح است حذف و امکان ارتباط ایران و بنادر روسیه با هزینه و زمان کمتر فراهم می شود؛ از این رو افزایش توجه به ظرفیت دریای خزر و تجهیز بنادر و سواحل شمالی برای توسعه ترانزیت، باید از اهداف مهم نهادهای دولتی باشد.
