در سال‌های اخیر به‌دلیل شرایط نامناسب آب‌وهوایی، تامین زیرساخت‌های لجستیک به‌ویژه حمل یخچالی برای حفظ کیفیت و سرعت بازاررسانی تولیدات فسادپذیر از ضرورت‌های بدیهی به‌شمار می‌رود. به‌عقیده کارشناسان و فعالان تجاری، متاسفانه به‌دلیل ضعف ناوگان حمل یخچالی، صادرات محصولات فسادپذیر بخش کشاورزی با مشکلات عدیده‌ای مواجه است.

شبهات کیفیت تولیدات داخلی

عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی البرز، استفاده از قطعات و لوازم نامرغوب در ساخت برخی کانتینرهای یخچال‌دار تولید داخل را یک تهدید جدی در روند توسعه صادرات محصولات کشاورزی عنوان کرد. به گزارش ایرنا سید احمد میرجلیل گفت: باتوجه به تجربه تلخ کاهش مرغوبیت و گاهی فساد محصولات کشاورزی صادراتی هنگام حمل با این کانتینرها، ضروری است مدیران ذی‌ربط برای رفع این چالش چاره‌اندیشی کنند. روند ساخت کانتینر در برخی شرکت‌های داخلی به هیچ وجه با استاندارد‌های روز دنیا همخوانی ندارد؛ ضمن آنکه طی ۲ سال اخیر نرخ این کانتینرها بیش از 7 برابر افزایش یافته است. وی گفت: برای مثال نرخ برخی کانتینر‌های یخچال‌دار ساخت داخل که در خرداد ۹۸ حدود ۱۱۴ میلیون تومان بود، اکنون تا مرز ۸۰۰ میلیون تومان است؛ ضمن آنکه برای رفع‌ نواقص این کانتینرها اقدام نشده است. میرجلیلی افزود: مشکل غیراستاندارد بودن برخی کانتینرهای داخلی در شرایطی خودنمایی می‌کند که نرخ کانتینرهای خارجی مطابق با استانداردهای روز دنیا ۳۵ درصد ارزان‌تر از کانتینرهای تولید داخلی است. کیفیت برخی کانتینرهای یخچال‌دار تولید داخل تا حدی کاهش یافته که صادر‌کنندگان مجبورند با پرداخت ۲۵۰ تا ۵۰۰ هزار تومان وجه اضافی، موتور یخچال مناسب خریداری و روی این کانتینر‌ها نصب کنند.

کشنده‌ها پشت در بسته گمرک

عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی البرز گفت: با موافقت دولت، صادر‌کنندگان محصولات کشاورزی می‌توانند کانتینرهای یخچال‌دار خارجی تولید سال ۲۰۱۸ یا ۰۱۹ ۲ را به نرخ ۵۰۰ میلیون تومان خریداری و از مزایای کانتینرهایی با استاندارد‌های روز دنیا، استفاده کنند. وی در ادامه به وجود 5 هزار دستگاه کشنده در پشت مرزهای کشور اشاره کرد و افزود: باوجود کمبود کامیون و تریلی، حدود یک سال است که این کشنده‌ها در انتظار ورود به کشور و شماره‌گذاری هستند؛ بنابراین باید مسئولان برای رفع این چالش اقدام کنند. نرخ هر یک از این کشنده‌ها که پشت مرزهای کشور بدون استفاده رها شده‌اند بیش از 5‌ میلیارد تومان است و با ورود و شماره‌گذاری این کشنده‌ها بخش قابل‌توجهی از نیاز حمل‌ونقل کشور برطرف خواهد شد. وی یکی از مشکلات حاد صادرکنندگان محصولات کشاورزی را پرداخت مبالغ بالا برای اجاره کانتینر‌های یخچال‌دار عنوان کرد و افزود: صادرکنندگان برای کرایه یک دستگاه کامیون ویژه حمل بار به مقصد کشور‌های عربی از جمله امارات متحده عربی و عمان باید رقمی بیش از ۴۰ میلیون تومان پرداخت کنند. بیشتر صادرکنندگان محصولات کشاورزی برای خرید کامیون‌های یخچال‌دار و کشنده‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند و ضمن تحمل این گونه هزینه‌ها با مشکلاتی از جمله بدهی بانکی نیز مواجهند.

تعرفه گمرکی صادرات تره‌بار

جلیلی تاکید کرد: صادرکنندگان حوزه کشاورزی استان البرز دارای ۳۰۰ تا ۴۰۰ دستگاه کامیون یخچال‌دار هستند، اما چون حمل کالاها از مبدأ تا مقصد زمان‌بر است، علاوه بر کانتینرهای خودشان، مجبورند تعداد زیادی کامیون یخچال‌دار هم کرایه کنند تا بتوانند با کمترین تاخیر محموله‌های صادراتی را به کشورهای هدف ارسال کنند. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی البرز در ادامه گفت: باتوجه به فساد‌پذیری صیفی‌جات و تره‌بار، تعرفه‌های گمرکی این محصولات با منطق همخوانی ندارد و ضروری است در این بخش تعرفه‌ها تعدیل شود. میرجلیلی افزود: البرز به‌عنوان قطب تولید و صادرات سبزی، صیفی و تره‌بار در سطح ملی مطرح است و سالانه بیش از ۳۰۰ هزار تن محصول کشاورزی از این استان به کشورهای هدف صادر می‌شود. وی تاکید کرد: تدام و رشد فعالیت البرز در بستر صادرات محصولات کشاورزی حمایت مسئولان و رفع چالش‌های موجود در این راستا را طلب می‌کند.

موانع صادرات به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس

عرفان شاکری، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و امارات با تاکید بر ضرورت تسهیل صادرات محصولات کشاورزی گفت: صادرات محصولات کشاورزی نیازمند وجود کانتینر یخچال‌دار است، در حالی ‌که ظرفیت تولید داخل پاسخگوی نیاز ما برای صادرات و افزایش ظرفیت نیست. وی یادآور شد: کانتینرهای موجود و حمل‌ونقل با شیوه سنتی، جوابگوی توسعه صادرات نخواهد بود و در ‌شأن کشور هم نیست. از سوی دیگر، عاملی برای اتلاف بیشتر محصولات کشاورزی هنگام صادرات به کشورهای مقصد است؛ بنابراین باید به‌سرعت برای این موضوع چاره‌‌‌‌‌‌‌ای اندیشید. وی درباره کلیت صادرات محصولات کشاورزی به امارات، گفت: علاوه‌بر نبود امکانات لجستیکی و کانتینرهای یخچال‌دار، محصولات کشاورزی ما در بسته‌بندی نیز ضعف دارند. وی ادامه داد: ضعف بازاریابی در کشورهای همسایه باعث شده محصولات کشاورزی ایرانی به‌مراتب ارزان‌‌‌‌‌‌‌تر از محصولات مشابه دیگر کشورها باشد. وی اظهار کرد: مشکل اصلی ما داخلی است. متاسفانه کشاورزان ما الگوی کشت مناسب ندارند و نمی‌دانند چگونه باید کاشت و عرضه محصولات به بازار را انجام دهند. ما همچنان باوجود بحران و تنش‌های آبی، هندوانه‌ای را صادر می‌کنیم که برای تولید هر کیلوی آن ۳۰۰‌لیتر آب مصرف می‌شود. وی افزود: به این مشکلات، لجستیک سنتی را بیفزایید که تقریبا تلفات محصولات ما را به‌مراتب بیشتر از استانداردهای بین‌المللی می‌کند.

مشکلات زنجیره‌ای صادرات

سامان ملک‌پور، فعال اقتصادی و صادرکننده محصولات کشاورزی نیز در زمینه صادرات محصولات کشاورزی اظهار کرد: مشکلات صادرات باید به‌شکل یک زنجیره دیده شود و فقط محدود به لجستیک نشود. حل مشکلات صادرات نیاز به برنامه‌‌‌‌‌‌‌ریزی منسجم و یک سیاست‌گذاری کلی دارد. وی تاکید کرد: در لایه‌های کارشناسی همه در بخش‌های مختلف مشکلات حوزه صادرات را می‌دانند، اما باید از یک‌جایی آغاز کرد و در این ‌باره گام‌های عملی برداشت. به‌عنوان مثال دولت قادر به ایجاد یک کارخانه بسته‌بندی و سورتینگ در منطقه جنوب نیست، بلکه یک فعال اقتصادی باید به این نتیجه برسد که در حوزه بسته‌بندی ورود کند، اما سوال این است که چرا این اتفاق نمی‌‌‌‌‌‌‌افتد؟ زیرا به صادرات، بدون برنامه و به‌شکل جزیره‌‌‌‌‌‌‌ای نگریسته می‌شود.

سخن پایانی

چندی پیش یکی از فعالان تجاری در صحبت‌های خود به کمبود تجهیزات لجستیکی صادرات اشاره کرد. به‌گفته امید نقیه، تعداد ماشین‌های یخچال‌دار و همچنین کانتینرهای ویژه حمل بارهای زیر صفر درجه بسیار اندک است و هزینه حمل‌ونقل این محصولات ۴۰ درصد بیشتر از سایر کالاهاست؛ از این رو کارشناسان و فعالان تجاری معتقدند ایجاد کریدور ویژه حمل‌ونقل کانتینرهای یخچالی می‌تواند به شرکت‌های حمل‌ونقل برای نظم‌بخشی به ارسال بارهای یخچالی کمک کند. تجمیع بارهای یخچالی در این کریدور می‌تواند به شرکت‌های حمل‌ونقل برای برنامه‌ریزی مدون در طول سال به‌منظور حمل این بارها یاری رساند.