کمر صادرات زیر بار فیلترینگ شکست
درحالی‌که برخی از فعالان اقتصادی ادعا دارند یکی از عوامل اصلی کاهش صادرات ایران به عراق فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی خارجی است اما آمارهای گمرک به‌هیچ‌وجه این موضوع را تایید نمی‌کند.
آمارهای گمرک ایران نشان می دهد که تا پایان آبان ۱۳ . ۲ میلیون تن کالا به عراق صادر شده، این در حالی است که تا پایان ۸ ماه سال گذشته بیش از ۲۱ میلیون تن به این کشور صادر شده بود. به عبارت دیگر در ۸ ماه نخست امسال، شاهد کاهش ۳۹ درصدی صادرات به عراق از لحاظ وزنی هستیم. بررسی دقیق روند صادراتی ایران به عراق در امسال بیانگر آن بوده که در سال ۱۴۰۱ ، به طور میانگین ماهیانه ۱ . ۶ میلیون تن کالا به عراق صادر شده اما در سال ۱۴۰۰ به طور میانگین ماهیانه ۲ . ۵ میلیون تن کالا به عراق صادر شده بود. صمت در این گزارش به بررسی تاثیر فیلترینگ شبکه های اجتماعی خارجی بر تجارت پرداخته است.
عوامل کاهش صادرات ایران به عراق
علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی ایران و عراق کاهش صادرات ایران به عراق را تحت تاثیر چند عامل مختلف دانست و گفت: صادرات کالای کشور به عراق در چند دسته کالاهای پرمصرف کم دوام، صنایع ساختمانی، برق، پتروشیمی و میعانت تقسیم می شود. وی ادامه داد: به دلیل حذف ارز ترجیحی، شاهد کاهش صادرات در بخش کالاهای پرمصرف کم دوام نظیر شکلات، بیسکویت، چیپس و مواد غذایی بوده ایم؛ اما حجم این کاهش درمجموع آمار چشمگیر نیست، در واقع با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، قدرت رقابتی مواد غذایی ایرانی کاهش پیدا کرده است، اما درمجموع این عامل تأثیر بالایی در آمار کلی ندارد. به گفته شریعتی، بهتر است در آمارها باید طبقه بندی صورت گیرد و حجم کاهش صادرات هر بخش مورد ارزیابی قرار گیرد تا بتوان به شکل دقیق علت کاهش صادرات به عراق را عنوان کرد.
آمار صادرات برق و گاز بروزرسانی نمی شود
عضو اتاق بازرگانی ایران و عراق افزود: به طورکلی می توان گفت در برخی از کالاهای صادراتی نظیر برق، گمرک آمار را به روزرسانی نمی کند و آمارها چندماهه اعلام می شود و شاید عواملی از این دست نیز در کاهش آمار صادرات مثمر ثمر باشد. شریعتی در ادامه تصریح کرد: در بحث پروژه های عمرانی و خدمات فنی و مهندسی و فروش میعانت که عمده فروشنده دولت است، شواهد حکایت از افت محسوس دارد، به عبارتی ازآنجایی که بانک های عراقی عمدتاً با بانک های اروپایی و امریکایی کار می کند به سبب حضور ایران در لیست سیاه FATF مشکلاتی برای فعالان این حوزه به وجود آمده است. عضو اتاق بازرگانی تأکید کرد: در واقع در بحث های ضمانت نامه و انتقال پولی مشکلاتی به وجود آمده است و همین امر موجب کاهش تمایل طرف عراقی با شرکت های ایرانی به خصوص در حوزه پروژه های عمرانی و خدمات فنی و مهندسی شده است.
اختلال اینترنت موجب مشکلات مقطعی شد
این فعال اقتصادی در بخش دیگری از اظهارات خود به موضوع اختلالات اینترنتی و روند تجاری کشور اشاره و اعلام کرد: آب همیشه مسیر خود را پیدا می کند، به عبارتی با وجود اختلال اینترنت و مشکلات ایجاد شده؛ اما رفته رفته شرایط بهتر شده و ارتباطات شکل گرفته است، اما این نکته را باید در نظر گرفت که درصورتی که طرف مقابل احساس کند با یک کشور بی ثبات مواجه است، قدرت چانه زنی تجار به سبب افزایش ریسک بازار کاهش پیدا می کند. وی در انتها گفت: در عراق اتفاق خاصی نظیر تحریم کالاهای ایرانی رخ نداده است؛ ولی همان طور که گفته شد باید سهم هر بخش از صادرات به دقت مورد بررسی قرار گیرد و با واکاوی دقیق علت کاهش صادرات به عراق مشخص گردد. این در حالی است که علی شریعتی چندی پیش درباره تاثیر قطعی اینترنت بر فعالیت های تجاری، عنوان کرد: گزارشی را کمیسیون فناوری اطلاعات اتاق بازرگانی ایران تهیه و واکاوی کرد و در این خصوص هشدار داد. بنابر آمار گویا حدود ۹ میلیون نفر به طور مستقیم از این بستر استفاده می کنند. گروه های دیگری هم مثل ما که کارمان تجارت است و می خواهیم با مشتریان خارجی مان در ارتباط باشیم، با مشکل مواجه شده ایم چراکه به هرحال نمی توانیم به مشتریان مان بگوییم سروش نصب کنند. سال ۹۶ هم مشابه این اتفاق افتاد، هشدارهایی هم داده شد ولی اهم و فی الاهمی که مسئولان کردند، این قطعی ها را انجام دادند. آن موقع خیلی آرام تلگرام را فیلتر کردند، الان هم واتساپ و اینستاگرام. از طرف دیگر دولت بودجه های کلان و بی حسابی که به اپلیکیشن های داخلی داده است که به قول عده ای از بیت المال پول داده شده است ولی در مقابل ابراز می کنند برای قلم گیری و کارهای اولیه گرفته اند. علی ای حال این ایپلیکیشن ها در این بزنگاهی که باید مورد استفاده قرار گیرند، متاسفانه هیچ کدامشان قابلیت جایگزینی را نداشتند و تمام کارها مغفول مانده است. عضو اتاق بازرگانی ایران و عراق درباره کسب وکارها خرد، گفت: فعالان فروشگاه های آنلاین هم چک اجاره، مواد و نیروی انسانی شان دارد سر می رسد و هیچ حمایت و کمکی به آنها نشده است. کمک ها به سمت یک سری اپلیکیشنی سوق داده شده است که خروجی و بازدهی شان آنطور که باید باشد، نیست.
ضعف اینترنت، مانع جدید تجارت ایران و روسیه
هادی تیزهوش تابان با اشاره به سفر ماه قبل هیات بزرگ تجاری روسیه به ایران گفت: در جریان این سفر جلسات مختلف کاری و B ۲ B برگزار شد. شرکت های مختلف آمدند و تجار دو طرف ارتباطات خوبی برقرار کردند. این ها اتفاقات خوبی بود و حتماً این ارتباطات به نتایج خوبی در زمینه تأمین نیازهای دو طرف خواهد رسید. چه در بخش صادرات و چه در بخش واردات مواد اولیه و نیازهای ما در زمینه تأمین غلات ارتباطات خوبی برقرار شد. به گزارش ایسنا، وی با اعلام این خبر که قرار است هیات بزرگ تجاری نیز بهمن ماه از ایران به روسیه برود، ادامه داد: این سفر در چارچوب گفت وگوهای رئیس اتاق ایران و رئیس اتاق بازرگانی و صنعت روسیه و در تکمیل سفر هیات روسی به ایران انجام خواهد شد تا بتوان ارتباطات بیشتری برقرار کرده و موضوعات را به صورت عملیاتی و حضوری دنبال کرد. رئیس اتاق ایران و روسیه با اشاره به موانع تجاری میان ایران و روسیه گفت: همچنان مهم ترین مانع میان تجار دو کشور، مشکلات مالی و بانکی است که باید هر چه زودتر حل شود. دو طرف در این زمینه به راه حل هایی هم رسیده اند، فقط باید هر چه زودتر این راه ها اجرایی شود. همچنین باید زیرساخت های ارتباطی خودمان را تجهیز کنیم. ما می توانیم حجم بزرگ صادرات به روسیه داشته باشیم؛ اما به این شرط که لجستیک هوایی، زمینی و دریایی آماده باشد. تیزهوش با بیان اینکه روسیه کشور بزرگی است و نیازهای متنوعی دارد که بسیاری از آنها به ویژه در حوزه مواد غذایی جزو مزیت های ما محسوب می شود به سایت اتاق ایران گفت: متاسفانه قطع یا محدودسازی اینترنت و فیلترینگ تأثیر منفی بر مراودات ما با تجار خارجی از جمله تجار روس گذاشته است. در واقع این موضوع را هم باید به عنوان مانع جدید در مسیر مراودات تجاری خارجی تعریف کرد. انتظار داریم هر چه زودتر با رفع این مشکل بتوانیم امکان ارتباطات مستقیم و باکیفیت را مثل گذشته برقرار کنیم.
قرار بود از دانش بنیان ها حمایت شود
سید حمید حسینی، فعال بخش خصوصی درباره تاثیرات و تبعات محدودیت های اینترنتی ایران بر روابط تجاری با سایر کشورها گفت: بسیاری از ارتباطات بخش خصوصی کشور از طریق اینترنت و فضای مجازی صورت می گیرد برای نمونه حداقل همه امور زندگی شهروندان عراق از طریق فیس بوک یا واتساپ انجام می شود و اصلا تلفن ثابت ندارند؛ بنابراین همه ارتباطات و روابط، ردوبدل کردن مدارک، اسناد و... از طریق اقتصاد دیجیتال انجام می شود. وی تصریح کرد: در سالی که قرار بود از دانش بنیان ها و افزایش تولید حمایت شود؛ اقتصاد دیجیتال را مختل کرده اند و به اصطلاح دل خوشیم که اینترنت داریم درحالی که باید توجه داشت عراقی ها اصلا اهل استفاده از ایمیل در مراودات خود نیستند و بدین صورت تجارت خارجی با عراق دچار مشکلات جدی شده است.
بازارهای اطراف ایران چگونه مراوده دارند؟
عضو هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی گفت: البته شاید برخی کشورهای دیگر در مراودات تجاری از ایمیل استفاده می کنند اما در مورد عراق، سوریه، افغانستان و... چنین امکانی وجود ندارد و کمتر اهل استفاده از ایمیل هستند.
وی تاکید کرد: بنابراین در مراوده با این کشورها به شبکه های اجتماعی متکی بودیم و محدودیت ها و قطع شدن شبکه های اجتماعی باعث شده ارتباطات ما با این کشورها به شدت لطمه بخورد و بازار بعضی از اقلام صادراتی را در عراق، سوریه و برخی کشورهای همسایه از دست بدهیم.
سقوط عملکرد لجستیک
مدیر گروه مطالعات و پژوهش های فناوری و نوآوری موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی وزارت صمت از بُعدی دیگر موضوع اثر اختلال و سپس قطعی کامل اینترنت بر تجارت خارجی را بررسی کرده است. محمد جلیلی در گفت وگو با اکوایران با اشاره به اینکه شاخص بین المللی عملکرد لجستیک ( LPI ) شاخصی چندبعدی است که عملکرد بخش لجستیک یک کشور را ارزیابی می کند؛ گفت : صرفا برای بررسی اثر منفی قطعی اینترنت بر تجارت می توان اثر این رویداد را بر روی شاخص بین المللی عملکرد لجستیک ( LPI ) بررسی کرد. براین اساس نیز می توان گفت، اثر منفی این قطعی بر 4 شاخص از جمله 6 شاخص LPI قطعی است. او افزود: کارایی فرایندهای ترخیص کالا یعنی سرعت، سادگی و قابل پیش بینی بودن تشریفات اداری مثل فرایندهای گمرکی اولین شاخصی است که اثر منفی قطعی اینترنت بر آن صددرصد است. در مورد شاخص «سهولت دسترسی به کالاهای مختلف با قیمت رقابتی» نیز این امر صادق است. در شاخص «شایستگی و کیفیت خدمات لجستیکی» ما باز شاهد اثر منفی قطعی اینترنت بر آن خواهیم بود. شاخص بعدی «توانایی در تعقیب و ردیابی کالاهای ارسالی» است که اثر منفی اختلال و قطعی اینترنت بر روی آن صددرصد است. این اتفاق در مورد شاخص «مناسب بودن زمان تحویل محموله ها به مشتری در زمان برنامه ریزی شده یا زمان مورد انتظار» نیز مصداق دارد. در شاخص«زیرساخت های تجاری و جابجایی» نیز در حوزه تکنولوژی اطلاعات می توان اثر منفی قطعی اینترنت را دید.
سخن پایانی
به دنبال قطعی اینترنت در کشور، مطالعه ای در سازمان نظام صنفی رایانه ای استان تهران در رابطه با اثرات این اتفاق بر تجارت داخلی و خارجی تهیه شده است. در این پژوهش از ۱۰۸ شرکت پرسش هایی درباره اثرات اختلال و قطعی کامل اینترنت بر تجارت داخلی و خارجی پرسیده شده است. حال نتایج ابتدایی این مطالعه نشان می دهد؛ در ۱۰ روز نخست قطعی سراسر اینترنت، حدود ۸۹ درصد ارتباطات شرکت های ایرانی با مشتریان خارجی خود قطع شده است. در جریان اختلال و قطعی اینترنت در تهران همچنین حدود ۷۶ درصد فروش و یا درآمد شرکت های ایرانی به دلیل اختلال در ابزارهای بازاریابی دیجیتال افت کرده است. در ضمن در این مقطع ما با کاهش فروش داخلی و کاهش ارتباطات شرکت های داخلی با سایر همکاران و سازمان های داخلی بودیم. او در ادامه به اثرات پنهان این سیاست قطعی اینترنت نیز پرداخت؛ آن هم کنسل شدن رویدادهای تجاری و قراردادهای تجاری جدید بود.
