آیا دولت از فشارهای مالیاتی دست می‌کشد؟
چند روز پیش در نشست هم‌اندیشی دولت، مجلس شورای اسلامی و اصناف مقرر شد تا طرح تنفس یک‌ساله مالیاتی اصناف به مجلس شورای اسلامی ارسال شود.
در این نشست نمایندگان فعالان صنفی ضمن تاکید بر مشکلات متعدد اقتصادی بازار و کسبه، به معضلات مربوط به تعیین سازکارهای مالیاتی اصناف اشاره کردند. اواسط سال گذشته بحث مالیات‌ستانی براساس تراکنش کارتخوان‌ها جدی‌تر شد، تا حدی که دولت اوایل امسال اعلام کرد محاسبات مالیاتی اصناف برای سال ۱۴۰۰ براساس گردش مالی کارتخوان‌ها خواهد بود که این موضوع صدای اعتراض صاحبان مشاغل را برانگیخت. فعالان صنفی معتقدند در چند سال اخیر تورم فزاینده به‌همراه شیوع ویروس کرونا، رکود سنگینی را بر بازار حاکم کرده و این رکود همچنان تا حدی ادامه‌دار است. باوجود مشکلات اقتصادی کسب‌وکارها، اصرار دولت بر مالیات‌ستانی از اصناف، آن هم براساس مبنایی که بر آن مناقشات متعددی شکل گرفته، نوعی خالی کردن پشت کسبه بازار و صاحبان مشاغل خرد تلقی می‌شود. بر این اساس اتاق اصناف ایران در نظر دارد طرح تنفس یک‌ساله مالیات‌ستانی از اصناف را به‌هدف کاهش هزینه‌های مشاغل و بهبود شرایط اقتصادی آنها تدوین کرده و راهی بهارستان کند. صمت در این گزارش در رابطه با ابعاد طرح تنفس یک‌ساله مالیاتی اصناف و همچنین اهدافی که این طرح دنبال می‌کند، با فعالان صنفی و کارشناسان اقتصادی به گفت‌وگو پرداخته است.
تمدید مهلت ارائه اظهارنامه‌ها تا تیر
در نشست هم‌اندیشی دولت، مجلس و اصناف درباره مالیات بر درآمد مشاغل صنفی مقرر شد تا طرح تنفس یک‌ساله مالیاتی اصناف به مجلس شورای اسلامی ارسال شود. به‌گزارش ایرنا، نشست مشترک هم‌اندیشی درباره مالیات بر درآمد مشاغل صنفی با حضور سعید ممبینی، رئیس هیات‌رئیسه اتاق اصناف ایران؛ سیداحسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی؛ داوود منظور، رئیس سازمان امور مالیاتی؛ محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی؛ شهباز حسن‌پور، رئیس فراکسیون اصناف و روسای اتاق‌های اصناف مراکز استان در وزارت امور اقتصادی و دارایی برگزار شد. سیداحسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی در حاشیه این نشست گفت: انتقاداتی از سوی برخی نمایندگان اتاق اصناف ایران در شهرستان‌های کشور نسبت به رویه‌هایی که طبق قانون برعهده سازمان امور مالیاتی است، عنوان شده است. نشست بسیارخوبی با روسای برخی اتحادیه‌ها و اتاق‌های اصناف مراکز استان و انجمن اسلامی بازار تهران، رئیس کمیسیون اقتصادی و فراکسیون اصناف مجلس شورای اسلامی برگزار شد تا موارد موردنظر طرفین به‌طور شفاف و روشن مطرح شود. خاندوزی گفت: رئیس سازمان امور مالیاتی به برخی سوالات و ابهامات پاسخ داد و من نیز باعنوان وزارت امور اقتصادی و دارایی باتوجه به نقش ویژه اصناف کشور در سال‌های گذشته به‌ویژه ایام ابتلای بیماری کرونا که موجب کاهش درآمدهای مالیاتی کشور شده بود، بنا را بر این گذاشتم که مدت‌زمان ارائه اظهارنامه‌ها فراتر از مهلت قانونی بوده و تا تیرماه تمدید شود.
دولت به فرارهای مالیاتی رسیدگی کند
ابراهیم درستی، نماینده وزیر صنعت، معدن و تجارت در اتاق اصناف کشور و عضو هیات‌رئیسه اتاق اصناف ایران و تهران در گفت‌وگو با صمت، به تشریح طرح تنفس مالیات اصناف پرداخت. او حاکم بودن شرایط نامناسب بر اقتصاد را یکی از دلایل این طرح معرفی کرد و در این‌باره توضیح داد: در سال‌های اخیر به‌دلیل شیوع ویروس کرونا، نه‌تنها واحدهای تولیدی ایران بلکه بخش‌های اقتصادی کل جهان تحت‌تاثیر قرار گرفت. در بیشتر حوزه‌ها دچار رکود بازار بودیم و زیان‌های مالی در برخی اصناف بسیار گسترده و سنگین بود، اما در این مدت دولت پیگیر دریافت مالیات خود بوده و بانک‌ها نیز از بدهی صاحبان اصناف چشم‌پوشی نکردند. وی افزود: در طرح تنفس مالیاتی اصناف عنوان شده به‌جای آنکه دولت تمام تمرکز خود را بر مالیات‌گیری از اصناف شناسنامه‌دار معطوف کند، فرصتی را برای ترمیم اقتصادی در نظر گیرد. در عوض پیگیر فرارهای مالیاتی (که بیشتر مبالغ کلانی بوده و در سازمان امور مالیاتی برای افراد متقلب پرونده‌ای تشکیل نشده) باشد. این طرح سال گذشته به مجلس شورای اسلامی و سایر نهادهای دولتی پیشنهاد شد، اما تا امروز همچنان دولت تاکید بر پرداخت مالیات اصناف به‌طور کامل دارد. امیدواریم مسئولان مربوطه روزهای سخت اصناف را در نظر گرفته و فرصتی برای بهبود اقتصادی بازار در نظر گیرند.
تیغ کرونا بر گلوی اصناف
درستی در ادامه از نبود حمایت‌های مناسب مالی برای صاحبان اصناف گلایه کرد. وی خاطرنشان کرد: در دوران کرونا اعلام شد حمایت‌های دولتی مناسبی برای اصناف در نظر گرفته شده است، اما طرح‌های اعلام‌شده سرانجام مطلوبی نداشته و شرکت بیمه، بانک‌ها و خود دولت به اصناف بابت پرداخت بدهی‌های خود فشار وارد کردند، از این‌رو طرح تنفس مالیات اصناف در گام نخست، حمایت از صاحبان مشاغل را به‌دنبال دارد. باید اشاره کرد اصناف که در اصل از خود مردم هستند، بخش مهمی بوده و در سال‌های اخیر به‌دلیل مشکلات مختلفی از جمله کرونا و تورم‌های اقتصادی، آسیب‌پذیر شده‌اند. انتظار می‌رود دولت نهایت توجه را به‌شرایط این قشر داشته باشد. این عضو هیات‌رئیسه اتاق اصناف ایران در ادامه به بخش دیگری از طرح تنفس مالیاتی اصناف اشاره کرد. او حذف گردش مالی کارتخوان‌ها از محاسبه مالیات سال ۱۴۰۰ را یکی از مهم‌ترین بخش‌های طرح تنفس مالیاتی اصناف عنوان کرد و گفت: دولت بدون ایجاد پیش‌زمینه‌های لازم، عنوان کرد مالیات سال ۱۴۰۰ اصناف براساس گردش مالی کارتخوان‌ها محاسبه خواهد شد. این کار نقاط ضعف زیادی داشته و صاحبان مشاغل به این مسئله معترض هستند. یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف این مسئله، اعلام نشدن قبلی است.
نقایص روندهای مالیات‌ستانی
درستی در ادامه نسبت به نقایص مالیات‌ستانی براساس گردش مالی کارتخوان‌ها اشاره و در این‌باره تصریح کرد: اصناف نمی‌دانستند که مالیات بر مشاغل آنها براساس کارتخوان‌ها تعیین خواهد شد، از این‌رو روش استفاده آنها از کارتخوان‌ها نامناسب بود. به‌عنوان‌مثال افراد وارد مغازه‌ای شده و به هر دلیلی پول نقد نیاز داشتند؛ در این شرایط کارت کشیده و در عوض مغازه‌دار به آنها پول نقد داده است. این گردش مالی سودی برای مغازه‌دار ندارد، اما در سیستم کارتخوان او ثبت شده و باید مالیات آن را بپردازد. این عضو هیات‌رئیسه اتاق اصناف ایران ادامه داد: اصناف هیچ‌گاه مخالف پرداخت مالیات نبوده و نیستند، اما اگر قرار است دولت سازکار جدیدی را برای تعیین مالیات در نظر گیرد، باید پیش از آن اعلام کرده و آموزش‌های لازم را به صاحبان مشاغل بدهد. در رابطه با مالیات اصناف برای سال ۱۴۰۰ نیز کسبه اعلام کردند، ۹ ماه از سال تعطیل بوده و درآمدی نداشتند. از سویی دیگر، بدون اعلام قبلی قرار است کارتخوان‌ها مبنای محاسبات مالیاتی باشند؛ تمام این مسائل در کنار یکدیگر سبب شد تا طرح تنفس مالیاتی اصناف از سوی اتاق اصناف ایران تدوین شود.
حمایت با کاهش مالیات
سعید معصومی، رئیس کمیسیون بیمه و مالیات اتاق اصناف ایران در گفت‌وگو با صمت، ابتدا به تشریح چالش‌های فعلی اقتصادی اصناف پرداخت. بنا بر اظهارات او، باوجود بهبود شرایط کرونا، مشاغل و کسب‌وکارها همچنان در رکود به‌سر می‌برند. معصومی در این‌باره توضیح داد: اصناف در سال‌های اخیر متاثر از تورم جاری در جامعه، مشکلات مربوط به تحریم، کرونا و سایر فشارهای مالی ایجادشده از سوی دولت، دوران سخت و دشواری را گذراندند.
یکی از حمایت‌های مهمی که دولت می‌تواند در رابطه با مسائل مالی بخش‌های اقتصادی داشته باشد، کاهش هزینه‌های پرداختی آنها از جمله مالیات است. تمامی فعالان اقتصادی معتقدند مالیات باید از سوی اصناف پرداخت شود، اما در شرایط فعلی که هنوز بسیاری از واحدهای تولیدی به‌سختی سر پا مانده و با مشکلات عدیده مالی مواجهند، بزرگ‌ترین حمایت دولت می‌تواند کاهش یا حذف مالیات کسب‌وکارها باشد.
وی خاطرنشان کرد: رسیدگی به پرونده‌های فرارهای مالیاتی شرکت‌های بزرگ و افراد متخلف از اهمیت بیشتری نسبت به اعمال فشار مالیاتی بر اصناف برخوردار است. رسیدگی به این پرونده‌ها می‌تواند منابع مالی مناسبی را در اختیار دولت قرار داده و همچنین به‌وضعیت سازمان مالیاتی کشور سامان بخشد. باید تاکید کرد حمایت از واحدهای تولیدی و اقتصادی، مهم‌ترین مسئله‌ای است که از دولت جدید انتظار می‌رود. باوجود آنکه شرایط کرونا در حال حاضر مانند سال‌های گذشته شدید و بحرانی نیست و شاهد گشایش برخی بازارها هستیم، اما واحدهای تولیدی و اصناف خرد همچنان درگیر مشکلات پایه‌ای اقتصادی و مالی هستند.
تراکنش کارتخوان مبنای مالیات
رئیس کمیسیون بیمه و مالیات اتاق اصناف ایران همچنین نسبت به مالیات‌ستانی براساس گردش مالی کارتخوان‌ها واکنش نشان داد. او معتقد است: این کار برخلاف عدالت مالیاتی است.
معصومی ادامه داد: از اواسط سال گذشته دولت اعلام کرد: کارتخوان‌ها مبنای تعیین مالیات اصناف خواهد بود. اعلام این خبر در شرایطی بود که اصناف هنوز درگیر پیامدهای مخرب کرونا بوده و همچنین اطلاع چندانی از سازکار صحیح استفاده از کارتخوان‌ها نداشتند. به این صورت که صاحبان مشاغل در برخی مواقع از کارتخوان‌ها در شرایطی غیر از خریدوفروش‌های مربوط به کسب‌وکار خود استفاده می‌کردند.
به‌عبارتی دیگر همیشه کار با کارتخوان‌ها نشان‌دهنده کسب سود و درآمد نبوده و در برخی مواقع تنها پول جابه‌جا شده است. این جابه‌جایی منفعتی برای کسب‌وکارها ندارد که مالیات بر آن وضع شود.
معصومی تاکید کرد: اتاق اصناف ایران بر این باور است که شیوه فعلی در نظرگرفته‌شده برای مالیات‌ستانی از کسب‌وکارها، برخلاف عدالت مالیاتی بوده و قابل اجرا نیست. در ابتدا به‌نظر می‌رسید دولت باید اطلاعات و آگاهی لازم را درباره نحوه کارکرد مناسب کارتخوان‌ها به صاحبان مشاغل اعلام می‌کرد. در این شرایط از کارتخوان‌ها برای کاربردهای متفرقه استفاده نمی‌شد. باید تاکید کرد تراکنش‌های کارتخوان‌ها، به‌طورحتم به‌معنای فروش محصول و سودآوری برای مشاغل نیست.
غیرشفاف‌بودن محاسبات مالیاتی
معصومی بر لزوم مالیات‌دهی اصناف تاکید کرد. او معتقد است: طرح تنفس یک‌ساله مالیات اصناف، تنها به‌منظور حمایت از مشاغل است و نه فرار از مالیات‌دهی.
رئیس کمیسیون بیمه و مالیات اتاق اصناف ایران در ادامه توضیح داد: اگر دولت قصد دارد تا تراکنش کارتخوان‌ها را مبنای مالیات‌ستانی خود قرار دهد، باید این قانون را برای مالیات سال آینده وضع کند. به‌عبارتی دیگر باید ضمن اعلام کردن این قانون در زمان مناسب، به اصناف نسبت به اطلاع‌رسانی سازکار آن کوشا باشند. چارچوب‌های مالیاتی در کشور دارای نقایص متعددی است و بدتر از آن بی‌توجهی مناسب مسئولان مربوطه به گلایه اصناف است.
رئیس کمیسیون بیمه و مالیات اتاق اصناف ایران تاکید کرد: در تمام این سال‌ها اصناف براساس قانون، مالیات‌های خود را پرداخت کردند، از این‌رو اصل همواره بر پر کردن اظهارنامه‌های مالیاتی به‌صورت شفاف بوده و هیچ صنفی در این موضوع اعتراضی نداشته است، اما مبنای تعیین مالیات سازمان امور مالیاتی کشور به‌طوردقیق مشخص نیست. باوجود آنکه صاحبان مشاغل اظهارنامه‌های مالیاتی را با شفافیت پر می‌کنند، اما مالیات‌های وضع‌شده با منطق همخوانی نداشته و در سال‌های اخیر مالیات‌ها تا ۱۰برابر افزایش داشته‌اند. بدیهی است، هزینه‌های این‌چنینی فشار مالی اصناف را بیشتر می‌کنند.
سخن پایانی
همان‌طور که در گزارش به‌طورمفصل درباره آن صحبت شد، یکی از مهم‌ترین مطالبات صنفی، یک سال تنفس مالیاتی است. بر این اساس قرار شده تا فراکسیون اصناف و مجلس شورای اسلامی نامه‌ای با نظر اصناف برای سران قوا تنظیم کرده و ضمن تاکید بر شرایط نامناسب اقتصادی کسب‌وکارها، راهکارهای جایگزین را پیشنهاد دهند. فعالان صنفی به‌نظر مثبت مجلس شورای اسلامی امیدوار هستند. در ادامه باید دید دولت و مجلس شورای اسلامی چه رویکردی نسبت به این مطالبه جمعی خواهند داشت.
