رونق بازار دست‌دوم‌ها جهانی است
خرید لوازم نو و رایج شدن فرهنگ مصرف‌گرایی، معضلی است که طی دهه‌های گذشته مردم جهان را درگیر کرده و یکی از آسیب‌های جدی آن، افزایش خسارت به محیط‌زیست است.
رشد روزافزون و صعودی کالاهایی که مواد اولیه آنها برای طبیعت مضر است، بیشترین زیان را وارد زندگی انسان ها و زمین می کند. همین موضوع فعالان محیط زیست را بر آن داشت تا به سمت ترویج فرهنگ استفاده مجدد از کالاهای مصرفی و تعمیر لوازمی که می توان تا مدت ها از آنها استفاده کرد، حرکت کنند. این فرهنگ جنبه دیگری غیر از حفاظت از زمین و کاهش آلودگی داشته و آن مدیریت کردن هزینه هاست. با خرید از کالاهای دست دومی که قابلیت استفاده مجدد را داشته و از کیفیت مناسب برخوردارند، با تعمیر لوازمی که می توان تا مدت ها از آنها استفاده کرد و سایر موارد این چنینی، هزینه افراد تا حد زیادی کاهش می یابد. از این رو فرهنگ استفاده از کالاهای دست دوم در برخی از حوزه ها (مانند لباس) و روی آوردن به تعمیر لوازمی که ارزش تعمیر و مصرف مجدد دارند، تا حد زیادی در کشورهای مختلف جهان جا افتاد. به عنوان مثال انگلستان یکی از کشورهایی است که خرید و فروش لباس های دست دوم و کالاهای لوکس در آن امری رایج بوده و بازار اقتصادی پررونقی در این بخش وجود دارد. صمت در این گزارش، به بررسی رویکرد کشورهای مختلف جهان به استفاده از کالاهای دست دوم و تعمیر لوازم مصرفی جهت استفاده مجدد پرداخته است.
رایج بودن فرهنگ تعمیر در اروپا
تعمیر محصولات مصرفی شکسته یا آسیب دیده با هدف به تعویق انداختن خرید کالای جایگزین، می تواند منجر به صرفه جویی در هزینه مصرف کنندگان شود. کشورهای اروپایی ضمن توجه به این مسئله، مزیت کاهش زباله در صورت خرید کالای جدید را مدنظر قرار داده و در نهایت به کشورهایی با فرهنگ رایج مصرف مجدد کالاها تبدیل شده اند. استراتژی اقتصاد چرخه ای اتحادیه اروپا، نگهداری و تعمیر را راهکار جلوگیری از دور ریختن منابع و افزایش طول عمر محصولات قلمداد کرد. یک مطالعه رفتاری کمیسیون اروپا که توسط سایت رسمی اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۸ منتشر شد، نشان داد ۶۴ درصد از مصرف کنندگان همیشه محصولات شکسته یا آسیب دیده را تعمیر می کنند. طبق این مطالعه که در مورد مشارکت مصرف کننده در اقتصاد چرخه ای بود، مشخص شد دلیل اصلی عدم تعمیر محصولات، نرخ بالای تعمیر و به دنبال آن ترجیح خرید محصول جدید و احساس منسوخ شدن یا از مد افتاده بودن کالای قدیمی است. در غیر این صورت مردم اروپا ترجیح می دهند لوازم خود را در صورت شکست یا خرابی، تعمیر و مجدد استفاده کنند. طبق گزارش اتحادیه اروپا، جاروبرقی، تلویزیون، ماشین ظرفشویی، گوشی های هوشمند و لباس جزو کالاهای پرمصرفی هستند که افراد بیشتر ترجیح می دهند تا حد امکان آنها را تعمیر کرده و از خرید مجدد این اقلام دوری می کنند.
چالش های تعمیر و نگهداری
با وجود مهم بودن تعمیر وسایل شکسته، این اقدام همیشه با سهولت همراه نیست. کالاهایی که از ضمانت های گارانتی و وارنتی همراه باشند، تعمیر یا تعویض آنها توسط شرکت های تولیدکننده و تعمیرکاران تخصصی این شرکت ها انجام می شود. اما تمامی کالاها جزو این اقلام نبوده و بخش زیادی از کالاها در اروپا، توسط تعمیرکاران مستقل انجام می گیرد.
از مهم ترین چالش های تعمیر کالاها به ویژه لوازم برقی و تخصصی را می توان عدم دسترسی به قطعات یدکی اصلی، نبود اطلاعات فنی لازم و نرم افزارهای تشخیصی دانست.
به طور معمول این مشکلات به دلیل همکاری نکردن شرکت های اصلی تولیدکننده با تعمیرکاران مستقل به وجود می آید. زیرا تولیدکنندگان گاهی اوقات مواردی مانند قطعات یدکی و آموزش های لازم برای تعمیرات را تنها در اختیار واحدهای خدمات پس از فروش یا تعمیرکاران شناخته شده یک برند ویژه محدود می کنند. همین موضوع باعث پیشامد مشکلات مختلف برای تعمیرکاران مستقل حتی افرادی که خواهان تعمیر شدن وسایل خود هستند، شده است.
در این میان یکی دیگر از عواملی که باعث عدم رغبت افراد به استفاده مجدد برخی وسایل می شود، هزینه بالای تعمیرات است. در بعضی مواقع هزینه تعمیر و نگهداری لوازم به قدری بالاست که خرید کالای نو برای افراد مقرون به صرفه تر است.
حتی از مد افتاده شده نیز می تواند از دیگر دلایل دورانداخته شدن وسایل، به ویژه لباس ها باشد. باید پذیرفت از یک وسیله نمی توان برای مدت زمان طولانی استفاده کرد و بهره گیری از تجهیزات و تکنولوژی روز، حق همه مردم
است.
لباس های دست دوم، مشتری جدی دارند
صنعت لباس یکی از دسته حوزه هایی است که بیشترین مصرف و در عین حال بیشترین آلایندگی را برای محیط زیست دارد. تا پیش از این برخی از کشورهای افریقایی، آسیایی، امریکایی و حتی اروپایی از لباس های دست دوم به دلیل کمبود بودجه مالی خود استفاده می کردند. بازار لباس های دست دوم در این کشورها، به طور عمده از سایر کشورها با کیفیت های متفاوت وارد می شد. اما در سال های اخیر با تلاش زیاد محافظان محیط زیست، پوشیدن لباس های دست دوم برای مردم جهان تبدیل به راهی شگفت انگیز برای محافظت از سیاره زمین، صرفه جویی در هزینه و داشتن یک سبک مد منحصر به فرد با لباس های قدیمی و یا کلاسیک است. اما مواردی مانند کیفیت، بهداشت و پایداری لباس های دست دوم همچنان جای تامل داشته و اغلب فروشندگان این نوع کالاها باید توجه لازم را داشته باشند.
به گزارش گاردین، بازار پوشاک دست دوم به سرعت در حال رشد است. بازار لباس دست دوم، مستقل از بازار پوشاک سنتی بوده و در چند مدت اخیر رشد تصاعدی اقتصاد این بخش، قابل توجه است. حتی با شیوع ویروس کرونا و افت نسبی خرید و فروش پوشاک، روند رو به رشد درآمدهای حاصل از مبادله لباس های دست دوم را شاهد بودیم. ارزش بازار لباس های دست دوم در سال ۲۰۲۰ در ایالات متحده امریکا به ۳۲ میلیارد دلار رسید و پیش بینی می شود این رقم در سال ۲۰۲۳ به ۵۱ میلیارد دلار برسد.
درآمدزایی برای امریکا و انگلیس
بزرگ ترین صادرکننده پوشاک دست دوم در سراسر جهان، ایالات متحده است که سالانه ۶۷۵ میلیون دلار پوشاک دست دوم به کشورهایی مانند کانادا، گواتمالا، شیلی و هند صادر می کند. در رتبه دوم صادرکنندگان پوشاک دست دوم، انگلستان با ۵۴۳ میلیون دلار صادرات هر ساله به لهستان، اوکراین و پاکستان قرار دارد. اما این کشورها تنها از صادرات پوشاک دست دوم درآمدزایی ندارند؛ این نوع لباس ها در بازار داخلی کشورهای انگلستان و امریکا خواهان زیادی داشته و چه فروشندگان لباس و چه متقاضیان آن ها، تعداد کثیری از افراد جامعه را تشکیل می دهند. در انگلستان بازار داخلی لباس های دست دوم رونق بیشتری دارد اما این به معنای کهنه پوشی انگلیسی ها نیست. به گزارش گاردین، مردم انگلستان به طور معمول از لباس ها به تعداد دفعات زیاد استفاده نکرده و تمایل به مصرف لباس های متعدد و متنوع دارند. همین موضوع باعث شده تا اغلب تمایل داشته باشند لباس های در حد نو خود را به متقاضیان آنها بفروشند. این خرید و فروش تا پیش از این در فروشگاه ها و مغازه های حضوری رونق بیشتری داشت اما ظهور اینترنت و شکل گیری پدیده خرید و فروش آنلاین، کار را بری خریداران و فروشندگان راحت تر کرد.
بازار پررونق کالاهای لوکس دست دوم
در بین بازار لباس های دست دوم، کالاهای لوکس دست دوم نیز به تعداد زیادی دیده می شود. کالاهای لوکس دست دوم اقلام گران قیمت و ممتازی هستند که توسط کاربری در ابتدا خریده شده و پس از استفاده، به کاربر بعدی فروخته می شود. این کالاها شامل مبلمان عتیقه، آثار هنری، جواهرات، کفش، پوشاک و لوازم جانبی مد مانند کیف، ساعت هستند. اروپا به طور معمول تقاضای زیادی برای محصولات مد مانند پوشاک، جواهرات، لوازم جانبی مد (کیف، روسری و غیره) و کفش دارد اما تمامی مردم این کشورها خواهان پرداخت قیمت های گزاف برای کالاهای نو نیستند. به گزارش سایت statista ، درآمد بازار کالاهای لوکس دست دوم در اروپا در سال ۲۰۲۱ حدود یک و نیم میلیارد دلار تخمین زده شد که اروپای مرکزی و غربی بیش از ۷۰ درصد از کل درآمد این بازار را تشکیل دادند. بنابراین می توان گفت در اروپا استفاده از ابزار دست دوم، یک فرهنگ رایج با اقتصادی کلان و درآمدزا است.
سوزاندن لباس های فروخته نشده
چراکه سالانه ۹۲ میلیون تن ضایعات منسوجات تولید می شود. به گزارش earth . org ، از ۱۰۰ میلیارد تن لباس تولید شده در سال در جهان، ۹۲ میلیون تن در محل دفن زباله ها قرار می گیرد. این بدان معناست که در هر ثانیه معادل یک کامیون زباله لباس های تولید شده را وارد محل های دفن زباله می کند. با وجود گسترده شدن فرهنگ استفاده مجدد از پوشاک در کشورهای مختلف جهان، این میزان از ضایعات در حوزه لباس قابل توجه است. اگر نگاهی موشکافانه به این نوع ضایعات بیاندازیم، خواهیم دید اغلب لباس های برندی بوده که یا در بازار عرضه نشدند و یا خریداری برای آنها وجود نداشته است. برخی از برندهای جهانی، لباس های به فروش نرسیده خود را با تخفیف های مناسب در سایت های خود در مدت زمان محدود به فروش می رسانند. حتی برخی از برندهای جهانی لباس های خود را به خیریه ها اهدا می کنند که این اقدام اغلب در راستای حفظ وجهه برند انجام می شود. اما بسیاری از برندهای معروف که لباس و وسایل لوکس تولید می کنند، راهکار اصلی خود برای خلاص شدن از شر لباس های فروخته نشده یا دارای ایراد را سوزاندن و دفن کردن آنها می دانند. برندهایی مانند هرمس، شنل، لوییس ویتون و غیره، پوشاک فروخته نشده یا کالاهایی که در روند تولید ایرادات بسیار جزئی پیدا کردند را اغلب می سوزانند. آن ها به هیچ وجه راضی به فروش کالاهای خود با نرخ پایین تر به مردم نیستند؛ این نگاه از استراتژی کلان آنها برای مدیریت کسب وکار سرچشمه می گیرد. آن ها معتقدند کالای تولید شده توسط آن ها، برای افرادی منحصر به فرد با تمکن مالی مشخص عرضه شده و تخفیف گذاشتن تولیدات خود، به ویژه کالاهای ایراددار، تنها وجهه برند خود را خدشه دار می کنند.
روند سوزاندن لباس و حتی وسایل لوکس تا جایی ادامه دار شد که نخست وزیر فرانسه در سال ۲۰۱۹ اعلام کرد تا سال ۲۰۲۳ ، قانون ممنوعیت از بین بردن کالاهای لوکس فروش نرفته در این کشور اجرایی خواهد شد.
سخن پایانی
دغدغه حفاظت از محیط زیست تنها بخشی از مردم را به استفاده مجدد از وسایل وادار کرد. می توان گفت در تمامی جهان، مسئله مدیریت منابع مالی و استفاده بهینه از پول در جیب، یکی از چالش های جدی برای مردم است. به ویژه در دنیای امروز که سرعت تغییرات به گونه ای است که مردم عادی نمی توانند بی مهابا از سرمایه های خود برای خرید کالاهای معمول و مصرفی استفاده کنند. دوراندیشی، سرمایه گذاری و حفظ منابع مالی در اولویت بوده و در هر کشوری که شرایط اقتصادی بدتر باشد، توجه به این مسئله ضرورت بیشتری دارد. حفاظت از کالاها به ویژه وسایل الکترونیکی مصرفی، خرید لباس های دست دوم و سایر برنامه های اینچنینی، به بخش زیادی از مردم جهان کمک کرده تا ضمن رها شدن از کالاهایی که دیگر به آنها نیاز ندارند، بتوانند با قیمت هایی مناسب لوازم مورد نیاز خود را تهیه کنند. اما این فرهنگ، به ویژه استفاده از لباس های دست دوم، هنوز در برخی از کشورهای جهان جا نیفتاده و نگرانی بابت فرسوده بودن و موارد بهداشتی، مردم را از خرید این پوشاک باز می دارد. باید توجه داشت زمانی راهکارهای اقتصادی می تواند تاثیرگذار باشد که به شیوه های درست اجرایی شوند.
