بورس تهران دومین هفته پاییز را هم قرمزپوش آغاز کرد و روند ریزشی شاخص بورس در این هفته ادامه یافت. ریزش نماگر بورس در شرایطی رقم خورد که در روز شنبه شاهد عبور دلار از مرز ۳۳ هزار تومان در بازار آزاد بودیم. نوسان نرخ دلار در محدوده ۳۲ و ۳۳ هزار تومانی در روزهای شنبه و یکشنبه ادامه یافت، با این وجود، حتی روند صعودی نرخ دلار نیز نتوانست مانع ریزش بورس تهران شود. پایگاه اینترنتی واشنگتن فری ‌ بیکن مدعی ‌ شده مقام ‌ های ارشد دولت امریکا طی یک جلسه توجیهی محرمانه به کنگره امریکا اطلاع داده ‌ اند که مذاکرات غرب با ایران برای احیای برجام به بن ‌ بست رسیده است. انتشار این خبر از مهم ‌ ترین دلایل ریزش بورس تهران در روزهای گذشته بوده است. در همین حال، انتشار اخباری مبنی بر اعمال تحریم ‌ های جدید علیه ایران، از ریزش بورس حمایت کرد. البته در روز یک ‌ شنبه 10 مهر، اخباری مبنی بر آزادی زندانیان امریکا از سوی ایران درمقابل آزادسازی منابع مسدود شده ارزی کشورمان منتشر شد که برای ساعاتی نرخ ارز را کاهش داد و حتی به ۳۲۶۰۰ تومان نیز رساند. این نوسانات در روز دوشنبه 11 مهر ادامه یافت و در بیشتر ساعات روز دلار با قیمت بالاتر از ۳۳ هزار تومان معامله شد. مدیر مدیر نظارت بر بورس ‌ های سازمان بورس از تزریق ۵۰۰ میلیارد تومان به حساب صندوق تثبیت بازار سرمایه خبر داد. البته انتشار دو خبر مثبت یادشده در روز یکشنبه نتوانست مانع ریزش بورس تهران شود و تاثیر ویژه ‌ ای بر عملکرد بورس داشته باشد. روند ریزشی یادشده حتی در روز دوشنبه نیز ادامه یافت. در چنین شرایطی، فعالان بازار سرمایه معتقدند ابهامات حاکم بر بورس تهران به ‌ مراتب قوی ‌ تر هستند و اثرگذارتر از اخبار مثبت موردبحث عمل می ‌ کنند.

بورس تهران از رونق افتاد

فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه در گفت ‌ وگو با صمت اظهار کرد: عملکرد بازار سرمایه از متغیرها و شاخصه ‌ های اقتصادی نشأت می ‌ گیرد. در ماه ‌ های اخیر با وجود عملکرد مثبت اغلب شرکت ‌ های فعال در بورس تهران در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، شاهد از رونق افتادن عملکرد بازار سرمایه کشور هستیم.

وی افزود: با این وجود، نبود تطبیق میان زیرساختارهای بازار سرمایه از منظر قانونی و سازکارهای معاملاتی با ظرفیت ‌ های کنونی بورس تهران، یکی از دلایل اصلی بروز چنین چالش ‌ هایی است. بازار سرمایه ما همچنان با رویه ‌ های ۵ تا ۱۰ سال گذشته فعالیت می ‌ کند. نهاد ناظری به ‌ نام سازمان بورس، به ‌ تنهایی به ‌ عنوان متولی این بخش به ‌ دنبال استیفای حقوق سهامداران است. با این وجود همچنان شاهد تدوین استراتژی ‌ های دستوری و سیاست ‌ های پولی و مالی به ضرر بازار سرمایه هستیم. مادامی ‌ که در ترکیب شورای عالی بورس و اتاق ‌ های فکر بازار سرمایه و تصمیمات اثرگذار اقتصادی، نماینده تشکل ‌ های خودانتظام همچون کانون سهامداران حقیقی، کانون سبدگردان ‌ ها نباشند و در تصمیم ‌ گیری ‌ ها سهیم نشوند، نباید به تغییر شرایط امید داشت.

آقابزرگی گفت: بورس ما با ظرفیت ‌ های قابل ‌ توجه کنونی همچنان براساس قانون ۲۰ سال گذشته، فعالیت می ‌ کند، درنتیجه این بازار از کارآیی لازم برخوردار نیست.

این کارشناس بازار سرمایه اظهار کرد: به ‌ عنوان مثال، پس از گذشت ۸ ماه تلاش فعالان بازار سرمایه، مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، در نامه ‌ ای نسبت به سیاست اقتصاد دستوری معترض شدند.

وی گفت: در همین حال باید خاطرنشان کرد که بورس تهران نیز به تأسی از شرایط سیاسی کشور، واکنشی را از خود به نمایش گذاشته که با قرمزپوشی تابلو بورس همراه بوده است. قرمزپوشی بورس تهران و ریزش ‌ های مداوم شاخص حکایت از آن دارد که تا زمانی که اصلاحات لازم در بازار سرمایه حاکم نشود، توانایی و قدرت کافی برای تنظیم امور بازار سرمایه وجود نخواهد داشت.

آقابزرگی در ادامه افزود: در روزهای گذشته شاهد روند رو به رشد نرخ دلار در بازار آزاد بودیم. تا جایی ‌ که نرخ این اسکناس از مرز ۳۳ هزار تومان نیز فراتر رفت. در حالت کلی انتظار می ‌ رفت دلار محرک بورس تهران باشد و روند صعودی این ارز به ارتقای ارزش بازار سهام منتهی شود. با این وجود باید تاکید کرد که سیاست ‌ های سرکوب قیمتی در بازار دلار نیز به چشم می ‌ خورد. کما اینکه انتظار می ‌ رود اگر کنترل نرخ دلار برداشته شود، بهای این ارز در بازار آزاد به بیش از ۴۰ هزار تومان نیز افزایش یابد.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: با توجه به فشاری که در تنظیم بازار دلار وجود دارد، نباید به اثرگذاری جدی این رشد قیمتی بر عملکرد بورس تهران، امید داشت.

آقابزرگی در پیش ‌ بینی عملکرد بورس تهران اظهار کرد: عملکرد بازار سرمایه در بازه بلندمدت ۳ تا ۵ ساله مثبت پیش ‌ بینی می ‌ شود. بورس تهران در چند سال اخیر فراز و نشیب ‌ های متعددی را پشت ‌ سر گذاشته است. اتفاقات سیاسی داخلی و خارجی متعددی بر عملکرد بورس تهران اثرگذار بودند، با این وجود، بورس تهران توانست از پس این ناملایمات سیاسی و اقتصادی عبور کند. وی گفت: حال چنانچه قرار به ارزیابی عملکرد بورس تهران در آینده باشد، باید عملکرد هر صنعت و میزان فروش و سودآوری شرکت ‌ ها به تفکیک بررسی شود. کما اینکه بررسی عملکرد این شرکت ‌ ها حکایت از آن دارد که بورس تهران در شرایط ارزنده ‌ ای قرار دارد. با این وجود، سایه سنگین دستورات دولتی، استفاده دولت از بازار سرمایه برای تامین نقدینگی و اراده حاکم مبنی بر خروج سهامداران خرد حقیقی که از سال ۱۳۹۹ وارد بورس تهران شده ‌ اند، از مهم ‌ ترین موانع بازگشت رونق به بازار سرمایه هستند. این اراده به ‌ دنبال برقراری ثبات و آرامش در بورس تهران است، اما در اجرای این هدف، زیاده ‌ روی می ‌ شود. سرخرده کردن سهامداران با هدف خروج آنها از بورس، سیاست اشتباهی است که تجدیدنظر در آن ضروری به ‌ نظر می ‌ رسد.

وی افزود: عملکرد بورس تهران در ۲ ماه نخست امسال مثبت بود و شاخص کل ۱۶ درصد رشد یافت. این در حالی بود که شاخص کل بورس در کل سال گذشته ۴ . ۵ درصد ارتقا یافت، اما بسیاری از سیاست ‌ گذاران از روند رو به رشد بورس تهران در بازه زمانی کوتاه ‌ مدت هراس دارند و مانع تداوم آن می ‌ شوند. این ممانعت با اجرای سیاست ‌ هایی همچون حذف عرضه ‌ های اولیه به ‌ عنوان یکی از جذابیت ‌ های بازار سرمایه اجرایی شد. در ادامه انتشار اوراق دولتی برابر ۱۰ هزار میلیارد تومان در خرداد نیز از روند رو به رشد بورس تهران جلوگیری کرد؛ بنابراین در سیاستی متضاد سال ۱۳۹۹ ، زمینه سرکوب تقاضا برای خرید سهام از بورس تهران اجرایی و منجر به افت مداوم ارزش بورس شد.

پاییز ریزشی بازار سرمایه

مصطفی صفاری، کارشناس بازار سرمایه در گفت ‌ وگو با صمت اظهار کرد: بورس دماسنج اقتصاد است. پارامترهایی که از آنها با عنوان شاخص مقدم یاد می ‌ شود، وضعیت اقتصاد سیاسی کشور را پیش ‌ بینی می ‌ کنند. بورس، میزان پروانه ‌ های ساخت ‌ وساز، فروش کالاهای بادوام، میزان بیکاری و اشتغال و.. جزو پارامترهای یادشده هستند؛ بنابراین تمامی شوک ‌ های سیاسی و اقتصادی، اثر خود را در بورس می ‌ گذارند. بازار سرمایه هم ‌ زمان به ‌ عنوان یک شاخص گذشته ‌ نگر و آینده ‌ نگر عمل می ‌ کند.

صفاری گفت: به ‌ عنوان مثال در هفته ‌ های گذشته و به ‌ دنبال افزایش نرخ بهره از سوی بانک ‌ های مرکزی، اقتصادهای بزرگ دنیا همچون امریکا و انگلیس و...، به افت بازار سهام در سطح جهانی منتهی شد. وی افزود: در حال ‌ حاضر نرخ بهره اوراق منتشرشده از سوی دولت برای تامین بودجه یا نقدینگی موردنیاز دولت، بالاست و همین موضوع P / E بازار سرمایه را کم می ‌ کند.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: تردید نسبت به چشم ‌ انداز آینده سیاسی و اقتصادی کشور و نبود اطمینان نسبت به شرایط، از دیگر عوامل منفی اثرگذار بر بورس تهران هستند. در یک سال گذشته و به ‌ ویژه چند ماه اخیر، نتیجه مذاکرات برجامی، از مهم ‌ ترین فاکتورهای موثر بر عملکرد بازار سرمایه ما بوده است. در شرایطی که دورنمای روشنی از رفع تحریم ‌ ها وجود ندارد و مذاکرات تا این حد زمان ‌ بر شده، نمی ‌ توان به آینده بسیاری از بازارهای مولد، امید داشت.

صفاری در ادامه گفت: نرخ ارز و نرخ مصوب برای فروش دلار توسط صنایع صادرات ‌ محور نیز دیگر موضوعی است که چالش ‌ های بسیاری را به صنعتگران تحمیل می ‌ کند. وی افزود: متاسفانه در هفته ‌ های گذشته، شاهد تصمیمات ناگهانی و فروش آنی سهام به ‌ ویژه از سوی سهامداران حقیقی خرد بودیم که روند ریزشی بورس را تقویت کرد. به همین دلیل نیز در ۲۰ روز اخیر شاهد خروج منابع از بازار سرمایه بودیم.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: طبیعتا سیاست ‌ های حمایت ‌ گرانه از بورس تهران و همچنین پیش ‌ بینی ‌ پذیری اقتصاد و آرامش سیاسی به عملکرد بورس تهران کم می ‌ کند. با این وجود، هیچ ‌ کدام از شاخصه ‌ های یادشده در کشور جریان ندارد.

صفاری گفت: به ‌ عنوان مثال، رئیس دولت سیزدهم قبل از عید از لزوم عرضه سهام دولت در شرکت ‌ های خودروسازی در نیمه نخست امسال خبر داد، اما با عبور از نیمه نخست سال ۱۴۰۱ ، هیچ خبری از واگذاری سهام خودروسازان به میان نیامده است. گویی دست ‌ های پشت ‌ پرده مانع وعده تحقق چنین وعده ‌ هایی می ‌ شود که درنهایت به ضرر سهامداران است. به ‌ ویژه آنکه بسیاری از فعالان بورس تهران با توجه به همین وعده اقدام به خرید سهام کرده ‌ اند. در چنین شرایطی، شاهد گسترش فضای نااطمینانی در اقتصاد کشور هستیم. عمل نکردن به وعده ‌ ها روی هم تلمبار شده ‌ اند و مشکلات کنونی را پدید آورده ‌ اند.

وی در پایان و در ارزیابی عملکرد بورس تهران تا پایان سال اظهار کرد: از آنجا که آینده با ابهام روبه ‌ رو است و اطلاعات جدیدی نیز منتشر نشده، نمی ‌ توان آینده بورس تهران را پیش ‌ بینی کرد. در واقع همچنان ابهام مهم ‌ ترین چالش و فاکتور اثرگذار بر بورس تهران است.

سخن پایانی

شرایط حاکم بر بورس تهران حکایت از آن دارد که این بازار جذابیت کافی برای سرمایه ‌ گذاری ندارد. دورنمای مذاکرات برجام که بیش از پیش تاریک و مبهم به ‌ نظر می ‌ رسد، رکود احتمالی که اقتصاد دنیا را تهدید می ‌ کند و روند نزولی بهای فلزات در بازارهای جهانی، از مهم ‌ ترین دلایل ریزش بورس در روزهای گذشته بوده است. روند رو به رشد نرخ دلار نیز در بازار آزاد نتوانست از موج ریزشی شاخص بورس جلوگیری کند. البته این روند رو به رشد نرخ دلار و گذر آن از مرز ۳۳ هزار تومان نیز تحت ‌ تاثیر اخبار منفی از مذاکرات برجام و اعمال تحریم ‌ های جدید علیه ایران بوده است. وزارت خزانه ‌ داری امریکا در بیانیه ‌ ای اعلام کرد، ۱۰ شرکت و یک کشتی را به بهانه تسهیل صادرات نفت ایران در فهرست تحریم قرار داده؛ بنابراین طبیعتا اثرات منفی چنین اخباری بر عملکرد بورس تهران به ‌ مراتب قوی ‌ تر از رشد دلار بوده است.