دلار رکورد قرن را شکست
قیمت دلار در سالی که رو به پایان است، نوسان قابل‌توجهی را تجربه کرد؛ به‌گونه‌ای که نرخ آن در نخستین ماه سال ۱۴۰۱ حدود ۲۷ هزار تومان بود، اما در اوایل پاییز از ۳۰ هزار تومان نیز عبور کرد.
برخی تحلیلگران طولانی شدن روند مذاکرات هسته ای وین را از جمله دلایل اصلی آغاز روند افزایشی نرخ دلار می دانند؛ اما با شروع نیمه دوم سال و همراه با نااطمینانی ها به اقتصاد و بروز برخی ناآرامی ها نرخ دلار بالا کشید. در نخستین رکوردشکنی، دلار دولت رئیسی کانال ۴۸ هزار تومان را نیز لمس کرد و گرانی را به جان کم درآمدها و خانوارهای آسیب پذیر انداخت. در این وضعیت تنها تلاش دولت برای مهار نرخ ارز تغییر رئیس کل بانک مرکزی بود، اما این تغییرات نیز موثر واقع نشد و دلار مرز روانی ۶۰ هزار تومان را نیز پشت سر گذاشت. در آشفته بازار دلار و افسارگسیختگی قیمت ها، توافق ایران و عربستان ترمز قیمت ها را کشید و دلار را وارد سراشیبی سقوط کرد. روزهای پایانی سال با سقوط نرخ دلار همراه شد و نرخ این ارز مرجع در معاملات غیررسمی وارد کانال ۴۳ هزار تومان شد و در سامانه مبادله ارز و طلا (ناخدا) نیز به کانال ۴۱ هزار تومان رسید. به نظر می رسد خبرهای مثبت سیاسی تب و تاب معامله گران را برای فروش دلارهای خانگی بالا برده و صف فروشندگان از خریداران طولانی تر شد. صمت در این گزارش تحولات بازار ارز در سالی که رو به پایان است را از نگاه کارشناسان موردبررسی قرار داده است.
اختلال در برجام کاهش نرخ را متوقف می کند
حسن رادپور، تحلیلگر مسائل پولی و مالی درباره نوسانات نرخ دلار به صمت گفت: دلار در سالی که گذشت، نوسانات نرخ زیادی را تجربه کرد و کاهش نرخ دلار در سال آینده منوط به برداشتن تحریم ها، آزادسازی منابع ارزی و تزریق آن به بازار است؛ بنابراین اگر بر سر راه توافق برجام اختلالی رخ دهد، این کاهش قیمت ها در بازار ارز کاملا موقتی خواهد بود.
کسری بودجه و دلار
این تحلیلگر مسائل مالی درباره مثلث خطر در بازار ارز معتقد است کسری بودجه، نقدینگی و تورم سه ضلع مثلث خطرآفرین افزایش نرخ دلار هستند. گرچه برای توقف رشد نرخ دلار نیازمند اصلاحات اساسی در رویه سیاست گذاری و تفکر اقتصادی دولتمردان هستیم، اما گمانه زنی ها حاکی از صدور مجوز رشد نرخ دلار ازسوی دولت برای پوشش کسری بودجه و جبران هزینه های جاری است. به عبارت دیگر دولت در اقدامی از پیش تعیین شده برای جبران کسری بودجه و جمع آوری نقدینگی سرگردان از بازار اقدام به افزایش نرخ دلار و خودرو در بازار آزاد کرد.
دورنمای روشن دلار
وی با اشاره به کاهش اخیر نرخ دلار و بازگشت آن به کانال ۴۰ هزار تومان ابراز کرد: علاوه بر رفع مشکل دولت در زمینه بودجه از طریق فروش دلار، نخستین گام بازار ارز برای حرکت در مسیر کاهشی بعد از سفر رافائل گروسی به تهران برداشته شد و اکنون آشتی سیاسی ایران و عربستان و آزادسازی بخشی از پول های بلوکه شده در عراق سرعت کاهش قیمت ها را بیشتر کرده است.
مرکز مبادلات بی تاثیر بر کاهش قیمت
رادمهر در پاسخ به این پرسش که آیا ایجاد مرکز مبادلات ارز و طلا تاثیری بر کاهش نرخ دلار دارد، گفت: این اقدام اصلا تاثیری بر روند کاهشی نرخ دلار و طلا ندارد. برای تداوم کاهش نرخ دلار و طلا درآمد های ارزی حاصل از صادرات باید زیرنظر بانک مرکزی بیاید، زیرا این نهاد در شرایط حاضر قدرت بازپس گیری مطالبات ارزی خود از دولت را ندارد.
عقب نشینی دلار
این تحلیلگر مسائل پولی و مالی با اشاره به اهمیت گشایش در روابط سیاسی گفت: پس از گذشت چند هفته پرالتهاب، در روز های پایانی سال بازار ارز و طلا به آرامش نسبی رسیده است. نرخ دلار که در سایه نااطمینانی ها نسبت به آینده سیاسی و اقتصادی کشور با سرعت بالایی در مسیر رشد حرکت می کرد، رکورد افزایشی را در تاریخ اقتصادی ایران شکست و از ۶۰ هزار تومان نیز فراتر رفت، اما همزمان با انتشار خبرهای مثبت سیاسی عقب نشینی قیمت ها در بازار ارز شروع شده است.
وی با تاکید بر اینکه همچنان گمانه زنی ها درباره صدور احتمالی قطعنامه شورای حکام علیه ایران به قوت خود باقی است، خاطرنشان کرد: احتمال صدور قطعنامه علیه ایران مقاومت بازار در برابر کاهش بیشتر نرخ دلار را بالا برده بود، اما پایان نشست این شورا، آن هم بدون صدور قطعنامه علیه ایران دلیل دیگری شد بر تداوم احتمالی ریزش قیمت ها در بازار ارز.
چشم انداز روشن
این تحلیلگر مسائل پولی و مالی در پاسخ به این پرسش که چه عواملی بر تداوم ریزش نرخ ارز شاخص موثرند، گفت: هرچند تاثیر مثبت خبرهای سیاسی بر بازار ارز بر کسی پوشیده نیست، اما تداوم این وضعیت نیازمند آن است که روابط ایران و کشورهای غربی نیز به سطح قابل قبولی برسد، زیرا در نگاه غربی ها، تحریم همچنان تهدیدی بزرگ برای اقتصاد ایران محسوب می شود و می تواند دست اندازی جدی در برابر کاهش نرخ ارز در طولانی مدت باشد. همچنین باتوجه به اثرات مثبتی که توافق می تواند بر شرایط اقتصادی کشور داشته باشد می توان چشم انداز بازار ارز را در صورت کاهش تنش های سیاسی ایران با غرب مثبت دید.
تقاضا کاهشی شد
وی با اشاره به اینکه نرخ هر کالایی در اقتصاد تابع عرضه و تقاضاست یادآور شد: نرخ ارز نیز مانند هر کالای دیگری متناسب با سطح عرضه و تقاضا تعیین می شود و فزونی عرضه بر تقاضا می تواند اهرم کاهش نرخ آن شود؛ بنابراین نرخ ارز در چند روز گذشته و به دلیل خبرهای مثبت سیاسی با کاهش همراه شده است. بدون شک خبرهای خوب سیاسی بر بازار ارز تاثیر مثبت می گذارد و باعث ریزش قیمت ها می شود، اما اینکه نرخ ارز در سایه اخبار مثبت و منفی بالا و پایین شود، موقتی است. نرخ واقعی ارز زمانی مشخص می شود که عرضه در بازار بالا و جوابگوی تقاضاهای موجود باشد.
همه رکوردهای قبلی دلار جابه جا شد
میثم رادپور، تحلیلگر مسائل پولی و مالی درباره نوسانات نرخ دلار به صمت گفت: مقایسه نرخ های ابتدای سال و نرخ هایی که در اسفند شاهد آن بوده ایم، بیانگر آن است که دولت رئیسی همه رکوردهای قبلی را جابه جا کرده و ۳۰ هزار تومان بر نرخ دلار افزوده است؛ به عبارتی در یک سال گذشته شاهد سقوط ۷ درصدی ارزش ریال تحت سیاست های ناکارآمد دولت در حوزه ارز بوده ایم. موضوعی که بر نگرانی ها افزوده این است که سرعت رشد نرخ ارز در نیمه دوم سال بیشتر شده است؛ به طوری که از بهمن و اسفند گذشته دلار به طور مرتب در حال رکوردشکنی بوده و حتی تغییر سکاندار بانک مرکزی نیز کمکی به توقف روند افزایشی نرخ اسکناس امریکایی نکرد.
سیاست زدگی اقتصاد
این تحلیلگر مسائل پولی و مالی با تاکید بر اینکه شرایط اقتصادی کشور تابع شرایط سیاسی است، تصریح کرد: شرایط سیاسی کشور عامل اوج گیری نرخ دلار تا مرز ۶۰ هزار تومان شد؛ بنابراین نرخ بسیاری از کالا ها و خدمات با نرخ دلار افزایش یافت، اما به دلیل چسبندگی قیمتی، با کاهش نرخ دلار نرخ کالا و خدمات به همان اندازه کاهش نیافت. بر همین اساس دولت باید تمام تلاش خود معطوف به جلوگیری از افزایش روانی نرخ دلار کند، زیرا اگر قیمت دلار از یک مرز روانی عبور کند؛ حتی اگر بعدا کاهش یابد، آثار مخرب و تورمی خود را بر اقتصاد باقی خواهد گذاشت.
وی متذکر شد: دولت برنامه مدونی برای رشد اقتصاد کشور ندارد و حتی مردم و جامعه نیز به این درک رسیده اند که دولت با کسری منابع مالی در حوزه های مختلف اعم از بهداشت، آموزش و... مواجه است؛ بنابراین از یک طرف رشد اقتصادی وجود ندارد و از طرف دیگر نیز درآمدهای پیش بینی شده دولت محقق نمی شود و این دو مسئله نیز باعث ایجاد عدم تعادل در دولت شده است.
لزوم گسترش روابط بین الملل
رادپور اذعان کرد: دولت برای رسیدن به ثبات اقتصادی باید از انزوای بین المللی خارج شود تا در پناه مراودات تجاری با دنیا از سرعت فقیرتر شدن مردم کاسته شود. درصورتی که به جامعه بین الملل برگردیم، تحریم ها به طور کامل برداشته شود و همچنین به گروه ویژه اقدام مالی ( FATF ) بپیوندیم، دسترسی مان را به پول های بلوکه شده خارج از کشور بالا ببریم و تجارت ایران با جهان به سطح عادی خود برگردد، نرخ ارز کاهشی خواهد شد و به ثبات خواهد رسید.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: اگر دولت با همین فرمان بازگشایی گره های سیاسی را پیش نبرد و دوباره سختگیری ها علیه ایران بازگردد، نه تنها نمی توانیم انتظار داشته باشیم که قیمت ها پایین بیاید، بلکه باید منتظر افزایش دوباره نرخ ارز نیز باشیم. این مسئله به این معناست که روند کاهشی قیمت ها در بازار ارز که چند روزی است شروع شده موقتی خواهد بود.
بازار بی اثر
این تحلیلگر مسائل پولی و مالی در پاسخ به این پرسش که بازار مبادله ارز و طلا چقدر در کاهش نرخ ارز و سکه موثر بوده است، توضیح داد: این بازار یک کپی برداری غلط از سیستم تبادلات مالی در روسیه است که هیچ تاثیری بر کاهش نرخ دلار ندارد. طلا هم به دلیل جهانی بودن نرخ تابع نرخ دلار در بازار داخل است؛ بنابراین هرچه نرخ دلار در ایران بالاتر برود، طلا هم در ایران گران تر خواهد شد.
سخن پایانی
طی هفته های اخیر در پرتو ازسرگیری روابط ایران و عربستان و همچنین موافقت با آزاد سازی پول های بلوکه شده ایران در عراق ریزش نرخ ارز آغاز شد. کارشناسان اقتصادی معتقدند اگر ایران سیاست خروج از انزوای سیاسی را در پیش گیرد، می توان به ریزش بیشتر نرخ دلار و همچنین بازگشت رونق و ثبات به اقتصاد امیدوار بود، زیرا دولت کسری بودجه کلان خود را از محل فروش دلار به مردم جبران کرده و اکنون وقت آن رسیده تا برای سپرشکنی تورم نرخ ارز شاخص به ثبات برسد. این گونه می توان امیدوار بود سال آینده تورم سفره معیشت ایرانی ها را کوچک تر نکند.
