یارانه سبز، نیاز کلیدی کشاورزی
اعطای یارانه یکی از سیاست‌های اقتصادی است که با هدف حمایت از تولیدکنندگان یا مصرف‌کنندگان به شیوه‌های متفاوتی در بسیاری از کشورها به اجرا درمی‌آید.
اعطای یارانه یکی از سیاست های اقتصادی است که با هدف حمایت از تولیدکنندگان یا مصرف کنندگان به شیوه های متفاوتی در بسیاری از کشورها به اجرا درمی آید. در اغلب نظام های اقتصادی دنیا، دولت ها علاوه بر فراهم کردن بستر لازم برای تولید، وظیفه ایجاد زمینه های عدالت اقتصادی-اجتماعی و توزیع دوباره ثروت به نفع طبقات پایین جامعه از طریق سیاست های مختلف را نیز برعهده دارند. یکی از این سیاست ها پرداخت یارانه است که به عنوان ابزار مهم حمایت دولت ها از گروه های خاص جامعه انتخاب می شود. حمایت از بخش کشاورزی، از دیرباز در جهان به دلیل خطرپذیری بالای این بخش و نقش آن در تامین امنیت غذایی، موردتوجه بوده است. در این راستا سیاست های مختلفی با هدف بهبود درآمد و توزیع آن میان کشاورزان، بهره وری در کشاورزی، ثبات نرخ ها، کمک به محیط زیست، افزایش صادرات، اشتغال و تولید به کار گرفته شده است. یکی از این روش ها پرداخت یارانه به بخش کشاورزی برای تولید محصولات است. همه این شاخص های کیفی باید دست به دست هم دهند تا تغییر مطلوبی در رشد تولیدات کشاورزی رقم بخورد و بر هزینه و درآمد کشاوزان تاثیرگذار باشد. صمت در گفت وگو با کارشناسان موضوع پرداخت یارانه به محصولات کشاورزی را بررسی کرده است.
افزایش یارانه کشاورزی ضروری است
محمدحسین حیدری فر، کارشناس اقتصاد کشاورزی درباره اهمیت پرداخت یارانه به بخش کشاورزی به صمت گفت: پرداخت یارانه به بخش کشاورزی در تمامی دنیا امری مرسوم است، اما یارانه های بخش کشاورزی در کشورهای در حال توسعه بسیار پایین تر از کشورهای توسعه یافته است، این در حالی است که کشاورزی سهم بیشتری از ایجاد اشتغال و تولید ناخالص داخلی این کشورها را به خود اختصاص می دهد. وی با اشاره به اینکه تولید محصولات کشاورزی می تواند عامل رشد اقتصاد کشورها باشد، افزود: در کشورهایی نظیر مالزی که تمرکز بر توسعه بخش کشاورزی است، دولت توانسته با تخصیص یارانه به این بخش، از طریق صادرات محصولات کشاورزی به بازارهای جهانی راه پیدا کند.
نقش کمرنگ ارزآوری کشاورزی
حیدری فر گفت: ارزآوری صادرات محصولات کشاورزی می تواند نقش پررنگی در توسعه اقتصاد کشورها ایفا کند؛ همان طور که براساس آمارهای گمرک ایران، 5 قلم کالای عمده صادراتی بخش کشاورزی کشور در 3 ماه نخست سال شامل هندوانه ۱۳۳ میلیون دلار، گوجه فرنگی ۱۱۰ میلیون دلار، پسته ۶۶ . ۴ میلیون دلار، سیب درختی ۳۴ . ۶ میلیون دلار و سیب زمینی ۳۲ . ۲ میلیون دلار برای کشور ارزآوری داشته اند. وی افزود: یکی از سیاست های دولت، حمایت از بخش تولید محصولات کشاورزی و پرداخت یارانه به آن است، اما باتوجه به شرایط اقلیمی کشور، وزارت جهاد کشاورزی محدودیت صادرات محصولات آب بر و توسعه کشت محصولات راهبردی را در سال زراعی جدید در دستور کار قرار داده است.
یک یارانه و هزار معضل
این کارشناس با تاکید بر اینکه برای رونق اقتصاد بخش کشاورزی باید یارانه بعضی نهاده ها افزایش یابد و یارانه بعضی نهاده ها حذف شود، گفت: پرداخت یارانه نهاده های کشاورزی به شکل کنونی (پرداخت عام یارانه) باوجود سهولت در اجرا، آثار و مشکلات گوناگونی در پی دارد.
یارانه پنهان
حیدری فر درباره مشکلات پرداخت یارانه عام به بخش کشاورزی اذعان کرد: مصرف بی رویه و غیربهینه نهاده ها، قاچاق و برخورداری کشاورزان با قدر السهم بیشتری از زمین های کشاورزی از یارانه بیشتر از جمله مشکلات پرداخت یارانه به شیوه کنونی است. وی بازنگری در نظام پرداخت یارانه ها در بخش کشاورزی را امری ضروری و گریزناپذیر دانست و اظهار کرد: اگر دیر یا زود این نظام اصلاح نشود، بسیاری از محصولات کشاورزی ما نظیر هندوانه و پرتقال که آب بر هستند با یارانه ای که از جیب ملت پرداخت می شود به کشورهای همسایه قاچاق می شوند. این کارشناس کاهش جذابیت اقتصادی صادرات محصولات آب بر را یکی از راهکارهای توسعه الگوی کشت اعلام کرد و گفت: عوارض صادراتی محصولات آب بر همچون هندوانه باید به شدت بالا برود تا صادرات این محصولات کاهش یابد، زیرا با صادرات این محصولات آب بر عملا یارانه دولتی به جیب مصرف کنندگان خارجی می رود. حیدری فر اظهار کرد: وزارت جهاد کشاورزی باید سیاستی اتخاذ کند که صادرات محصولات کم آب بر جایگزین صادرات محصولات آب بر شود، چراکه اگر هزینه آب بری یک کیلوگرم خیار صادراتی محاسبه شود، رقمی بیش از آورده صادراتی آن به دست می آید؛ بر این اساس ما یارانه ای پنهان به مصرف کننده خارجی پرداخت کردیم.
لزوم بازنگری در سیاست های کلان
وی با تاکید بر اینکه باید در سیاست های کلان تولید محصولات کشاورزی و صادرات آن تجدید نظر شود، متذکر شد: باید در بحث واردات محصولاتی همچون گندم، جو و برنج که جز برنج، مابقی آنها کم آب بر هستند، تغییر ایجاد شود و کشور به سمت خودکفایی در تولید این محصولات استراتژیک برود. حیدری فر در ادامه گفت: برای کشور ما که با کم آبی مواجه است، باید برنامه های کشت منظم طراحی شود تا آب کشور هدر نرود. مانند ترکیه که جلوی تولید محصولات آب بر همچون هندوانه را گرفته و در مقابل واردات را آزاد کرده است. این کشور با این اقدام نه تنها هزینه ای پرداخت نکرده، بلکه از تولیدکننده ایرانی یا هر کشور دیگر یارانه پنهان دریافت می کند.
حفظ زنجیره امنیت غذایی
حیدری فر خاطرنشان کرد: علاوه بر آنچه گفته شد دولت باید برای حمایت از تولید کالاهای اساسی در کشور به کشاورزانی که گندم، دانه های روغنی و نهاده های دامی می کارند، یارانه مستقیم پرداخت کند تا زنجیره امنیت غذایی کشور در شرایط وجود بحران میان روسیه و اوکراین حفظ شود.
«یارانه سبز» به توسعه کشاورزی می انجامد
حسن رادمهر، کارشناس مسائل اقتصادی درباره چگونگی تخصیص یارانه به بخش کشاورزی به صمت گفت: طرح تخصیص یارانه به بخش کشاورزی یا همان یارانه سبز در راستای توسعه کشاورزی در مجلس مطرح شده که همراستا با قانون هدفمندی یارانه ها است، اما هنوز هیچ اقدامی برای عملیاتی کردن آن صورت نگرفته است. وی خاطرنشان کرد: اصولا در ایران پرداخت یارانه به نهاده های کشاورزی با دو هدف صورت می گیرد؛ نخست تقویت بخش کشاورزی و توانمندی تولید داخل برای افزایش تولید، افزایش رقابت پذیری و بهبود کیفیت محصولات تولیدی این بخش و دوم حمایت از مصرف کنندگان از طریق کاهش هزینه های تولید و در نهایت پایین نگه داشتن نرخ محصولات.
یارانه تورم زا نیست
وی با اشاره به طرح یارانه سبز که مدت هاست در مجلس خاک می خورد، ابراز کرد: یارانه سبز همان یارانه کشاورزی است که برای رونق صنعت کشاورزی به آن نیاز است، زیرا باید برای عبور از کشاورزی سنتی و ورود به کشاورزی مدرن گام محکمی در راستای حمایت از کشاورزان برداشته شود.
این گام با پرداخت یارانه سبز به کشاورزان برداشته خواهد شد. این کارشناس مسائل اقتصادی، خاک و دام را از دیگر مؤلفه های مشمول یارانه سبز عنوان کرد و افزود: یارانه سبز نه تنها تورم زا نیست، بلکه تولید و اشتغال را نیز افزایش می دهد. وی اعطای یارانه سبز را یک نسخه کارآمد برای ایجاد تحول اقتصادی در کشور دانست و با اشاره به خسارت وارده به کشاورزان با افزایش ضایعات محصولات کشاورزی یادآور شد: بیمه محصولات باغی و زراعی باید از دیگر مطالبات بخش کشاورزی باشد تا کشاورزان از محل ضایعات کشاورزی زیان بالایی نبینند. در این صورت می توان از توان بخش کشاورزی در ارزآوری حاصل از صادرات بهره برد.
اشتغالزایی با یارانه سبز
وی افزود: یارانه سبز، یارانه ای است که برای حمایت از کشاورزان و به منظور رونق کسب وکار این حوزه مطرح است.
الزام به اختصاص این یارانه با موضوع الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی مطرح شد. در صورت اجرای برنامه های این سازمان می توان افزایش اشتغالزایی در بخش کشاورزی را برای دوره ای بین ۲۰ تا ۱۰۰ درصد پیش بینی کرد.
رادمهر با اشاره به اینکه اختصاص یارانه سبز در بخش کلان کشاورزی امری لازم الاجراست، گفت: با اعمال سیاست اختصاص یارانه سبز، سرمایه گذاری در بخش کشاورزی روند افزایشی می گیرد و در ادامه با افزایش تولید در بخش کشاورزی مواجه خواهیم بود که در نهایت منجر به استفاده بیشتر از نهاده های واسطه (مراکز عرضه خدمات) می شود؛ بنابراین زنجیره اشتغالزایی طولانی تر خواهد شد.
وی در ادامه یادآور شد: حمایت از بخش کشاورزی با تخصیص یارانه های متنوع، از جمله سیاست های کشورهای پیشرفته دنیا است؛ به طوری که تحقیقات انجام شده نشان می دهد در ایالات متحده امریکا ۵۰ درصد نرخ تمام شده محصولات کشاورزی به کشاورزان یارانه داده می شود. همین امر باعث شده امریکا به یکی از بزرگ ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی در جهان تبدیل شود.
رادمهر با بیان اینکه این کشور سالانه بیش از ۱۴۰ میلیارد دلار محصول کشاورزی به سایر کشورها صادر می کند، گفت: این قدرت اقتصادی باعث شده امریکا از صنایع غذایی و محصولات کشاورزی به عنوان یک سلاح علیه دیگر کشورها استفاده کند.
این کارشناس مسائل اقتصادی بر این باور است که تخصیص یارانه به بخش کشاورزی برای محافظت از این بخش در برابر واردات محصولات خارجی ضروری است، زیرا منافع یارانه در شرایط کنونی به مصرف کنندگان دهک های پایینی جامعه نمی رسد و بیشتر منافع آن را دهک های ثروتمند می برند. از سوی دیگر منافع یارانه ها را نه تولیدکنندگان، بلکه دلالان از آن خود می کنند.
سخن پایانی
اعطای یارانه، از مهم ترین سیاست های حمایتی دولت در قبال بخش کشاورزی محسوب می شود. اعطای یارانه یکی از ابزارهای مهم و موثر در مدیریت مصرف نهاده های کشاورزی است، اما از آنجا که تامین هزینه های آن برعهده دولت است، کشورهایی می توانند از این ابزار برای حمایت از تولیدکنندگان استفاده کنند که منابع کافی داشته باشند و تداوم یا گسترش فعالیت های اقتصادی کشور به طور قابل ملاحظه ای به توزیع نهاده های ارزان در بخش کشاورزی وابسته باشد. به اعتقاد کارشناسان دولت باید هر چه زودتر برای گذار از کشاورزی سنتی به مدرن مانند کشورهای پیشرو از راهکار اختصاص یارانه سبز بهره ببرد. در حقیقت یارانه سبز منابعی است که در قالب مالیات سبز از بخش های آسیب رسان دریافت و به بخش های مفید برای کشور نظیر باغداری و زنبورداری به شکل بلاعوض پرداخت می شود. بنا بر اعتقاد کارشناسان مادامی که یارانه به صورت عام به کشاورزان پرداخت می شود تنها کشورهای واردکننده محصولات کشاورزی از ایران ذی نفع خواهند بود.
