در حال حاضر متقاضیان تسهیلات برای دریافت وام‌های خرد باید از هفت‌خان رستم عبور کنند و همین شرایط بسیار سخت دریافت تسهیلات سبب می‌شود بسیاری از افراد باوجود نیاز شدید به دریافت وام از دریافت آن منصرف شوند. حالا پس از این سختی‌ها، صحبت از آسان شدن شرایط دریافت وام به میان آمده و خبرها حاکی از پرداخت بدون ضامن تسهیلات زیر ۱۰۰ میلیون تومان است. همین‌طور به‌تازگی قرار شد اخذ تسهیلات از شبکه بانکی با کمک سامانه توثیق هوشمند سهام صورت گیرد. این خدمت برخط پلی بین ارائه خدمات در شبکه بانکی و بازار سرمایه است. در حال ‌حاضر همه افرادی که دارای سهام و حتی افرادی که دارای سهام عدالت هستند، می‌توانند با توثیق سهام خود، وام دریافت کنند؛ یعنی از این پس فقط این وثیقه ملکی یا کارمند رسمی نیستند که می‌توانند گره‌گشای مشکل نیازمندان به وام‌های خرد باشند، بلکه سهام بازار بورس به‌نوعی وثیقه محسوب می‌شود و فرد حقیقی سهامدار می‌تواند متناسب با میزان سهام خود تا سقف ۲۰۰ میلیون تومان از شبکه بانکی وام بگیرد. پرداخت وام با شرایط آسان گرچه مورد استقبال دهک‌های متوسط و پایین جامعه است اما آیا ممکن است این سیاست موجب افزایش نقدینگی و تورم شود یا خیر؟ این پرسشی است که کارشناسان در گفت‌وگو با صمت به آن پاسخ دادند و همچنین به واکاوی شرایط پرداخت آسان تسهیلات ازسوی شبکه بانکی پرداختند.

بزرگ‌ترین مزیت «سامانه توثیق» هوشمندی است

علی سعدوندی، اقتصاددان و استاد دانشگاه در زمینه آسان‌سازی روند پرداخت تسهیلات بانکی خرد و آثار آن بر اقتصاد به صمت گفت: باتوجه به اینکه بسیاری از افراد ممکن است بنا به شرایط اقتصادی، نیازمند دریافت تسهیلات بانکی، برای حل مشکلات باشند، بانک مرکزی در سال‌های اخیر طرح‌های تسهیلاتی زیادی را براساس شرایط و نیاز اقشار مختلف جامعه، از طریق بانک‌های عامل، ارائه کرده است.

وی افزود: یکی از این طرح‌ها، طرح ارائه وام با وثیقه گذاشتن سهام بازار سرمایه است؛ هرچند دریافت وام از طریق وثیقه‌گذاری سهام، دارای شرایط خاصی است. متقاضیان باید مدارک خاصی را برای دریافت تسهیلات ارائه کنند که اخذ آن نیز مستلزم طی مراحلی از جمله ثبت‌نام در سامانه هوشمند توثیق سهام است.

لزوم اطمینان از امنیت سامانه

وی تاکید کرد: به‌منظور جلوگیری از بروز فساد در سامانه پرداخت وام‌های خرد برمبنای اعتبارسنجی باید نهاد متمرکزی در دل بانک مرکزی تشکیل شود که روی سامانه‌های نوپا نظارت داشته باشد تا مشخص شود چه کسانی به اطلاعات افراد دسترسی دارند، چراکه بخش عمده دلیل درز اطلاعات از کشور،‌ ایجاد سامانه‌های جدید است.

سعدوندی ادامه داد: سامانه‌ها می‌توانند نقش مثبتی هم در اقتصاد داشته باشند که یکی از آنها سامانه هوشمند «توثیق سهام» است. قرار است با استفاده از این سامانه وام‌های بانکی تا سقف ۲۰۰ میلیون تومان، برمبنای میزان دارایی سهامدار در بورس ارائه شود؛ یعنی سهام بورس جای وثیقه ملکی و ضامن معتبر را برای بانک پر می‌کند.

کاهش فساد در شبکه بانکی

وی هوشمند بودن سامانه توثیق سهام را مزیتی بزرگ برای سیستم مالی کشور اعلام کرد و گفت: در سایر کشورهای جهان هم باید پرداخت تسهیلات حتی در بانک‌های خصوصی، متمرکز باشد و ارتباطش با بخش‌های در ارتباط با مشتریان نیز قطع شود.

این اقتصاددان توضیح داد: در کشورهای توسعه‌یافته شعب بانکی نمی‌توانند به‌طور مستقیم تسهیلات در اختیار مشتری قرار دهند و در واقع در این زمینه تصمیم‌گیر نیستند و صرفا اطلاعات را دریافت می‌کنند و در اختیار بخش مرکزی قرار می‌دهند که آن مرکز هم بدون جانبداری تصمیم می‌گیرد. این مهم باعث می‌شود میزان فساد در شبکه بانکی به‌شدت کاهش یابد.

وی اظهار امیدواری کرد با راه‌اندازی سامانه هوشمند توثیق سهام، تسهیلات خرد به سهامداران بدون هیچ تبعیضی اختصاص یابد و این سامانه نقطه آغازی باشد بر اینکه هر گونه تسهیلات‌دهی در نظام بانکی بدون دخالت، توصیه و رانت صورت گیرد.

سعدونی با اشاره به لزوم هوشمند شدن تمامی سامانه‌های پرداخت وام گفت: هوشمندسازی باعث می‌شود عملکرد بانک‌ها در زمینه تسهیلات‌دهی مورد راستی‌آزمایی قرار گیرد و صحت و سقم نوع پرداخت تسهیلات هر بانک شفاف‌سازی شود.

تسهیلات خرد مناسب مناطق محروم

وی اظهار کرد: امروزه در بیشتر کشورها، اعطای اعتبارات خرد به‌عنوان راهکاری مناسب برای ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، مقابله با فقر و توانمندسازی افراد در مناطق کم‌درآمد مطرح شده است.

این اقتصاددان در پاسخ به پرسشی مبنی بر نقش آسان‌سازی روند پرداخت تسهیلات خرد در اقتصاد گفت: هدف اصلی از ارائه اعتبارات خرد و تسهیلات تقویت قدرت خرید است و پرداخت این گونه تسهیلات به مشتریان، نقش بسزایی در تحریک سمت تقاضا دارد.

تسهیلات خرد تورم‌زا نیست

وی با اشاره به اینکه با افزایش تقاضا، عرضه هم افزایش خواهد یافت، ادامه داد: دولت با پرداخت تسهیلات خرد، تلاش دارد تقاضا را تحریک کند. هر قدر با تخصیص اعتبارات خرد و آسان، تقاضا هدایت شود، می‌توان علاوه بر حمایت از سمت تقاضا، به تحرک‌یابی سمت عرضه هم کمک کرد و در مجموع رونق را به بازارهای اقتصادی بازگرداند.

سعدونی تاکید کرد: اگر تسهیلات خرد واقعا به بخش آسیب‌پذیر تعلق گیرد، نه‌تنها موجب رشد تورم و نقدینگی نمی‌شود، بلکه به رونق بخش‌های کوچک اقتصاد کمک خواهد کرد؛ به‌ویژه اگر صرف بنگاه‌های زودبازده شود.

این اقتصاددان معتقد است ایجاد سامانه‌هایی نظیر سامانه هوشمند توثیق سهام به ایجاد شفافیت هر چه بیشتر در نظام پولی کمک می‌کند. بانک مرکزی هم باید سامانه‌ای هوشمند و متمرکز طراحی کند تا همه بانک‌ها به‌طور منسجم در آن حضور داشته باشند و جلوی هر گونه رانت در پرداخت تسهیلات خرد به کمک این سامانه گرفته شود و به‌نوعی حق به حقدار برسد.

آسان‌سازی روند اعطای تسهیلات، لازمه اقتصادی سامان‌یافته

بهاءالدین حسینی هاشمی، مدیرعامل اسبق بانک صادرات، در گفت‌وگو با صمت درباره آسان‌سازی روند پرداخت تسهیلات بانکی خرد و آثار آن بر اقتصاد تصریح کرد: آسان‌سازی روند پرداخت تسهیلات بانکی نه‌تنها اتفاق بدی نیست، بلکه لازمه یک اقتصاد سامان‌یافته و سالم است.

مطالبات معوق، عامل وثیقه‌محوری بانک‌ها

وی درباره رویکرد وثیقه‌محوری بانک‌ها در پرداخت تسهیلات خرد گفت: به‌دلیل انباشت مطالبات معوق سلیقه موردپسند بانک‌ها وثیقه‌هایی است که قابلیت نقدشوندگی بالا داشته باشند و از آنجایی که در طول سال‌های گذشته بدهکاران بانکی خوش‌حساب نبوده‌اند، بانک‌ها علاقه دارند تضامینی سهل‌الوصول‌تر دریافت کنند.

این اقتصاددان معتقد است در حال ‌حاضر بار تسهیلات تکلیفی بر دوش بانک‌ها زیاد است و اگر روال به همین صورت باشد که دولت بدون حمایت از بانک‌ها هر روز به تسهیلات تکلیفی بانک‌ها اضافه کند، به‌طور قطع به لیست بدهکاران بانکی افزوده خواهد شد.

فروش خود به خودی سهام

وی افزود: تصمیم اخیر دولت مبنی بر اینکه سهام بورس به‌عنوان تضمین بانکی مورد پذیرش قرار گیرد، اتفاقی مثبت است. به این دلیل که اگر با چند اخطار که بانک به دریافت‌کننده تسهیلات بدحساب می‌دهد، فرد اقدامی انجام ندهد، سهام خود به خود فروخته خواهد شد و این امر خود تضمینی معتبر برای بانک است.

هاشمی با اشاره به اینکه دریافت سهام جای وثیقه برای بانک‌ها خالی از ریسک نیست، توضیح داد: اگر فرد دریافت‌کننده وام مبتنی بر توثیق سهام در بازپرداخت وام دچار مشکل شود، بانک هم مجبور به فروش سهام خواهد شد اما اگر ارزش سهام در بازار پرنوسان کاهش یابد، عملا مزیت نقدشوندگی برای بانک وجود ندارد و مطالبات بانک‌ها دوباره انباشت می‌شود.

سهام باکیفیت، وثیقه موردقبول

مدیرعامل اسبق بانک سرمایه توضیح داد: تضامین معمولا چند دسته هستند و اگر بخواهم خلاصه بیان کنم به دو دسته باکیفیت و کم‌کیفیت تقسیم می‌شوند. وضعیت سهام هم همین است و سهامی که می‌تواند مورد وثیقه قرار بگیرد، قطعا باید سهام باکیفیتی باشد؛ از این رو افراد باید در خرید سهام نیز توجه کنند.

این کارشناس بانکی تاکید کرد: زمانی که بحث اعتبارسنجی مطرح شد، برخی افراد با مراجعه به بانک خواستار تسهیلات ۱۰۰ میلیون تومانی شدند، در حالی که دولت مصوب کرده بود افرادی که دارای رتبه اعتباری بالا هستند به تشخیص بانک می‌توانند از این مزایا بهره‌مند شوند. درباره توثیق سهام هم بانک، تصمیم‌گیرنده است و نباید به دولت خرده گرفت. وی افزود: از آنجایی که بانک به‌دنبال یک تضمین نقدشونده برای دستیابی به پول خود هستند، نباید به آنها خرده گرفت که در موارد بورسی (سهام) هم دنبال وثیقه‌ای با ریسک کم باشند. مدیرعامل اسبق بانک صادرات درباره نقش تسهیلات خرد در اقتصاد گفت: تا زمانی که تورم مهار نشود، پرداخت تسهیلات خرد و آسان‌سازی روند آن معنایی ندارد، زیرا این مسئله تنها به کاهش سرمایه بانک و افزایش تورم دامن خواهد زد. این اقتصاددان ادامه داد: سیاست‌گذاری پولی در کشور متولی دارد و آن شورای پول و اعتبار است. اگر دولت به‌دنبال کنترل تورم است باید در چارچوب مصوبات شورای پول و اعتبار عمل کند. وی یادآور شد: فشار نمایندگان برای پرداخت تسهیلات تکلیفی، نظام بانکی را با مشکل مواجه کرده است؛ بنابراین این موضوع باید حتما در گفت‌وگوهایی که بین دولت و مجلس انجام می‌شود حل‌وفصل شود و براساس تفاهماتی که صورت می‌گیرد دسترسی عادلانه آحاد مردم به تسهیلات بانکی، بدون متضرر شدن بانک‌ها تحقق یابد.

سخن پایانی

در اقدامی جدید سهامداران بازار سرمایه، حتی دارندگان سهام عدالت می‌توانند با ورود به سامانه هوشمند توثیق سهام برای دریافت وام خرد تا سقف ۲۰۰ میلیون تومان اقدام کنند. به‌اعتقاد کارشناسان آسان‌سازی روند پرداخت تسهیلات بانکی در ذات خود امر بدی نیست، اما اگر تسهیلات بدون کنترل به بخش‌های غیرمولد برود منجر به رشد نقدینگی و تورم خواهد شد. با این حال باید گفت ظهور نخستین سامانه هوشمند وثیقه‌گذاری در پرداخت تسهیلات امری شایسته است که به شفافیت در نظام بانکی و دور شدن بانک‌ها از فساد کمک می‌کند.