سیاست‌گذار پولی با هدف کنترل بازار ارز مقرر کرده صرافی‌های مجاز ارز اسکناس صادرکنندگان را با نرخ توافقی خریداری و به متقاضیان ارز بدون محدودیت بفروشند. در گذشته مردم برای تهیه ارز جز برای سفر؛ آن‌هم با ارائه مدارک با مشکل مواجه می‌شدند، اما سیاست ارزی جدید باعث شد چرخه فروش ارز صادرکننده در صرافی‌ها و فروش و ارائه آن به مردم تکمیل شود. اکنون صادرکنندگان می‌توانند ارز حاصل از صادرات را در صرافی‌ها به فروش برسانند و متقاضیان ارز نیز می‌توانند از بازار رسمی صرافی‌ها، ارز موردنیاز خود را خریداری‌ کنند. این سیاست باعث شده فروش برای صادرکنندگان جذابیت بیشتری نسبت به قبل داشته باشد. تا لحظه نگارش این مطلب بنا بر اعلام روابط عمومی بانک مرکزی حجم عرضه ارز بسیار بالا است و نرخ دلار در بازار آزاد روند کاهشی به خود گرفته است. صمت در گفت‌وگو با کارشناسان آثار توافق اخیر بانک مرکزی با کانون صرافان را بررسی کرده است.

نرخ ارز در نخستین روز هفته

براساس اعلام بانک مرکزی قیمت هر دلار امریکا در صرافی ملی روز شنبه، ۲۸ خرداد ۲۷۴ هزار و ۳۹۸ ریال اعلام شد. برخی از خبرها نیز حکایت از ورود دلار به کانال 29 هزار تومان در معاملات توافقی صرافی‌ها دارند.

به گزارش ایمنا، نرخ ارز در صرافی ملی و نرخ رسمی ۴۶ ارز اعلام‌شده توسط بانک مرکزی نشان‌دهنده افزایش نرخ ۲۰ ارز، کاهش قیمت ۱۵ ارز و ثبات قیمت ۱۱ ارز دیگر است، این در حالی است که به‌گفته فعالان بازار، بازار آزاد ارز با کوچک‌ترین تحولات سیاسی و اقتصادی جهان دستخوش تغییر می‌شود؛ حال اگر یک طرف این تحولات ایران باشد، تاثیر آن بر قیمت دلار و سایر ارزها دوچندان خواهد بود.

از آنجایی که «دلار» در ایران به‌نوعی کالای سرمایه‌ای به حساب می‌آید، اطلاع از آخرین قیمت آن اهمیت بسیاری دارد، این در حالی است که نرخ معامله این ارز در بازار آزاد روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار نگرفته و خبرها تنها حاکی از نرخ ارز در صرافی ملی است؛ موضوعی که کارشناسان آن را اقدامی در راستای کنترل بانک مرکزی بر نرخ ارز می‌دانند.

بازار در انتظار بازگشت تعادل

حمیدرضا جیهانی، کارشناس اقتصاد درباره اثر توافق بانک مرکزی و کانون صرافان بر قیمت دلار در بازار به صمت گفت: باتوجه به اینکه نرخ روز ارز در صرافی‌ها براساس عرضه و تقاضا و باتوجه به حجم ورود اسکناس تعیین می‌شود، تصمیم اخیر بانک مرکزی باعث خواهد شد بخش زیادی از صادرکنندگان که می‌توانند ارز حاصل از صادرات خود را در قالب اسکناس به کشور وارد کنند، ارز خود را به صرافی‌ها بدهند.

وی بر این باور است که با عرضه زیاد ارز به بازار توسط صادرکنندگان جو ناامنی روانی جای خود را به امنیت ذهنی برای متقاضیان ارز داده است.

این کارشناس اقتصاد با اشاره به عرضه بیشتر اسکناس ارز در بازار خاطرنشان کرد: بانک مرکزی برای عرضه ارز تسهیلاتی در نظر گرفته و به گمرک اعلام کرده هر کسی می‌تواند هرقدر که می‌خواهد ارز وارد کشور کند و نباید مانع این روند شد؛ به‌علاوه اینکه منشأ ارز نیز مهم نیست. این مسئله سبب شده کسانی که در خارج از کشور ارز داشتند به‌راحتی ارز خود را وارد کشور کنند؛ بنابراین عرضه اسکناس ارز بیشتر می‌شود.

حضور خریداران واقعی در بازار

این کارشناس اقتصاد با اشاره به فاصله زیاد نرخ ارز در نیما و سنا با بازار آزاد، گفت: این فاصله قیمتی جذابیت خوبی برای تجار و صادرکنندگان برای ارائه ارز به صرافی‌ها ایجاد می‌کند. عرضه ارز صادرکنندگان توسط صرافی‌ها موجب افزایش عرضه می‌شود و به‌دنبال آن بخش زیادی از تقاضای سفته‌بازانه و بازار کاذبی که طی چند هفته اخیر در اثر انتظارات تورمی و کنش‌های سیاسی در کشور به‌وجود آمده بود، کاهش می‌یابد.

وی با اشاره به تاثیر این برنامه بانک مرکزی در کنترل نرخ ارز بیان کرد: در همین چند روز هم خریداران با این اطمینان ذهنی که ارز همواره در صرافی‌ها وجود دارد، از خرید بی‌دلیل ارز عقب‌نشینی کرده و منتظرند قیمت‌ها باز هم تعدیل شود و همین امر باعث تعدیل نرخ ارز در بازار شده است؛ با این شرایط تنها خریداران واقعی در بازار متقاضی دلار هستند، نه سوداگران.

جیهانی تاکید کرد: پس از این تصمیم بانک مرکزی، صادرکننده ارز خود را با نرخ نزدیک بازار، به فروش می‌رساند و اسکناس موردنیاز بازار هم از این طریق تامین می‌شود. همچنین فشار روی دلار حواله کاهش می‌یابد و جذابیت انتقال حجم بیشتری از ارزهای حاصل از صادرات به کشور، بازار داخل را تعدیل می‌کند.

تصمیم بازارساز

این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان اینکه نیاز واقعی بازار، خیلی زیاد نیست، تشریح کرد: نیاز روزانه بازار ارز را عرضه و تقاضا تعیین می‌کند؛ چنانچه عرضه در سطح بازار بالا برود بر تقاضا پیشی می‌گیرد و قیمت‌ها کاهش می‌یابد. همچنین در صورت اجرای درست دستورالعمل جدید بانک مرکزی، بازار از تلاطم کاذب خواهد افتاد.

وی تاکید کرد: زمانی که عرضه ارز صادرکنندگان افزایش می‌یابد، نرخ ارز در بازار به تعادل می‌رسد؛ بنابراین بسیاری از خریداران دست نگه داشته و با پیشی گرفتن عرضه از تقاضا روند بازار متعادل می‌شود. این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: بیشتر خریدارانی که در روزهای قبل از تصمیم بانک مرکزی، برای خرید در صف صرافی‌ها بودند، امروز برای خرید دست نگه داشته و با تامل بیشتری نسبت به بازار برخورد می‌کنند.

در اصل بازیگران این بازار اطمینان دارند در روزهای آینده با افزایش عرضه ارز حاصل از صادرات بازار متعادل می‌شود و روند کاهشی نرخ ارز ادامه‌دار خواهد بود.

لزوم تقویت بازار متشکل ارزی

وی با تاکید بر لزوم تقویت بازار متشکل ارزی افزود: بازار متشکل ارزی این توان را دارد تا التهاب و نوسان نرخ ارز را کاهش دهد، زیرا معاملات در این بازار، بسیار شفاف است و خریداران و فروشندگان می‌توانند در شرایط رقابتی درخواست‌های خود را ارائه کنند؛ بنابراین نوسانات آن نسبت به بازار غیرشفاف کمتر خواهد بود.

جیهانی با اشاره به اینکه بانک مرکزی به‌عنوان بزرگ‌ترین عرضه‌کننده ارز کشور می‌تواند در مقاطعی که لازم می‌داند در این بازار مداخله کند و تاثیرگذار باشد اظهار کرد: اکنون که جهان به‌لحاظ شرایط اقتصادی ناشی از کرونا و همین‌طور تورم حاکم بر جهان به‌دنبال جنگ روسیه و اوکراین دستخوش تحولات اقتصادی است، بانک مرکزی با اخذ تصمیم واگذاری عرضه ارز به صرافی‌ها، بهترین سیاست ارزی را در دهه اخیر در پیش گرفته است.

وی افزود: اگر بانک مرکزی به این نتیجه برسد که نرخ ارز به‌صورت غیرمعمول در حال کاهش است نیز، دوباره در بازار مداخله می‌کند و می‌تواند از طریق خریداری ارز، مانع افت غیرمعمول قیمت‌ها

شود.

پیش‌بینی سیر نزولی برای دلار

این کارشناس اقتصاد با بیان اینکه اوراق ارزی و سیاست‌های اتخاذشده سبب افزایش عرضه ارز به اشکال مختلف می‌شود، تاکید کرد: بانک مرکزی به‌طور رسمی اعلام کرده مقدار ارزی که در اختیار دارد، بسیار بیشتر از نیاز است و نگرانی از این بابت وجود ندارد؛ پس انتظار می‌رود در هفته جاری نرخ ارز به‌ویژه ارز شاخص یعنی دلار همچنان سیر نزولی داشته باشد.

وی گفت: با سیاست‌های اتخاذشده ازسوی بانک مرکزی احتمال ریزش دوباره نرخ دلار به‌عنوان ارز شاخص تا کانال ۲۶ هزار تومان وجود دارد.

کاهش نرخ دلار امری محتمل است

وحید زندیه، کارشناس اقتصاد با پیش‌بینی بیشنه و کمینه نرخ دلار طی روزهای آینده به صمت گفت: با رصد نرخ ارزها تنها یک روز پس از تصمیم بانک مرکزی می‌توان نتیجه گرفت سیر نزولی نرخ دلار آغاز و تنها یک روز پس از توافق بانک با صرافی‌ها دلار وارد کانال ۳۲ هزار تومان شد و هر دلار در صرافی‌ها با قیمتی بین ۳۲۱۰۰ تا ۳۲۲۰۰ تومان معامله شد.

وی ادامه داد: روند نزولی قیمت‌ها با افزایش حجم عرضه و کاسته شدن التهاب کاذب ادامه خواهد داشت؛ به‌گونه‌ای که مشکل کنونی صرافی‌ها کمبود تقاضا برای ارز است. خریداران غیرواقعی بیم دارند در روزهای آینده مقدار بیشتری از نرخ دلار کاهش یابد و آنها دچار ضرر شوند.

پس وقتی بازار با کاهش تقاضا و افزایش عرضه به‌ویژه در روزهای آتی روبه‌رو شود، کاهش نرخ دلار امری محتمل است اما میزان کاهش کاملا تحت تاثیر عرضه و تقاضا است.

لزوم مدیریت ساختارهای مالی

این کارشناس مسائل اقتصادی با تاکید بر اینکه اگر جو روانی کاهش تقاضا و افزایش عرضه در جامعه حاکم بماند، به‌طور قطع نرخ دلار به کانال ۲۵ هزارتومان باز خواهد گشت، افزود: با تصمیم اخیر بانک مرکزی بعید است نرخ دلار به بالای ۳۰ هزار تومان بازگردد.

وی از دیگر راهکارهای بانک مرکزی برای جلوگیری از افزایش نرخ دلار را رفع مشکلات مربوط به کسری بودجه، مدیریت نقدینگی و سامان‌دادن به محیط تولید دانست و افزود: وقتی تورم و انتظارات تورمی به‌دلایل مختلف در اقتصاد شکل می‌گیرد، خواه‌ناخواه نرخ دلار افزایش می‌یابد و در مقابل ارزش پول ملی به‌سرعت سقوط خواهد کرد.

تنیدگی نقدینگی و گرانی دلار

زندیه با اشاره به اینکه وقتی میزان نقدینگی ازسوی دولت کنترل نشود، انتظارات تورمی بالا خواهد رفت و در نتیجه بانک مرکزی و دولت‌ها نمی‌توانند به‌تنهایی وضعیت را کنترل و مدیریت کنند و مانع از جریان‌یابی سیل ویرانگر نقدینگی شوند. زمانی که تورم و انتظارات تورمی بالا می‌رود، نرخ ارز هم افزایش پیدا می‌کند؛ بر این اساس دولت علاوه بر کنترل عرضه و تقاضا باید در کنترل نقدینگی نیز اهتمام ورزد تا نرخ دلار از حد مطلوب بالاتر نرود.

این کارشناس اقتصاد با بیان اینکه این دستورالعمل بانک مرکزی به نفع صادرکنندگان نیز هست، توضیح داد: صادرکننده از طریق فروش مستقیم ارز به صرافی‌ها این اطمینان را پیدا می‌کند که فعالیت اقتصادی‌اش به ثبات رسیده و دارای پشتوانه است؛ برای فعال اقتصادی هم هیچ پشتوانه‌ای بهتر از بانک مرکزی نیست، زیرا با اعتماد و اطمینان به سیاست‌های درست بانک مرکزی آرامش در بازار ایجاد می‌شود و مردم تکلیف خود را حداقل تا ۶ ماه آینده می‌دانند.

برقراری تعادل در بازار

وی با بیان اینکه فروش ارز صادرکنندگان با نرخ توافقی به صرافی‌ها به‌طور قطع از رشد نرخ ارز می‌کاهد، یادآور شد: افزایش عرضه ارز در صرافی‌ها با ورود ارزهای صادرکنندگان ضمن اینکه می‌تواند باعث کاهش نرخ شود، به برقراری تعادل در بازار براساس نظام عرضه و تقاضا هم کمک خواهد کرد.

زندیه البته این مداخله بانک مرکزی را مسکنی موثر اما کوتاه‌مدت دانست و پیشنهاد کرد: برای به‌دست آمدن نتیجه بلندمدت باید مهم‌ترین عوامل رشد نرخ ارز کنترل شود؛ عواملی مانند تورم، نقدینگی، تعامل با دنیا و مسائل مربوط به برجام و تحریم‌ها که مانند یک زنجیره در قیمت‌ها تاثیرگذار هستند.

سخن پایانی

کارشناسان اقتصاد معتقدند چشم‌انداز نامطمئن عرضه ارز بازار را دستخوش تحولات افزایش پرتلاطم و افسارگسیخته نرخ دلار کرد، اما با تصمیم اخیر بانک مرکزی و امضای توافقنامه با کانون صرافان عملا قیمت‌گذاری از دست دولت خارج شد و عرضه و تقاضا به‌عنوان دو شاخص مهم اقتصادی در تعیین سرنوشت نرخ منطقی ارز دخیل شدند. تلاطم بازار و نوسانات قیمتی با دستور برطرف نشده و نمی‌شود. حرکت جدید بانک مرکزی به‌طور قطع به ثبات بازار می‌انجامد. باید اجازه داد نظام عرضه و تقاضا نرخ را تعیین کند و نباید با وضع قیمت‌های دستوری به‌دنبال حل مشکل رفت.