همزمان با توجه به سیاست دولت در حذف ارز ترجیحی و تورم، انتظار می‌رفت عبور شاخص بورس از سد ۱.۶ میلیونی ماندگار باشد. کارشناسان و فعالان بازار سرمایه گزارش عملکرد ضعیف شرکت‌های بورسی به‌ویژه گروه پالایشی و همچنین انتشار اخبار جسته‌‌گریخته از مذاکرات رفع تحریم را علت اصلی قرمزپوشی بازار در اغلب روزهای هفته گذشته می‌دانند. این تحلیلگران معتقدند بازگشت بازار به روند صعودی در روز پایانی معاملات هفته گذشته حکایت از آن دارد که افت بازار به منزله آغازی برای روند نزولی بورس نیست. این تحلیلگران همچنین نسبت به صعود مجدد بورس از مرز یک میلیون و ۶۰۰ هزار واحدی ابراز امیدواری می‌کنند. گفتنی است در روزهای اخیر اظهارنظرهایی مبنی بر اوج‌گیری مجدد بازار سرمایه در ماه‌های آینده و حتی احتمال عبور مجدد شاخص از مرز ۲ میلیون واحدی شده است. انتظاری که اگر غیرواقعی باشد، به منزله متضرر شدن دوباره مردم و سرمایه‌گذاران بورسی خواهد بود. برای بررسی این موضوع‌ها با فعالان و کارشناسان بازار سرمایه گفت‌وگو کرده‌ایم.

محرک‌های اصلاح بورس

یاسر فلاح، کارشناس ارشد بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی عملکرد بورس در هفته‌ای که گذشت اظهار کرد: بازار سرمایه در هفته گذشت متاثر از انتشار اخبار جدید از تداوم مذاکرات رفع تحریم و به‌دنبال آن نوسانات نرخ ارز بود. این اثرات به‌قدری جدی بود که سایر متغیرهای اقتصادی را تقریبا بی‌اثر کردند. با انتشار اخبار مثبت پیرامون مذاکرات یا گمانه‌زنی درباره بازگشت امریکا به برجام یا کسب نتیجه مثبت از این مذاکرات، برخی فعالان بازار درگیر رفتارهای هیجانی می‌شوند و اقدام به خریدوفروش سهام کرده یا این نوسانات را در معاملات خود دخیل می‌کنند.

این کارشناس ارشد بازار سرمایه گفت: برخورد هیجانی در چنین شرایطی منطقی نیست و حتی با پارامترهای بازار نیز مغایرت دارد، چراکه اثرات افزایش یا کاهش نرخ ارز با تاخیر چندماهه بر عملکرد شرکت‌های بورسی نمایان می‌شود.

وی افزود: در ماه‌های اخیر بسیاری از شرکت‌های بورسی از روند نوسانات نرخ ارز منتفع شده‌اند و بسیاری از این مجموعه‌ها، مواد اولیه موردنیاز خود برای تولید را با ارز ارزان خریداری کرده‌اند اما محصولات تولیدی خود را پس از رشد قیمت دلار در بازار داخلی به فروش رسانده و از این نوسان قیمتی منتفع شده‌اند. بر همین اساس نیز انتظار می‌رود صورت‌های مالی شرکت‌های فعال در بورس و فرابورس در ۳ ماهه نخست امسال مثبت باشد.

چرایی ریزش بورس در فصل مجامع

فلاح در ادامه خاطرنشان کرد: با توجه به پیش‌بینی سودآوری شرکت‌های بورسی از ابتدای امسال و همچنین با توجه به آنکه در انتهای فصل مجامع قرار داریم، انتظار می‌رود انتشار گزارش عملکرد شرکت‌های بورسی تاثیر مثبتی بر عملکرد بازار سرمایه طی ماه‌های آینده داشته باشد. هرچند در کوتاه‌مدت نوساناتی بر این بازار حاکم هستند و اصلاح شاخص پدیده غیرمنتظره یا دور از انتظاری

نیست.

این کارشناس بازار گفت: هر توافقی که میان ایران و کشورهای طرف برجام حاصل شود در کوتاه‌مدت می‌تواند به تعدیل نرخ ارز بینجامد. همین این افت نرخ ارز نیز بر ارزش برخی سهم‌ها همچون صنایع فلزی، پتروشیمی، کانی‌های معدنی و... تاثیر منفی دارد. اما همزمان باید منتظر اثرات مثبت این توافق روی سهم‌های گروه بانکی، خودرویی، سرمایه‌گذاری و... باشیم. یعنی گروه‌های یادشده به‌عنوان لیدر بازار سرمایه، مسیر رو به رشدی را از آن خود خواهند کرد.

این فعال بازار سرمایه در پاسخ به سوالی مبنی بر این نکته که اکنون در فصل برگزاری مجامع شرکت‌ها هستیم، حال چرا انتظارات از بازار به نتیجه نرسیده‌، گفت: بازار در هفته‌های گذشته با موضوعات جدید و متعددی روبه‌رو شده که مانع از اثرگذاری برگزاری مجامع بر عملکرد بورس می‌شود. به‌عنوان مثال در هفته‌های گذشته شاهد حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در روند تخصیص آن به تامین کالاهای اساسی بودیم. در حالت کلی انتظار می‌رفت حذف این ارز تاثیر مثبت بر عملکرد بازار سرمایه داشته باشد. با این وجود باید خاطرنشان کرد که بورس هنوز نتوانسته خود را با این موضوع تطبیق بدهد.

یا به بیان دیگر، بازار هنوز تحلیل جامعی از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی ندارد و نسبت به این تصمیم گنگ است. بسیاری از فعالان بازار هنوز نمی‌دانند این موضوع چه تاثیری بر معاملات آنها خواهد داشت. در واقع مواجهه بازار با این شرایط جدید و همگن‌سازی با این موقعیت، نیازمند زمان است.

وی افزود: شرایط عمومی اقتصاد کشور بر عملکرد بازار سرمایه تاثیرگذار است؛ کما اینکه اثرات رکودی که بر اقتصاد کشور سایه افکنده، بر بازار سرمایه نیز نمایان خواهد شد. در چنین شرایطی، بازار انتظاراتی که از آن می‌رفت را به مرحله ظهور نرسانده

است.

این کارشناس ارشد بورس در ادامه گفت: با وجود تمام افت‌وخیزهایی که در بورس شاهد آن بودیم اما به اعتقاد من، این بازار همچنان شرایط مطلوبی دارد و نباید منتظر رشد قابل‌توجه از بازار باشیم.

با توجه به تورمی که در اقتصاد شاهد آن هستیم، انتظار می‌رود اثرات این تورم در بازار سهام نیز آشکار شود. هرچند این اثرات به مرور زمان در بورس نمایان خواهد شد.

فلاح در ادامه و در پاسخ به سوالی مبنی بر پیش‌بینی‌هایی که درباره ۲ میلیون واحدی شدن شاخص می‌شود و پیامدهای احتمالی چنین انتظاراتی با توجه به سابقه سقوط بازار در سال ۱۳۹۹ گفت: سابقه رشد و سقوط یک‌باره بورس در سال ۱۳۹۹ که به متضرر شدن صاحبان سهام منتهی شد، در یک بازه زمانی ۳ ماهه اتفاق افتاد.

روز ۲۳ فروردین‌ ۱۳۹۹، شاخص بورس برابر ۵۹۰ هزار واحد بود. این شاخص در ۲۰ مرداد ۱۳۹۹ به ۲ میلیون و ۸۰ هزار واحد رسید؛ یعنی شاخص در بازه زمانی حدود ۴ ماهه، یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحد رشد داشت و بازدهی ۳۰۰ درصدی را ثبت کرد. این رشد فراتر از انتظار بود و با موقعیت کنونی حاکم بر بازار سرمایه، قابلیت مقایسه ندارد.

وی افزود: در هفته‌های اخیر، شاخص بورس رشد منطقی را پشت‌سر گذاشته است؛ رشد بهای ارز و همچنین انتظارات تورمی محرک رشد شاخص بورس بوده‌اند. درنتیجه احتمال کسب مجدد رکورد ۲ میلیون واحدی برای شاخص کل بورس، دور از انتظار نیست. کما اینکه در هفته‌های اخیر شاخص بورس یک‌بار از مرز یک میلیون و ۶۰۰ هزار واحد عبور کرده

است.

فلاح در پایان گفت: با این وجود، میزان نقدینگی در بازار، حجم نقدینگی، خریدوفروش سهم‌ها، شرایط عمومی حاکم بر اقتصاد کشور، رغبت سرمایه‌گذاران به صنایع و... همگی می‌تواند بر سمت‌وسوی این بازار اثرگذار باشند.

انتظارات تورمی، محرک بازار

مجتبی دیبا، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی عملکرد بورس در هفته اخیر و نوسانات این بازار اظهار کرد: با گذر شاخص به‌عنوان معیار سنجش عملکرد بازار سرمایه، از مرز یک میلیون و ۶۰۰ هزار واحد و حتی عبور از این مرز (البته تنها برای یک روز)، شاهد اصلاح روند صعودی بورس بودیم. از آنجاکه شاخص برای مدت زمان طولانی امکان عبور از این محدوده را نداشته، این مرز به‌صورت روانی به سدی در برابر شاخص بدل شده

است.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: عده‌ای از معامله‌گران در این فضا اقدام به تسویه سهم‌های خود کرده‌اند و همین موضوع زمینه‌ساز فشار عرضه، فروش سهم و افت شاخص شده است. اما همچنان انتظارات تورمی محرک برای بازار سرمایه هستند. از این‌رو همچنان امکان رشد شاخص و عبور از محدوده یک میلیون و ۶۰۰ هزار واحدی وجود دارد.

این کارشناس بازار اظهار کرد: بنابراین انتظار می‌رود شاخص در روزهای آینده به سمت عبور از مرز یک میلیون و ۶۰۰ هزار واحدی رو به صعود باشد. شکست این مقاومت می‌تواند حتی زمینه‌ساز صعودهای بیشتر شاخص بازار و گذر از محدوده یک میلیون و ۶۰۰ هزار واحدی هم باشد.

دیبا افزود: قیمت تعادلی بازار در محدوده ۱.۵ تا ۱.۶ میلیون واحدی برآورد می‌شود. نوسان شاخص تا حدود ۲۰ درصد از این محدوده قابل‌قبول است. حال چنانچه این شاخص از مرز یک میلیون و ۷۶۰ هزار واحدی عبور کند، ارزندگی بازار در قالب حباب نمایان خواهد شد.

هرچه شاخص از این مرز فاصله بیشتری بگیرد، حباب بزرگ‌تر می‌شود و قاعدتا تخلیه این حباب نیز چشمگیرتر خواهد بود.

وی درباره اینکه چرا در فصل برگزار مجامع و برخلاف انتظارها و پیش‌بینی‌ها شاهد ریزش بورس بوده‌ایم، گفت: انتشار صورت‌های مالی شرکت‌های پالایشی و این موضوع که شرکت‌های یادشده نتوانسته‌اند مطابق انتظارات، عملکرد مثبتی را از خود به نمایش بگذارند، زمینه‌ساز روند نزولی بازار برخلاف انتظار و ریزش بورس در چند روز از هفته گذشته

بود.

البته صورت‌های مالی منتشرشده از عملکرد شرکت‌های پتروشیمی شفافیت لازم را نداشتند یا اعمال‌نظرهایی روی آنها شده است. دیبا گفت: البته پس از اتمام واکنش بازار به انتشار صورت‌های مالی یادشده، مجددا بورس روند صعودی به خود گرفت و در روز پایانی هفته گذشته شاهد سبزپوشی بازار بودیم.

دیبا در پیش‌بینی عملکرد بازار سرمایه برای آینده نزدیک اظهارکرد: چنانچه بازار به سمت کسب دوباره رکورد یک میلیون و ۶۰۰ هزار واحدی حرکت کند و در این بازه تثبیت شود، می‌توانیم ریتم حرکتی بازار را در خردادماه و تیرماه مثبت ارزیابی

کنیم.

این کارشناس بورس در پاسخ به سوالی مبنی بر این نکته که برخی کارشناسان بازار پیش‌بینی می‌کنند که شاخص در نیمه دوم سال به مرز ۲ میلیون واحد نزدیک شود، صحت این پیش‌بینی و اثرات منفی احتمالی آن گفت: همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد گذر شاخص بورس از مرز یک میلیون و ۷۶۰ هزار واحد به‌منزله شکل‌گیری حباب در بازار است. عملا با توجه به میزان نقدینگی در کشور نباید منتظر عبور شاخص از مرز ۲ میلیون واحدی باشیم. رسیدن شاخص به این مرز و عبور از آن به منزله شکل‌گیری حباب در بازار است.

خالی شدن این حباب نیز به منزله متضرر شدن عده‌ای از سرمایه‌گذاران خواهد بود.

توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که بورس در شرایط تعادلی به سر می‌برد؛ بنابراین این دوره تعادل باید پشت‌سر گذاشته شود تا به دوره رونق بزرگ‌تر بازار برسیم. دیبا در پایان دوره رونق بزرگ بورس را نیمه دوم سال ۱۴۰۱ یا ماه‌های نخست سال ۱۴۰۳ دانست.

سخن پایانی

با وجود انتظارات تورمی در اقتصاد کشور نزدیکی شاخص بورس به مرز ۲ میلیون واحدی در سال جاری منطقی به‌نظر نمی‌رسد. البته همچنان این احتمال می‌رود که شاخص بورس این رکورد را مجددا ازآن خود کند اما این رکوردشکنی به منزله حبابی بودن شاخص است. هنوز مدت زمان طولانی از تجربه تلخ بورس در سال ۱۳۹۹ نگذشته و درواقع این بازار به‌تازگی به مرحله ثبات رسیده است. درنتیجه نباید وقایع تلخ گذشته را که عموما هم برای مردم رقم خورد، فراموش کرد و در فضایی هیجانی به تکرار این روند اشتباه دامن زد.