سال ۹۷ بود که تولیدکنندگان لوازم خانگی باوجود تشدید تحریم ‌ ها درخواستی مبنی بر ممنوعیت واردات لوازم خانگی را مطرح کردند. در ادامه تولیدکنندگان لوازم خانگی تضمین دادند می ‌ توانند نیاز مردم را بی ‌ کم ‌ وکاست تامین کنند. حال پس از گذشت حدود ۵ سال شعار تولیدکنندگان نه ‌ تنها محقق نشد بلکه ممنوعیت واردات لوازم خانگی راهی برای سکه شدن بازار آنها شد. برخی معتقدند اجرای طرح جهادکالا همان مسیری را طی می ‌ کند که به ‌ واسطه آن بازار تولیدکنندگان خودرو سکه شد و قرار است روال این بار با تولیدکنندگان لوازم خانگی تجربه ‌ شود. با ممنوعیت واردات لوازم خانگی، تولیدکنندگان یکه ‌ تاز بازار شدند. از سوی دیگر لوازم خانگی قاچاق و تقلبی نیز به دلیل ممنوعیت واردات، روانه بازار شده است. همچنین برخی از تولیدکنندگان بعد از خروج برندهای خارجی از ایران، حسابی جولان دادند و با عرضه قطره ‌ چکانی کالا، قیمت ‌ ها را گران کردند. این در حالی است که به تازگی وزارت صمت از تسهیلات ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومانی خرید لوازم خانگی با اجرای طرح «جهاد کالا» برای ۲۰۰ هزار نفر خبر می ‌ دهد. صمت در این گزارش به بررسی آثار اجرای طرح جهاد کالا از دیدگاه فعالان بازار لوازم خانگی پرداخت.

تکرار سرنوشت خودرو برای لوازم ‌ خانگی

در حالی که نرخ لوازم خانگی در بازار سر به فلک می ‌ کشد و مردم قدرت خرید بسیاری از اقلام ضروری را ندارند، تولیدکنندگان داخلی بازار را به ‌ دست گرفته و از آب ممنوعیت واردات لوازم خانگی ماهی می ‌ گیرند. این در حالی است که اخیراً امید قالیباف، سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت از تسهیلات ۵۰ تا ۱۰۰میلیون تومانی خرید لوازم خانگی برای ۲۰۰ هزار نفر خبر داد و افزود: برای اجرای طرح جهادکالا با بانک ‌ های مرتبط صحبت شده و 5 بانک پای کار هستند.

همچنین ارایه تخفیف روی کالاهای تولید داخل و افزایش گارانتی لوازم خانگی از ۱۸ ماه به ۲۴ به عنوان نخستین الزامات تولیدکنندگان مطرح است. همچنین استاندارد قطعات برای افزایش کیفیت لوازم خانگی نیز در دستور کار گرفته است.

برخی از منتقدان اجرای این طرح معتقدند راهی که کیفیت خودروهای داخلی را به قهقرا کشاند و جیب خودروسازان را پر کرد این بار نصیب تولیدکنندگان لوازم خانگی شده است. این در حالی است که رهبر انقلاب در اواخر سال ۱۴۰۰ و پس از ممنوعیت واردات لوازم خانگی بر لزوم ارتقای کیفیت کالاهای تولید داخل تأکید کردند و افزودند: «حمایت ‌ های عملی و تبلیغاتی از تولید داخلی باید منجر به ارتقای کیفیت محصولات و همچنین ارتقای فناوری شود اما متأسفانه در برخی صنایع به ‌ ویژه در صنعت خودرو به موضوع کیفیت توجه نمی ‌ شود و مردم نیز به ‌ حق به آنها اعتراض دارند.

اگر باوجود فضای حمایتی از تولید داخل، به جای ارتقای کیفیت، قیمت ‌ ها افزایش یابد، مسئله بدی است زیرا نتیجه همه حمایت ‌ های دولتی، بانکی و جلوگیری از رقابت ‌ های خارجی، عملا منجر به بالا رفتن نرخ شده است.»

دولت بسیاری از مردم را بدهکار کرده است

اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی در گفت ‌ وگو با صمت درباره طرح ملی توان خرید با هدف حمایت از کالای ایرانی و با عنوان «جهاد کالا» اظهارکرد: بنابر اعلام وزارت صمت، در این طرح، حذف واسطه ‌ ها و واریز مستقیم منابع مالی به حساب تولیدکننده لوازم ‌ خانگی ایرانی اولویت مجموعه «جهادکالا» بوده تا به این واسطه، مصرف ‌ کننده نهایی با کمترین هزینه بتواند کالای مورد نیاز خود را تهیه کند. وی افزود: بسیاری از تولیدکنندگان با اجرای طرح توان خرید مخالف هستند اما متاسفانه مسئولان حامی این طرح، گوش شنوایی برای نظرات کارشناسی ندارند و نمی ‌ خواهند قبول کنند مدت زیادی است که راه را اشتباه رفته ‌ اند؟ بسیاری از فعالان این حوزه نیز بر این عقیده هستند که این طرح نیز مانند بسیاری از طرح ‌ های گذشته با شکست همراه است.

بروز مشکل برای فروشندگان

وی در ادامه با انتقاد از اجرای طرح جهاد کالا، افزود: حدود ۲۵۰۰ واحد صنفی لوازم خانگی تنها در تهران فعالیت دارند. با شروع این طرح این واحدهای صنفی باید درچه شرایطی کالا بفروشند؟ به علاوه اینکه حدود ۲۰ کارخانه تولید لوازم خانگی درکشور وجود دارد که در طرح ‌ های مختلف، تسهیلاتی برای بهبود وضعیت آنها ارائه شده است. این درحالی است که اجرای این طرح تنها منجر به بروز مشکل برای ۲۵۰۰ واحد صنفی و کسبه فعال در تهران خواهد شد. درحقیقت این فروشندگان لوازم خانگی هستند که برند ایرانی را در کشور تبلیغ و با هدف فروش خریداری کردند. در تمام این دوران مشکلانت مالیات و بیمه از دغدغه ‌ های واحدهای صنفی بوده و در مقابل تسهیلات معمولا برای تولیدکنندگان درنظر گرفته شده است. با اجرای طرح جهاد کالا عملا کسبه حذف می ‌ شوند و دلیل این رویکرد برای ما نیز مبهم است.

بانک ‌ ها به دنبال سود بیشتر!

رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی با اشاره به کمبود نقدینگی در بانک ‌ ها گفت: اگر بانک ‌ ها منابع مالی دارند چرا نقدینگی را به حوزه مسکن و خودرو اختصاص نمی ‌ دهند.

وی با اشاره به سیاست طرح مذکور گفت: در اصل بانک ‌ ها پول خود را برای کسب سود بیشتر به بخش توزیع اختصاص می ‌ دهند. درحال ‌ حاضر به دلیل کاهش قدرت خرید، دولت عملا بسیاری از مردم را بدهکار کرده و رفته رفته به سمتی پیش می ‌ رویم که همه کالاها را باید شرایطی خریداری کرد.

همیشه رصد برای فروشندگان است

پازوکی با بیان راهکارهای مناسب برای اجرای این طرح افزود: بسیاری از طرح ‌ های مشابه که برای شوک به بازار مطرح شده نتیجه عکس داشته است. همچنین جای سؤال است که چرا در طرح جهاد کالا پول را مستقیم به کارخانه ‌ دار می ‌ دهند پس توزیع ‌ کننده که کالای تولید داخل را می ‌ خرد و مالیات پرداخت می ‌ کند چه نقشی در این سیاست ‌ دارد؟ راهکار بهتر این بود که به جای ارایه تسهیلات به شرط خرید مستقیم کالا، ۲۵۰ هزار نفر منتخب به مغازه ‌ دارانی که زیر نظر اتحادیه هستند برای دریافت کالا مراجعه کنند. در این صورت هم تولیدکننده از این سیاست منتفع می ‌ شد و هم واحد صنفی فروشنده و هم مصرف کننده؛ اگر قرار به برگشت پول به چرخه تولید است از این راه نیز میسر می ‌ شود.

وی با توجه به سخت ‌ گیری ‌ های دولت نسبت به فعالیت واحدهای صنفی بیان کرد: همیشه سختگیری و رصد فعالیت در مورد فروشندگان و واحدهای توزیعی اعمال می ‌ شود. اما آیا آمار تولید نیز با همین دقت به صورت کامل رصد می ‌ شود یا تنها بر اساس خروجی اعلامی توسط مدیران کارخانجات بررسی می ‌ شود. برای موفقیت در این مسیر نظام توزیع صنعت لوازم خانگی باید از کارخانه رصد شود. فروشندگان با حداقل سود کالا را می فروشند.

کسبه مجبور به خرید کالای قاچاق می ‌ شوند

رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی با اشاره به افزایش کالای قاچاق پس از اجرای این طرح گفت: درحال ‌ حاضر واحدهای صنفی تنها ملزم به فروش لوازم خانگی ایرانی هستند. با اجرای این طرح دیگر آنها فروشی نخواهند داشت در نتیجه با این طرح دولت، کسبه مجبور به خرید کالای قاچاق می ‌ شوند. متاسفانه بسیاری از سایت ‌ های فروش آنلاین، کالاهای قاچاق عرضه می ‌ کنند. گشتی در بازار نشان می ‌ دهد سایت ‌ های فروش آنلاین، لوازم خانگی قاچاقی را می ‌ فروشند که ورود آن به کشور ۵ سال است که ممنوع شده است.

اگر کارشناسی شود، طرح خوبی است

حبیب الله انصاری، مشاور عالی صنعت لوازم خانگی در گفت ‌ وگو با صمت درباره اجرای طرح ملی توان ‌ خرید با هدف حمایت از کالای ایرانی و با عنوان «جهاد کالا» اظهارکرد: طرح جهاد کالا از نظر من طرح خوبی است و نسبت به نتیجه این طرح خوش ‌ بین هستم. استفاده از نظرات کارشناسی و نبود انتخاب خاص می ‌ تواند به نتیجه مطلوب این طرح کمک بیشتری کند. همچنین بهتر است قبل از اجرای طرح ‌ ها نمونه ‌ های دیگر در سایر کشورها را نیز بررسی کنیم. از سوی دیگر مسئولان مربوطه باید در انتخاب کارخانجات مشمول دقت کنند.

وی ضمن تاکید بر اینکه این طرح نباید شامل همه تولیدکنندگان شود، افزود: باید در این طرح تسهیلات به کارخانجاتی ارائه شود که خدمات پس از فروش خوبی دارند و کالاهای با کیفیت تولید می ‌ کنند.

انصاری ضمن تاکید بر اینکه شرایط تولید باوجود هزینه ‌ های سنگین تولید سخت است، افزود: باید اعتبارات لازم در اختیار تولیدکننده قرار گیرد و روند خرید مواد اولیه خارجی و داخلی تسهیل شود. این در حالی است که برخی از قطعات از کشورهای ثالث وارد می ‌ شود و در صورت بروز مشکل برای واردات در این حوزه امکان تولید را از دست می ‌ دهیم.

کاهش شدید قدرت خرید

مشاور عالی صنعت لوازم خانگی با توجه به کاهش قدرت خرید مردم اظهارکرد: لوازم خانگی از اقلام ضروری یک خانه است. امروزه با کاهش قدرت خرید، بازار لوازم خانگی در رکود کامل به سر می ‌ برد. همچنین تورم نیز به این رکود دامن زده است.

درآمد مردم کفاف تامین نیازهای اولیه و ضروری آنها را می ‌ دهد و اگر به بازارهای اصلی فروش لوازم خانگی مراجعه کنید رکود حاکم بر این بازار را به وضوح مشاهده خواهید کرد، به ‌ طوری که فروش ‌ ها محدود به تهیه جهیزیه شده است. این درحالی است که بازار و تولید لازم و ملزوم یکدیگر هستند. با افزایش قدرت خرید قطعا میزان تولید نیز افزایش می ‌ یابد. اگر بازار از رکود خارج شود به طور مستقیم بر افزایش تولید نیز اثر خواهد داشت.

اگر قرار بر اجرای طرحی است که نتیجه مطلوب داشته باشد باید به صورت همزمان جوانب مصرف ‌ کنندگان و تولیدکنندگان کالای باکیفیت، در نظر گرفته شود.

انصاری با اشاره به حذف واسطه ‌ ها به عنوان یکی از اهداف طرح جهاد کالا گفت: در این رابطه باید نظرات کارشناسی مدنظر قرار گیرد. با تصمیمات و اقدامات ناگهانی نمی ‌ شود چشم روی فروشندگان بست.

خریدار باید به بازار برود

مشاور عالی صنعت لوازم خانگی افزود: در این طرح منفعت هر دو طرف مصرف ‌ کننده و تولیدکننده درنظر گرفته شده اما بدون شک باید با نگاه دقیق ‌ تری نسبت به حفظ بازار و کسبه خرد نیز برنامه ‌ ریزی کرد.

سخن پایانی

با توجه به سرنوشت تلخ صنعت خودرو پس از ممنوعیت و جولان خودروسازان نوبت به لوازم خانگی رسیده است. صنعت خودرو نیز چنین روزهایی را به خود دیده است و اکنون می ‌ بینیم سطح نارضایتی مردم از خودروهای وطنی چگونه است. به عقیده برخی از کارشناسان این طرح که طرح توان خرید یا جهاد کالا نام دارد به جای حمایت از مصرف ‌ کننده به فکر تولیدکننده و جیب آن است. هرچند که موافقان این طرح نیز نظری دیگر داشته و معتقدند منفعت هردوطرف مصرف ‌ کننده و تولیدکننده در این طرح دیده شده و بازار نیز در روند معاملات منتفع خواهد شد. با این همه برخی نیز این سؤال را مطرح می ‌ کنند که با توجه به وضعیت موجود بازار و تولید قطره ‌ چکانی کارخانجات، آیا تخصیص تسهیلات بانکی برای خرید کالا، پول ‌ پاشی وزارت صمت نیست؟