ضعف مدیریت زیر سایه آمار متناقض
یکی از نکاتی که در برنامه‌ریزی هر سازمانی می‌توان از آن به‌عنوان شاخص‌ترین اصل یاد کرد، این است که توسعه بدون برنامه‌ریزی و برنامه‌ریزی بدون آمار و اطلاعات، قابل تحقق نیست.
یکی از نکاتی که در برنامه ریزی هر سازمانی می توان از آن به عنوان شاخص ترین اصل یاد کرد، این است که توسعه بدون برنامه ریزی و برنامه ریزی بدون آمار و اطلاعات، قابل تحقق نیست. در اصل آمار و برنامه ریزی کمک می کند تحقق برنامه های توسعه ای به عنوان اصل گمشده این روزهای کشور در صدر برنامه ریزی قرار گیرد. بنابراین نمی توان از تاثیر آمار در اقتصاد کلان و خرد کشوردارای گذشت. اطلاعات اقتصادی در دنیای امروز از اهمیت زیادی برخوردار است به طوری که داده های آماری در سطوح برنامه ریزی آینده و لایه های گوناگون کلان، متوسط و خرد مورداستفاده قرار می گیرند. نبود آمار دقیق، به موقع و قابل اتکاء سبب می شود قدرت تصمیم گیری در مسائل گوناگون از بین رفته و اقتصاد متحمل هزینه های بسیاری شود؛ بنابراین برای دستیابی به رشد پایدار و توسعه در تمام بخش ها و تحقق اهداف استراتژیک برنامه های توسعه ای باید تمامی مراحل این زنجیره به درستی طی شود. در این زنجیره، زمانی که داده درست وجود دارد، می توان با استفاده از آن اطلاعات قوی به دقت آورد. صمت به مناسبت روز ملی آمار و برنامه ریزی به بررسی این مقوله مهم در کشور پرداخته است.
ایران متفاوت است
آمار و برنامه ریزی به عنوان ابزارهای لازم در راستای تحقق توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور شناخته می شوند؛ از این رو جمع آوری داده ها در برنامه ریزی و تصمیم گیری دولتمردان و سیاست گذاران در ساخت آینده جامعه بسیار موثر است.
امروزه لازمه حکمرانی خوب، وجود نظام آماری مطلوب، شفاف و پاسخگو است؛ بنابراین برخورداری از داده های آماری درست در همه امور، اعم از سیاست گذاری و برنامه ریزی، تعیین اهداف و خط مشی ها، تا آنجا مهم است که بسیاری از کارشناسان، اطلاعات آماری را زیربنای همه برنامه ریزی ها به شمار می آورند و میزان توسعه یافتگی کشورها ارتباط تنگاتنگ با حجم و کیفیت آمار و اطلاعات تولید شده دارد.
متاسفانه در حال حاضر بسیاری از پروژه های آماری توسط افرادی اجرا می شوند که تخصص آماری ندارند و فقط با گذراندن چند واحد آمار در دروس خود یا آشنایی ناقص با نرم افزارهای آماری مبادرت به اجرای این پروژه ها می کنند؛ در نتیجه آمارنهایی به دست آمده از اجرای این پروژه ها چه در مقطع جمع آوری اطلاعات و چه در استنباط، اشتباه است و نه تنها برای برنامه ریزی های کلان کشور مفید نیست، بلکه همه را به گمراهی می کشاند.
همچنین در دنیای کنونی با توجه به رشد و پیشرفت سریع همه جانبه علم و تکنولوژی، فعالان اقتصادی، دولت و سیاست گذاران اقتصاد به آمار نیاز دارند. در واقع آمار ابزار لازم تحلیل و آینده نگری در هر حوزه ای به شمار می رود. با توجه به آمارهای موجود در کشور، ارائه آمار در ایران همواره با موانع و مشکلات جدید مواجه بوده است. این در حالی است که در کشورهای پیشرفته در هر سازمان و وزارتخانه ای یک واحد آماری مجزا وجود دارد تا با دقت، تغییر و تحولات حوزه کاری خود را رصد کنند و به شکل روشن و شفاف، تحلیلی از وضعیت موجود داشته باشند، زیرا آمار باید به شکل قابل فهم ارائه شود، اما متاسفانه در ایران به این موضوع کمتر اهمیت داده شده و گاهی دیده می شود که آمارها به صورت درهم ، پیچیده، مبهم و غیرشفاف تهیه می شود که مشکلی را حل نمی کند.
دولت مقصر نیست
خسرو ابراهیمی نیا، نایب رئیس دوم سابق اتاق اصناف تهران درباره ضرورت ارائه و بکارگیری آمار برای برنامه ریزی درست از سوی دولت به صمت گفت: سازمان برنامه وبودجه وظیفه برنامه ریزی و نظارت توسعه ای و راهبردی نظام اقتصادی و اجتماعی کشور را دارد که تحت نظر یک شورای عالی، یک هیات نظارت و یک مدیرعامل فعالیت می کند. در نتیجه نمی توان گفت دولت حتی صرف نظر از مرکز آمار و بانک مرکزی، قادر به برنامه ریزی متکی بر آمارها نیست. این بدان معناست که تحت شرایطی دولت ها با وجود سازمانی به نام برنامه وبودجه دسترسی نسبی به آمار دارد.
نایب رئیس دوم سابق اتاق اصناف تهران با اشاره به وجود مرکز آمار و بانک مرکزی در ارائه آمارهای کلان اظهار کرد: این مراکز نیز با تکیه بر داده های آماری و سال و سبد پایه، اقدام به محاسبه آمار می کنند.
وی با اشاره به مشکلات موجود برای دستیابی به آمار درست اظهار کرد: اگر در آمارها کم وکاستی وجود دارد، دولت مقصر این ماجرا نیست. مشکل اصلی از مراجعی است که آمار ارائه می دهند. به عنوان نمونه، آمارهایی که توسط اتحادیه ها به اتاق اصناف اعلام می شود به دلیل نبود کارشناس و آمارهای دقیق درست نیست. مشکل این است که اعداد اعلامی از سوی اتحادیه ها مستقیم از اتاق اصناف به مراجع ذی صلاح می رود که برخی از آنها غلط از آب درمی آیند.
وی با تاکید بر راستی آزمایی آمارها گفت: راهکار درست این است که آمارهای ارائه شده از سوی اتحادیه ها و اتاق اصناف باید راستی آزمایی شوند. به عنوان نمونه، میزان مصرف گوشت در تهران از اتحادیه مربوط به آن گرفته می شود و اتحادیه به علت نبود امکانات و دانش کافی رقمی نسبی اعلام می کند. این در حالی است که در برخی موارد حتی خود واحد صنفی آماری از انبار خود ندارد. نبود آمار دقیق از میزان تولید و مصرف در نهایت منجر به بروز مشکلاتی در بازار عرضه و تقاضا شده و تنظیم بازار را برهم می زند.
وظیفه اتحادیه
ابراهیمی نیا ضمن یادآوری نقش اتحادیه ها در کنترل بازار اظهار کرد: طبق قانون اتحادیه با حضور افراد فعال در یک صنف یا چند صنف مشابه شکل می گیرد. در واقع گاهی اوقات اصناف مرتبط با یکدیگر، زیرمجموعه یک اتحادیه قرار می گیرند. هدف از شکل گیری اتحادیه های صنفی، حمایت از حقوق صنف یا اصناف زیرمجموعه آن اتحادیه است. گفتنی است اتحادیه اصناف در هر شهر به طور جداگانه فعالیت می کند. از دیگر مسئولیت هایی که برعهده اتحادیه هاست، می توان به فعالیت در راستای افزایش کیفیت محصولات و خدمات و بهبود خدمت دهی به مصرف کنندگان اشاره کرد. نکته مهم این است که بازرسان اتحادیه هر صنف باید تخصص کافی در صنف مربوطه را داشته باشند. اتحادیه ناظر بر واحدهای صنفی است.
نایب رئیس دوم سابق اتاق اصناف تهران در بخش ديگر صحبت هاي خود، شرايط فعلي بازار را در چند دهه اخير بي سابقه توصيف کرد و افزود: شرايط بازار در حال حاضر به گونه ای است که مردم بازار را خارج از کنترل می دانند. براي حل اين موضوع در کنار اجراي سیاست های مناسب، همکاري اصناف و شبکه توزيع الزامي است؛ بنابراین برای تحقق این هدف، اصناف و اتحادیه ها نیازمند بررسی و ارائه آمار دقیق هستند تا ارائه آمار درست تاثیر کنترلی در عرضه و تقاضای بازار داشته
باشد.
مدیریت بدون برنامه ممکن نیست
نایب رئیس دوم سابق اتاق اصناف تهران درباره تاثیر وجود آمار و برنامه ریزی درست بر بازار و اصناف بیان کرد: بیشتر از ۱۰۰ درصد وجود آمار و برنامه ریزی درست در اصناف تاثیرگذار است. تا زمانی که آمار درست نباشد، نظمی در بازار مشاهده نمی شود و مدیریت آن امکان پذیر نیست.
نمی توانیم حکم کلی بدهیم
محمدرضا نجفی منش، عضو اتاق بازرگانی تهران درباره روند آماردهی دولت از وضعیت تولید و صادرات کشور به صمت گفت: نمی توانیم حکم کلی بدهیم که تمام آمارها غلط است. آمارهایی که اعلام می شود نسبی و قابل برنامه ریزی هستند، اما ممکن است این آمارها ایراد و اشکال داشته باشند که باید این موارد را بررسی کرد.
کوچک سازی دولت
عضو اتاق بازرگانی تهران در ادامه تاکید کرد: اگر دولت می خواهد به پیشبرد درست امور بپردازد، چاره ای ندارد جز اینکه وظایفش را سبک کند. وزارتخانه ها فقط باید وظایف مدیریتی بر عهده داشته باشند و از بنگاهداری، تصدیگری و انجام کارهای غیرحاکمیتی اجتناب کنند.
وی در تایید این پیشنهاد افزود: کشورهای پیشرفته به سمت سبک سازی دولت رفته و با اصلاح ساختارها مشکلاتشان را حل کرده اند. ما هم باید همین روش را در پیش بگیریم.
برنامه ها درست اجرا نمی شوند
وی با اشاره به اینکه مشکل اصلی، عدم اجرای برنامه های تعیین شده پیشین است، افزود: ما در اجرای برنامه ها دچار مشکل هستیم و این اشتباه است که بخواهیم مشکل را گردن اعلام آمارهای غلط بیندازیم. چنانچه تاکنون 6 برنامه توسعه ای تدوین و اجرایی شده و براساس اخبار و آمار منتشر شده، فقط ۳۵ درصد از اهداف این برنامه ها محقق شده است.
نجفی منش با اشاره به تدوین هفتمین برنامه توسعه گفت: در نتیجه باید به دنبال این باشیم که چرا قوانین به درستی اجرایی نمی شوند؟ در این میان نیز برنامه هایی تدوین و تصویب شده که عملا اجرایی نشده اند. باید به این سوال پاسخ داد چرا در اجرای 6 برنامه توسعه ای پیشین کاستی و تعلل داشتیم که در ادامه همین مسیر را برای هفتمین برنامه توسعه در پیش نگیریم.
این عضو اتاق بازرگانی تهران درباره روند سرمایه گذاری در کشور گفت: جذب سرمایه گذاری در برنامه ششم توسعه باید به حدود ۴۸ درصد رشد می رسید که طبق آمار این عدد فقط به ۳ درصد رسیده؛ بنابراین می توان گفت در بسیاری از موارد برنامه ها درست نوشته می شود، اما عملیاتی نمی شوند.
وی افزود: شواهد حاکی از آن است که رشد سرمایه گذاری در کشور ما منفی شده؛ یعنی میزانی که استهلاک داریم از سرمایه بیشتر شده است. همچنین میزان زیان بانک های ما از سرمایه در گردش بانک بیشتر است. یک نکته جالب اینکه یک بانک در ابوظبی، دو برابر سرمایه کل بانک های ایران سرمایه دارد.
رئیس کمیسیون بهبود محیط کسب وکار و رفع موانع تولید اتاق بازرگانی تهران در پایان ضمن تاکید بر اجرایی نشدن برنامه ها، گفت: قوانینی که برای تولید گذاشتیم، به درستی اجرایی نمی شوند، چنانچه تاکنون اهداف برنامه های توسعه ای کامل اجرا نشده؛ بنابراین ضعف در نبود و اجرای برنامه های هدف گذاری شده
است.
سخن پایانی
به عقیده بسیاری از کارشناسان، برنامه ریزی و ارائه آمار دقیق، یکی از مهم ترین وظایف مدیریتی است.
داشتن برنامه مدون و اصولی، راهی برای رسیدن به مقاصد و اهداف مدیریتی است؛ ازاین رو برنامه اثربخش مدیریت را قادر می سازد در رسیدن به آرمان های سازمانی موفق شود.
در حالی که بدون ارائه آمار کافی، دقیق و سیاست گذاری نامطلوب، نبود برنامه ریزی و نداشتن هدف، دستیابی به نتایج موردنظر امکان پذیر نخواهد بود. ضرورت توجه به آمار موجب تسهیل برنامه ریزی در سطح مدیریت شده و در این صورت مدیران بهتر می توانند با به نیازها و درخواست های مخاطبان خود پاسخ دهند. این در حالی است که در بحث آماردهی ایران، راهی سوای دیگر کشورها را درپیش گرفته
است.
گذشته از موارد یادشده، یکی دیگر از مشکلات قابل توجه در ارائه و پذیرش آمارها، بی اعتمادی درباره صحت وسقم آمار ارائه شده است، به طوری گاهی برخی از آمارهای اعلامی از سوی مسئولان و مقامی، با اماواگر و ابهام از سوی مخاطبان مواجه
می شود.
گاهی این قضاوت و بی اعتمادی مردم به آمارها در تمامی حوزه های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و... حاکم بوده و پابرجاست.
