قیمت برنج ایرانی در بازار ، بدون توقف در حال افزایش است و مصرف‌کنندگان در هر خرید با قیمت‌های بالاتری مواجه می‌شوند. برنج‌های مرغوب و نام‌آشنایی که سال‌ها پیش در آشپزخانه هر ایرانی پیدا می‌شد، حالا کیمیا شده‌ و به اسم برنج لوکس، فقط برای یک دهک از جامعه قابل تهیه است. قیمت ۸۰هزار تومانی هر کیلو از این برنج‌های لوکس در تهران که یک ماه پیش عجیب و باورنکردنی به‌نظر می‌رسید حالا نه‌تنها عجیب نیست بلکه از قلب پایتخت به شمال هم رسیده و امروز آنهایی که می‌خواهند برنج مصرفی‌خود را با واسطه‌های کمتر و به‌طور مستقیم از شمال کشور سفارش بدهند هم با قیمت‌هایی مواجه می‌شوند که به سختی می‌شود آن را باور کرد.

قیمت ۸۰هزار تومانی برنج در شمال

تا همین چند ماه پیش، واسطه و توزیع‌کننده و فروشنده در مراکز استان‌ها و شهرهای مصرف‌کننده، عامل گرانی برنج معرفی می‌شدند. تابستان امسال و زمانی که قیمت برنج در تهران از کیلویی ۶۰هزار تومان گذشت، مسئولان انجمن تولیدکنندگان بارها بر این نکته تأکید کردند که قیمت بهترین و باکیفیت‌ترین برنج در شهرهای شمالی بیش از ۴۰هزار تومان نیست و قیمت‌های نجومی در تهران و دیگر مراکز استان نتیجه سودجویی و نبود نظارت بر بازار است.

امروز اما همان مسئولان در مصاحبه‌های خود از بیان قیمت خودداری می‌کنند چراکه در شمال کشور هم دیگر خبری از برنج ۴۰هزار تومانی نیست. یک شالیکار گیلانی که علاوه بر تولید برنج در زمینه فروش ارقام غیرتولیدی خود نیز فعالیت دارد می‌گوید در یک‌ماه گذشته قیمت انواع برنج در شمال هم بیش از ۱۰هزار تومان در هر کیلو بالا رفته که در ارقام کیفی این افزایش قیمت بیشتر بوده است.

به‌گفته علی جعفرزاده برنج هاشمی که تا آذرماه در شهر رشت کیلویی ۵۷هزار تومان به مصرف‌کننده فروخته می‌شد حالا با ۸هزار تومان افزایش قیمت، کیلویی ۶۵هزار تومان فروخته می‌شود و برنج صدری دم‌سیاه با ۱۵هزار تومان افزایش، از کیلویی ۶۳هزار تومان به ۷۸هزار تومان رسیده است. قیمت انواع برنج‌های دودی از این هم بیشتر است؛ دم سیاه دودی کیلویی ۸۱هزار تومان و هاشمی دودی ۶۸ تا ۷۰هزار تومان.

به‌گفته این تولیدکننده، حتی ارقام پرمحصول هم قیمتشان از ۵۰هزار تومان گذشته، به‌عنوان مثال برنج علی‌کاظمی هم‌اکنون در شمال کشور ۶۰هزار تومان به فروش می‌رسد و قیمت نیم‌دانه همین برنج هم به ۳۵هزار تومان رسیده است. قیمت ۳۵هزار تومان برنج نیم‌دانه پرمحصول در شمال کشور، وقتی عجیب‌تر به‌نظر می‌رسد که بدانیم قیمت هر کیلو برنج نیم‌دانه در تهران تا همین تیرماه امسال نهایتا ۱۹هزار تومان بود. این تولیدکننده، علت گرانی‌های اخیر را افزایش هزینه‌های تولید و البته کمبود برنج به‌علت کاهش ۴۰درصدی تولید امسال می‌داند؛ کمبودی که باید با واردات جبران می‌شد.

در بازار برنج تهران چه خبر است؟

درحالی‌که قیمت برنج‌های پرمحصول و پرمصرف در خرده‌فروشی‌های تهران از ۶۰هزار تومان گذشته، به‌گفته دبیر اتحادیه بنکداران مواد غذایی تهران بالاترین قیمت برنج در بنکداری‌ها فعلا ۶۷هزار تومان است. قاسم‌علی حسنی قیمت برنج ایرانی را در واحدهای صنفی عمده‌فروشی بین ۳۷ تا ۶۷هزار تومان عنوان می‌کند و می‌افزاید: هم‌اکنون برای انواع برنج در بنکداری‌ها ۵نوع قیمت وجود دارد؛ هر کیلو برنج تایلندی تنظیم بازار ۱۱۹۰۰تومان، هر کیلو برنج هندی تنظیم بازار ۱۸۵۰۰تومان، هر کیلو برنج هندی آزاد بسته به برند آن از ۲۳هزار تا ۲۸۲۰۰تومان و برنج پاکستانی از ۲۳ تا ۲۶هزار تومان به فروش می‌رسد. به‌گفته او، انواع برنج ایرانی هم بسته به نوع و رقم آن در بنکداری‌ها بین ۳۷ تا ۶۷هزار تومان قیمت دارد که این محصولات با ۱۲درصد سود قانونی خرده فروشی به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد.

افزودن حداقل ۱۲درصد سود قانونی خرده‌فروشی به نرخ‌های گفته شده، قیمت برنج را برای مصرف‌کننده به ۴۱ تا ۷۵هزار تومان می‌رساند و این در حالی است که برخی فروشندگان درصد سود بالاتری روی قیمت خرید محصولاتشان می‌کشند.

تغییر الگوی مصرف برنج به‌علت گرانی

گرانی برنج ایرانی الگوی مصرف برنج را در کشور تغییر داده است. کل تولید برنج کشور کمی بیش از یک سوم نیاز بازار مصرف را تامین می‌کند و دو سوم نیاز بازار باید هر ساله با واردات تامین ‌شود. اینکه تولیدات باکیفیت داخلی تمامی تقاضای مصرف را پوشش نمی‌دهند خود دلیلی برای گرانی این محصولات است؛ گرانی‌ای که با توجه به کاهش توان خرید خانوارها، بخش زیادی از مصرف‌کنندگان را به‌سوی مصرف برنج ارزان‌تر خارجی سوق داده است. به‌گفته دبیر اتحادیه بنکداران مواد غذایی تهران، آشپزخانه‌های صنعتی که غذای ادارات و کارخانه‌ها، پادگان‌ها، زندان‌ها و بیمارستان‌ها را تامین می‌کنند، به‌طور کلی برنج هندی مصرف می‌کنند، دهک‌هایی از جامعه که حقوق‌بگیر هستند و درآمد کمتری دارند، برنج تایلندی تنظیم بازاری که در فروشگاه‌های زنجیره‌ای با قیمت۱۲۵۰۰ عرضه می‌شود، خریداری می‌کنند و تنها اقشار مرفه جامعه برنج‌های گران‌قیمت را مصرف می‌کنند. در میان برنج‌های ایرانی آنهایی که قیمت زیر ۵۰هزار تومان دارند، پرفروش‌تر هستند و طبقات میانی جامعه گرایش بیشتری به خرید این ارقام مثل ندا و فجر دارند.

حسنی درباره این تغییر الگوی مصرف و گرایش بیشتر به برنج‌های خارجی می‌گوید: طبیعی است که هرچه کالایی گران‌تر شود نوع مصرف‌کنندگان آن تغییر می‌کند، این اتفاق درباره برنج‌های برند ایرانی افتاده و با اینکه همه مردم علاقه دارند بهترین برنج را مصرف کنند، قابل انکار نیست که خریداران برنجی لوکس کمتر شده‌اند و برنج‌های ارزان‌قیمت فروش بسیار بیشتری دارند.

کاهش واردات برنج به‌رغم کاهش تولید

قیمت برنج در بازار از ابتدای امسال روند افزایشی داشت اما از مردادماه با اعلام کاهش ۴۰درصدی تولید امسال، شیب این افزایش قیمت تند شد و از شهریورماه قیمت از ۶۰هزار تومان گذشت. این در حالی بود که تا پیش از این زمان نیز اتحادیه بنکداران از کاهش شدید میزان فروش برنج به‌علت کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان خبر داده بودند. با این حال روند واردات برنج نیز امسال با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بود. به‌گفته دبیر انجمن واردکنندگان برنج ایران، از ابتدای سال۱۴۰۰ تا پایان آذرماه در مجموع ۷۰۹هزار تن برنج وارد کشور شده است که نشان از کندی در ثبت سفارش و واردات این محموله‌ها داشت. با این حال و با وجود اینکه پیش‌بینی کاهش تولید داخلی، نیاز به واردات را افزایش داده بود، با شروع فصل برداشت برنج داخلی، واردات برای ۳ماه ممنوع شد. براساس اعلام انجمن واردکنندگان برنج از کل واردات امسال، ۵۰۰هزار تن مربوط به قبل از دوره محدودیت فصل برداشت برنج داخلی (مردادماه تا پایان آبان ماه) و ۲۰۰هزار تن مربوط به ۱۷آبان‌ماه به بعد است. این در حالی است که هرسال بیش از ۱.۵میلیون تن از نیاز ۳میلیون تنی کشور از محل واردات تامین می‌شود و واردات امسال با وجود افزایش نیاز بازار، چیزی در حد نصف سال‌های گذشته بود.

گرانی برنج از شالیزار

گرانی، بازار بیشتر کالاها را با رکود مواجه کرده و درکنار وضعیت اقتصادی نامناسب که توان خرید را از مردم سلب کرده، انتظار برای ایجاد گشایش‌های اقتصادی با توجه به تحولات سیاسی، توافقات برای رفع تحریم‌ها و کاهش نرخ ارز باعث شده بیشتر بازارها فعلا با ریزش خریدار مواجه باشند. در چنین شرایطی افزایش قیمت در بازار برنج عادی نیست. دبیر اتحادیه بنکداران در این زمینه می‌گوید: تمام بازارهای ۱۴گانه ما در رکود هستند و در تمامی کالاها مردم برای خرید دست نگه‌ داشته‌اند و منتظر کاهش قیمتند، حال اینکه در بازار برنج شاهد این افزایش هستیم، به هیچ وجه عادی نیست. حسنی می‌افزاید: افزایش قیمت برنج ایرانی غیرمنطقی و غیرعلمی است و به اعتقاد من در قیمت‌گذاری برنج گرانفروشی و سودجویی صورت می‌گیرد که این اجحاف در حق مردم است، مگر چه اتفاقی افتاده که باید شاهد چنین افزایش قیمتی باشیم؟

او تأکید می‌کند: گرانی‌ برنج از شمال سرچشمه می‌گیرد، ما تعیین‌کننده نرخ نیستیم و فقط خریداریم، برنج را به هر قیمتی که بخریم با سود قانونی خود به فروش می‌رسانیم اما این گرانی‌ها علاوه بر اینکه به مصرف‌کننده آسیب وارد می‌کند به زیان ما هم هست و سرمایه ما را کاهش می‌دهد. به‌گفته این مقام صنفی، توزیع برنج‌ از سوی شرکت بازرگانی دولتی با تامین نیاز بازار عطش ناشی از کمبود را برطرف می‌کند اما این اقدام درکاهش قیمت برنج تأثیر زیادی نداشته است.

منبع: روزنامه همشهری