چالش احداث نیروگاه‌های خورشیدی برای صنایع
زارت نیرو در آبان سال گذشته با اطلاعیه‌ای فراخوان عمومی سرمایه‌گذاری در پروژه احداث نیروگاه‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس غیرانشعابی در شهرک‌های صنعتی و زمین‌های شخصی را اعلام کرد.
و در آبان سال گذشته، نرخ خرید تضمینی برق انرژی های تجدیدپذیر اعلام شد، اما فعالان که از ابتدای سال منتظر اعلام نرخ بودند به مدت ۸ ماه در انتظار ماندند و سرمایه گذاری در این بخش،در عمل متوقف شده بود. پس از اعلام نرخ خرید تضمینی برق نیز، نرخ دلار افزایش پیدا کرد و توجیه اقتصادی برای سرمایه گذاری در این بخش از بین رفت. بهمن سال گذشته، مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران اعلام کرد که در راستای تامین انرژی بخش صنعت، احداث ۱۰۰ شهرک تخصصی انرژی خورشیدی و تولید ۵ هزار مگاوات برق در سقف سوله های صنعتی هدف گذاری شده است. در سال های گذشته، پیشنهادهایی در راستای ایجاد مشوق برای واحدهای صنعتی مطرح شده است تا این واحدها اقدام به احداث نیروگاه های خورشیدی کنند. با این وجود، فعالان حوزه انرژی های تجدیدپذیر معتقد هستند تا زمانی که نرخ خرید تضمینی برق، فعالیت در این حوزه را توجیه پذیر نکند، این صنعت نه در سطح خانگی و نه در سطح صنایع رشدی نخواهد داشت. مدیر اجرایی انجمن سازندگان و تامین کنندگان کالا و خدمات انرژی های تجدیدپذیر (ساتکا) در گفت وگو با صمت می گوید: پیشنهاد انجمن ساتکا به وزارت نیرو این بوده که نرخ های پایه خرید تضمینی براساس افزایش نرخ ارز افزایش پیدا کند. در حقیقت، خود نرخ پایه خرید تضمینی هم در طول سال مشمول ضریب تعدیل شود و دیگر لازم نباشد که وزارت نیرو هر سال چند ماه وقت بگذارد تا نرخ پایه خرید تضمینی جدید را اعلام کند.
توقف توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر
نسترن رفیعی، مدیر کارگروه خورشیدی خانگی انجمن ساتکا در گفت وگو با صمت اظهار کرد: سال گذشته برنامه هایی مثل احداث نیروگاه های خورشیدی در ۱۰۰ شهرک صنعتی داده شد، اما با شرایط اقتصادی که پیش آمده نه تنها شهرک های صنعتی، بلکه کل پروژه های حوزه انرژی های تجدیدپذیر به ویژه فتوولتائیک ها متوقف شده است. اگر می گویم به ویژه فتوولتائیک ها به خاطر این است که سایر منابع انرژی های تجدیدپذیر به سرمایه گذاری های کلان تری نیازد دارد. فتوولتائیک ها را می توان با سرمایه های خرد و با هر ظرفیتی و در هر پشت بامی نصب کرد.
رفیعی گفت: به خاطر اینکه ارز تجهیزات صنعت فتوولتائیک با ارز نیمایی محاسبه می شد، بعد از تغییرات نرخ ارز، ارز تمام تجهیزات باید از طریق تالار ۲ دریافت شود. در حال حاضر خرید وارداتی دیگر نه با دلار ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی، بلکه کمابیش با دلار ۴۰ هزار تومانی انجام می شود. با این شرایط، به طورقطع توجیه اقتصادی پشت فعالیت در این حوزه نخواهد بود، مگر اینکه دولت نرخ خرید انرژی را وابسته به نرخ دلار کند و آن را افزایش دهد.
وی اضافه کرد: اگر دولت نرخ خرید تضمینی برق تجدیدپذیرها را افزایش دهد، اما این نرخ همچنان وابسته به نرخ دلار نباشد و نرخ به صورت ریالی افزایش پیدا کند، با هر تغییر کوچک نرخ ارز فعالیت در این حوزه از توجیه اقتصادی می افتد. انجمن های مختلف نباید ۸ ماه تلاش کنند تا نرخ خرید تضمینی برق را به روز کنند و در این مدت زمان را برای فعالیت های خود از دست بدهند. اگر توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر در شهرک های صنعتی پیش نمی رود، به خاطر توجیه اقتصادی نداشتن سرمایه گذاری در این حوزه است.
تخصیص نیافتن ارز از سوی بانک ها
این کارشناس انرژی های تجدیدپذیر گفت: مشکلی که نه فقط صنعت انرژی های تجدیدپذیر، بلکه همه صنایع با آن روبه رو شده اند، گرفتن ارز از بانک مرکزی است که بسیار کار سختی شده است. صنعتگران از زمانی که ارز تخصیص پیدا می کند، فرصتی یک ماهه دارند تا ارز خریداری کنند، اما هیچ بانکی به ما ارز نمی فروشد و شرکت ها را به صرافی ها حواله می دهند. صرافی ها نیز دلاری را که در سامانه مبادلات ارز و طلا اعلام شده، می فروشند که نرخ آن کمابیش ۴ تا ۵ هزار تومان بالاتر است. بنابراین، نه تنها قیمت ها بالا رفته، بلکه با نرخ اعلامی خود دولت هم نمی شود ارز را خریداری کرد. در واقع ما مجبور شده ایم، ارز خود را با نرخ حدود ۴۵ هزار تومان از صرافی ها بخریم. فکر می کنم اگر این مشکل حل شود، صنعت خود راه خودش را پیدا می کند.
رفیعی بیان کرد: در سال های ۹۴ و ۹۵ که طرح تجهیز صنایع شهرک های صنعتی به نیروگاه های خورشیدی مطرح شد، استقبال زیادی از آن صورت گرفت، اما هرچه گذشت، به نسبت رشد نرخ ارز، رشد نرخ خرید تضمینی برق متعادل نشد و توجیه پذیری این طرح ها کمتر و زمان بازگشت سرمایه طولانی تر شد. سال گذشته در ماه آبان، نرخ خرید تضمینی برق اعلام شد و ۸ ماه زمان فعالان این حوزه از دست رفت. به همین دلیل، در سال ۱۴۰۱ استقبال چشمگیری در صنایع برای احداث نیروگاه های خورشیدی اتفاق نیفتاد.
مدیر کارگروه خورشیدی خانگی انجمن ساتکا گفت: اتفاق مثبتی که در سال گذشته افتاد، بخشنامه خرید تضمینی برق توسط دولت بود. در این بخشنامه، سقف نیروگاه های تجدیدپذیر از ۲۰۰ کیلووات به ۳ مگاوات برای صنایع افزایش پیدا کرد. این بخشنامه در راستای تشویق صنایع به احداث نیروگاه های تجدیدپذیر ابلاغ شد، اما افزایش نرخ ارز در سال گذشته این مشوق را هم خنثی کرد و سرمایه گذاری در این حوزه را از توجیه اقتصادی انداخت.
مشوق های احداث نیروگاه برای صنایع
محمدحسن غفوری، مدیر اجرایی انجمن ساتکا در گفت وگو با صمت بیان کرد: انجمن ساتکا یک سری جلسات تعیین نرخ برگزار می کند که نرخ جدید تجهیزات و احداث نیروگاه ها باتوجه به تورم و نرخ ارز محاسبه شود و براساس آن، نرخ های خرید تضمینی برق را به وزارت نیرو پیشنهاد کند. از انتهای سال گذشته، انجمن ساتکا نرخ های خرید تضمینی برق را محاسبه کرد و ابتدای امسال به وزارت نیرو و ساتبا پیشنهاد شد. انتظار ما این است که نرخ خرید تضمینی برق سریع تر در اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت ابلاغ شود و مثل سال گذشته، ۸ ماه از سال نگذرد، چرا که با گذشت زمان و تغییرات تورم اقتصادی و نرخ ارز، توجیه اقتصادی ورود و سرمایه گذاری در صنعت انرژی های تجدیدپذیر از بین می رود.
غفوری گفت: انجمن ساتکا از ۲ سال پیش، طرحی ارائه کرد که براساس آن، شرکت هایی که داخل شهرک های صنعتی هستند، بتوانند به اندازه ۳۰ تا ۴۰ درصد برق شان نیروگاه خورشیدی احداث کنند. برای این طرح، مشوق هایی در نظر گرفته شد که مثلا در زمان مدیریت بار، برق این شرکت ها قطع نشود. دلیل این کار این است که با احداث نیروگاه های خورشیدی توسط واحدهای صنعتی برق تولید می شود. در فصل تابستان هفته ای یک روز، برق صنایع قطع می شود، در حالی که در همین فصل باتوجه به موقعیت مطلوب آفتاب تابستان برای نیروگاه های خورشیدی، می توان به میزان تولید برق افزود. طبیعی است، واحدهای صنعتی که تولید برق دارند، از قطعی برق مصون بمانند.
وی اضافه کرد: البته نقدی به این مشوق وارد می شود مبنی بر اینکه زیرساخت ها فراهم نیست و در یک شهرک صنعتی تمام شرکت ها روی یک خط برق هستند و نمی شود یک شرکت را جدا کرد و برق باقی را قطع کرد. در جواب باید بگویم، لازمه این کار این است که خط های برق داخل شهرک صنعتی هوشمند شوند که امکان قطع و وصل واحدها به صورت مجزا امکان پذیر باشد. اگر این اتفاق بیفتد، موضوع کسری برق وابسته به احداث نیروگاه خورشیدی خواهد شد. اگر چنین مشوقی ایجاد نشود، تنها مشوق خرید تضمینی برق می ماند، در صورتی که بسیاری از واحدها به دنبال جلوگیری از قطع برق خود هستند و این مشوق، جذابیت بالایی برای آنها دارد.
وی در پاسخ به این سوال که امروز این طرح به کجا رسیده، گفت: مشوق جلوگیری از قطعی برق هنوز به صورت کامل عملی نشده است. مشوق بعدی درآمد خرید تضمینی برق، نیازمند این است که نرخ خرید تضمینی افزایش پیدا کند. درخواست ما از وزارت نیرو این است که خرید تضمینی برق انرژی های تجدیدپذیر به سرعت و به میزان کافی افزایش پیدا کند تا سرمایه گذاران با اطمینان به این حوزه ورود کنند.
افزایش نرخ خرید براساس نرخ ارز
غفوری گفت: پیشنهاد انجمن ساتکا به وزارت نیرو این بوده که نرخ های پایه خرید تضمینی براساس افزایش نرخ ارز، افزایش پیدا کند. در حقیقت، خود نرخ پایه خرید تضمینی هم در طول سال مشمول ضریب تعدیل شود و دیگر لازم نباشد که وزارت نیرو هر سال چند ماه وقت بگذارد تا نرخ پایه خرید تضمینی جدید را اعلام کند. در واقع لازم است، نرخ پایه خود براساس تورم تعدیل شود. این روش منطقی ترین حالت است، چرا که در کشور ما در طول سال قیمت ها مرتب افزایش پیدا می کند. قیمتی که در فروردین وجود دارد با قیمت شهریور متفاوت است و نرخ شهریور با نرخ اسفند اختلاف دارد. اختلاف نرخ اول سال تا آخر سال تا ۵۰ درصد هم افزایش پیدا می کند و ممکن است یک پروژه که در فروردین، توجیه اقتصادی داشته است، در اسفند دیگر توجیه اقتصادی نداشته باشد. از طرفی، نباید مثل سال گذشته ۸ ماه کارها متوقف شوند تا نرخ های خرید تضمینی ابلاغ شوند.
مدیر اجرایی انجمن ساتکا گفت: بیش از ۲۰۰ شرکت پیمانکار و فنی و مهندسی در زمینه احداث نیروگاه های خورشیدی برای صنایع در انجمن ساتکا فعالیت می کنند و در همه استان ها حضور دارند. این ۲ مشوق هرچه سریع تر برای صنایع به نتیجه برسند، می توان به سرعت در صنایع و شهرک های صنعتی کشور، نیروگاه های خورشیدی احداث کرد، در این صورت، کسری برق صنایع نیز جبران خواهد شد.
وی بیان کرد: تفاوت نیروگاه تجدیدپذیر با نیروگاه های فسیلی یا حرارتی در این است که تعداد نیروگاه های فسیلی و حرارتی خیلی کم است، اما ظرفیت شان زیاد است. تعداد نیروگاه های تجدیدپذیر برای صنایع زیاد و با ظرفیت پایین است، اما به سرعت احداث می شود. شرکت های پیمانکاری نیروگاه های خورشیدی می توانند ظرف ۲ هفته یک نیروگاه ۱۰۰ کیلوواتی احداث کنند. در واقع، درست است که ظرفیت نیروگاه های خورشیدی خرد است، اما چون امکان این را دارند که در تعداد زیادی احداث شوند، می توان ظرفیت بالایی برق را در طول سال از طریق انرژی خورشیدی تولید کرد تا کسری برق جبران شود.
سخن پایانی
در مجموع، فعالان اقتصادی انرژی های تجدیدپذیر معتقد هستند که با شرایط کنونی نرخ خرید تضمینی برق انرژی های تجدیدپذیر، به طورقطع توجیه اقتصادی پشت فعالیت در این حوزه نخواهد بود، مگر اینکه دولت نرخ خرید انرژی را وابسته به نرخ دلار کند و آن را افزایش دهد. احداث نیروگاه های خورشیدی برای صنایع می تواند علاوه بر درآمد حاصل از خرید تضمینی برق، در زمان مدیریت بار نیز از قطع شدن برق واحدهای صنعتی جلوگیری کند، چرا که آن واحدها خود از طریق نیروگاه خورشیدی به شبکه، برق وارد می کنند.
