باتوجه به تداوم جنگ در اوکراین و نوسانات شدید بهای انرژی در جهان، بازیگران انرژی در ماه‌های پیش رو با تغییراتی روبه‌رو بوده و از همه مهم‌تر تغییر در الگوی مصرف انرژی کشورهای دارنده منابع هیدروکربوری همچون ایران را در شرایط جدیدی قرار داده و می‌تواند با اتخاذ راهبردهای جدید، شرایط متفاوتی را در این بحران فراهم‌ سازد، چراکه مقامات امریکا و اروپا در جست‌وجوی منابع هیدروکربوری غیرروسی، به ریاض، دوحه و ابوظبی سفر کرده و در حال مذاکرات جدیدی برای دستیابی به منابع موردنیاز انرژی هستند، این در حالی است که ایران بعد از روسیه دومین منابع گازی جهان را داراست. ایران پس از امضای برجام در سال ۲۰۱۵ نشان داد که می‌تواند در مدت ۳ ماه به تولید روزانه ۳.۸ میلیون بشکه نفت دست یابد. تنها دو عضو دیگر اوپک، یعنی امارات و عربستان، ظرفیت تولید اضافی مانند ایران یا بیشتر را دارند. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرد ممکن است در آوریل تولید روسیه تا ۳ میلیون بشکه در روز کاهش یابد. در این حالت ایران قصد دارد برای رسیدن به ظرفیت ۵ میلیون بشکه در روز در دهه آینده، نزدیک ۹۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کند که این اقدام ایران را هم‌ردیف امارات و پس از عربستان و عراق خواهد کرد. به این ترتیب در دنیای پس از برجام و پس از دستیابی دوباره به ظرفیت تولید اضافی نفت، ظرفیت نفت ایران به‌تدریج افزایش می‌یابد و می‌تواند کسری ناشی از کاهش تولید نفت روسیه را جبران کند. علاوه بر نفت خام، ایران حجم قابل‌ملاحظه‌ای گاز طبیعی به ترکیه و عراق صادر می‌کند، اما به‌دلیل کمبود داخلی این عرضه‌ها نامنظم است. لغو تحریم‌ها از دو جهت در افزایش فروش گاز ایران موثر خواهد بود؛ در گام نخست محدودیت‌های مربوط به بازاریابی میعانات را از بین می‌رود و در گام دوم امکان خرید تجهیزات فشرده‌سازی که به‌شدت در میدان عظیم پارس جنوبی موردنیاز است،فراهم می‌آید.

از سوی دیگر کاهش تحریم‌های مستقیم و غیرمستقیم می‌تواند دیگر منابع تولید انرژی از جمله انرژی‌های نو را در ایران فعال کند. با این حال، این پیش‌بینی‌ها با چالش‌ها و شک و تردیدهایی روبه‌روست، چون ایران در بهترین سال تاریخی خود یعنی ۲۰۱۸ توانست ۱.۷۶ میلیارد فوت مکعب گاز در روز تولید داشته باشد. ضمنا از سال ۲۰۲۳ تا سال ۲۰۳۰ ایران باید برای رسیدن به اهداف خود روزانه ۳.۳ میلیارد فوت مکعب گاز تولید کند. این فرآیند نیازمند ظرفیت عظیم خط لوله برای رسیدن به ترکیه، اروپا، عمان، پاکستان و نیز سایر بازارهای مورد نیاز است. همچنین ایران باید در مدت ۷ سال یک بازار LNG بزرگ‌تر از قطر بسازد. برخی معتقدند باتوجه به چالش‌های موجود، رسیدن ایران به اهداف اعلامی دور از واقعیت است. این گروه بر این نکته تاکید دارند که برداشتن تحریم‌ها نیز ممکن است گشایشی برای ایران باشد اما تنها بخش کوچکی از راه‌حل کمبود منابع انرژی اروپا خواهد بود.

بااین همه واشنگتن‌پست در گزارشی آورده تحریم‌های غرب علیه روسیه و تدابیر برخی کشورها برای حفاظت از محصولات کشاورزی و مواد غذایی، امنیت انرژی و غذایی جهان را با ۳ بحران روبه‌رو کرده است.

نخستین مورد، اختلال در تولید است. جنگ در اوکراین عرضه محصولات مهم کشاورزی که از منطقه دریای سیاه صادر می‌شوند را کم کرده است. بر اثر جنگ کشت بهاره در اوکراین دچار اختلال شده و بدون شک از میزان کاشت و برداشت محصولات کاسته خواهد شد.

دومین موضوع رشد شدید نرخ انرژی است. از آنجایی که نرخ انرژی و نرخ تمام شده مواد غذایی ارتباط تنگاتنگی با هم دارند، این عامل بر نرخ تمام‌شده محصولات خواهد افزود.

سومین موضوع نیز مشکل تامین فرآورده‌های هیدروکربوری و سوختی است. قبل از حمله روسیه به اوکراین جهان در تامین فرآورده‌های هیدروکربوری مشکلی نداشت و حالا جنگ موانع جدیدی در برابر تولید و عرضه به بازارهای جهان به‌وجود آورده است.

به هر حال باید توجه داشت درگیری روسیه و اوکراین به اعماق بازارهای جهانی نفت خام و فرآورده‌های نفتی و محصولات غذایی نفوذ کرده است. تولیدکنندگان، بازرگانان، صادرکنندگان، پالایشگاه‌ها و حتی مصرف‌کنندگان همگی مجبورند خود را با تغییر جریان نفت، فرآورده‌های نفتی و قیمت‌گذاری آنها وفق دهند. تحلیلگران موسسه وود مکنزی می‌گویند حجم بسیار کمی از نفت خام و محصولات روسیه از بازار دور نگه‌ داشته شده است. نفت، مانند گاز و زغال‌سنگ از تحریم‌های رسمی مستثنا است؛ گرچه امریکا، ژاپن و کره جنوبی ممنوعیت واردات را اعمال کرده و بسیاری از کشورها و شرکت‌ها نیز قصد دارند تا پایان سال ۲۰۲۲ وابستگی خود را به نفت خام و فرآورده‌های روسیه کاهش دهند. به‌علاوه اینکه حدود یک میلیون بشکه در روز از مجموع صادرات ۴.۶ میلیون بشکه نفت خام روسیه در حال‌ حاضر دچار خودتحریمی است. همچنین شاهد نوسانات بزرگی در نرخ نفت خام در ۵ هفته گذشته بوده‌ایم و با ادامه شرایط جنگی و سیاسی موجود در بین کشورهای منطقه این نابسامانی تداوم دارد و هوشمندی ایران در مرکز بیضی انرژی جهان می‌تواند تعیین‌کننده در تولید، عرضه و نیز بهای انرژی باشد.

باتوجه به تمام موارد یادشده بهره‌گیری از توان و ظرفیت بخش خصوصی در کشور می‌تواند با پشتوانه بیش از ۳۰۰۰ شرکت فعال در حوزه‌های مختلف سازندگان، پیمانکاران، مشاوران، مهندسی و ساخت و نیرو نقطه عطفی ماندگار در تاریخ صنعت نفت و انرژی جهان را به یادگار گذاشته و ایران را به‌عنوان سمبل اقتدار انرژی در جهان معرفی کند.