«نوسانات ارزی و تورم؛ لاستیک در آستانه جهش قیمتی
در شرایطی که تولیدکنندگان داخلی تایر ماه‌هاست با تأخیر در تأمین ارز مواجه‌اند، کاهش ۲۵ درصدی ظرفیت تولید و درخواست افزایش ۱۰ درصدی قیمت، حکایت از احتمال وقوع موج جدیدی از گرانی در بازار لاستیک دارد. این بحران، ریشه در سیاست‌های ارزی و وارداتی ناهماهنگ دارد که موجب اختلال در زنجیره تأمین و افزایش فشار بر تولیدکنندگان شده است.
بازار لاستیک ایران طی سه ماه گذشته تحت فشار هم‌زمان نوسانات نرخ ارز و سیاست‌های وارداتی قرار گرفته است. در مردادماه، هرچند بازار ظاهراً به تعادل رسیده بود، اما این تعادل مصنوعی نه از مسیر افزایش تولید داخلی، بلکه به واسطه رشد بی‌سابقه واردات حاصل شد؛ وارداتی که برای تأمین تنها ۳۰ درصد از نیاز کشور، یک میلیارد دلار ارز دریافت کرد. این در حالی است که تولیدکنندگان داخلی، با وجود تأمین بیش از ۷۰ درصد نیاز بازار، تنها ۲۷۰ میلیون دلار ارز به آنها اختصاص یافت.
محمدرضا گنجی، رئیس انجمن زنجیره ارزش تایر، با هشدار نسبت به پیامدهای این سیاست ارزی، اعلام کرد که تفاوت چشمگیر در تخصیص ارز میان تولید و واردات، موجب برهم خوردن ساختار رقابت در بازار شده و تولیدکنندگان را ناگزیر به کاهش ۲۵ درصدی ظرفیت تولید کرده است. به گفته وی، این افت تولید نه به دلیل ضعف فناوری، بلکه ناشی از کمبود نقدینگی و افزایش قیمت مواد اولیه بوده است.
بحران نرخ ارز و هزینه تمام‌شده
تأخیر چندماهه بانک مرکزی در تخصیص ارز به تولیدکنندگان، عملاً آنها را با نرخ رسمی حدود ۷۰ هزار تومان روبه‌رو کرده است؛ ولی در بازار، مواد اولیه با نرخ آزاد معادل ۱۱۰ هزار تومان معامله می‌شود. این شکاف قیمتی هزینه تولید را تا مرز زیان برده و شرکت‌ها را در خطر توقف خطوط قرار داده است.
درخواست افزایش قیمت
انجمن تولیدکنندگان تایر برای حفظ بقای کارخانه‌ها، از دولت درخواست کرده است که با افزایش ۱۰ درصدی قیمت تایر موافقت شود. اما کارشناسان تأکید دارند افزایش نقطه‌ای قیمت، مشکل را حل نمی‌کند و بدون اصلاح سیاست‌های ارزی و وارداتی، گرانی‌های بعدی اجتناب‌ناپذیر است.
سناریوی پیش‌رو
اگر روند فعلی ادامه پیدا کند، دو پیامد قطعی رخ می‌دهد:
کاهش بیشتر تولید و افت کیفیت محصولات داخلی.
وابستگی شدید بازار تایر به واردات، حتی برای سایزهای پرمصرف.
این یعنی در ماه‌های آینده نه‌تنها قیمت‌ها رشد خواهد کرد بلکه امنیت تأمین لاستیک نیز به واردات گره می‌خورد؛ موضوعی که هر شوک ارزی یا تجاری می‌تواند بازار را از تعادل خارج کند.
جمع‌بندی
صف طولانی ارز بانک مرکزی، تخصیص ناعادلانه منابع به واردات و شکاف شدید نرخ رسمی و آزاد، صنعت تایر ایران را در آستانه گرانی بزرگ قرار داده است. اگر سیاست‌ها اصلاح نشود، افزایش ۱۰ درصدی قیمت تنها آغاز یک موج تازه خواهد بود.
