هشدار درباره آینده اقتصاد؛ مکانیسم ماشه چه تأثیری دارد؟
به گفته یکی از کارشناسان اقتصادی، برخلاف اظهارات اخیر برخی مسئولان مبنی بر بی‌تأثیر بودن فعالسازی مکانیسم ماشه بر اقتصاد کشور، شواهد موجود حاکی از آن است که این تحریم‌ها پیامدهای منفی و مخربی برای اقتصاد ایران به‌همراه داشته‌اند.
شورای امنیت سازمان ملل متحد در روز 28 شهریورماه، پیش‌نویس قطعنامه کره جنوبی مبنی بر «تداوم لغو تحریم‌ها علیه ایران» برای جلوگیری از اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران را تصویب نکرد تا فعالسازی مکانیسم ماشه، از همیشه محتمل‌تر باشد و تنها یک معجزه دیپلماتیک بتواند بازگشت تحریم‌های حداکثری را متوقف کند.
با وجود این و در حالی که کمتر از یک هفته تا موعد فعالسازی مکانیسم ماشه باقی مانده، نه تنها تلاشی برای مذاکره و جلوگیری از آن به چشم نمی‌آید، بلکه بسیاری از مسئولان دولتی و نمایندگان مجلس شورای اسلامی، تاکید می‌کنند که اثر فعالسازی مکانیسم ماشه تنها جنبه روانی دارد و بازگشت تحریم‌ها، آثار اقتصادی را به همراه نخواهد داشت. محمود جامساز، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با رد این ادعا، آثار اقتصادی فعالسازی مکانیسم ماشه را بررسی می‌کند.
مکانیسم ماشه اثرات بسیار مخربی بر اقتصاد کشور می‌گذارد
جامساز در مورد آثار اقتصادی فعالسازی مکانیسم ماشه گفت: «خلاف آنچه برخی مسئولان و حتی رئیس‌جمهور در اظهارات اخیر خود درباره فعالسازی مکانیسم ماشه بیان کردند و تاکید داشتند که فعالسازی مکانیسم ماشه تاثیری بر اقتصاد ایران نخواهد داشت، شواهد نشان می‌دهد که این تحریم‌ها اثرات بسیار مخربی بر اقتصاد کشور داشته و در صورت استمرار خواهد داشت.»
او ادامه داد: «پس از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت ۱۳۹۷، تمامی شاخص‌های اقتصادی نزولی شدند. طوری که رشد اقتصادی منفی شد و نرخ تورم به طور چشمگیری افزایش یافت و وارد کانال ۴۰ درصد شد؛ روندی که تاکنون نیز ادامه‌دار بوده است. نرخ ارز نیز شاهد افزایش شدید بود و بیکاری هم صعودی شد. همچنین سرمایه‌گذاری‌های خارجی که در دوران برجام جذب شده بود، کشور را ترک کردند و پس از آن نیز سرمایه‌گذاری جدیدی جذب نشد. میزان صادرات نفت و به طور کلی درآمدهای ارزی ایران نیز به شدت کاهش یافت؛ این تغییرات همگی از آسیب‌پذیری بالا اقتصاد کشور در مواجهه با تکانه‌های سیاسی و تحریم‌ها حکایت دارند.»
آینده اقتصادی کشور پیش‌بینی‌ناپذیرتر شده است
این کارشناس اقتصادی توضیح داد: «متاسفانه پس از جنگ 12 روزه نیز شاخص‌های اقتصادی روند نزولی شدیدتری به خود گرفته‌اند. تشدید تحریم‌ها کاهش بیشتر درآمدهای ارزی را به دنبال داشته و حتی تلاش برای دور زدن تحریم‌ها نیز با مشکلات جدی مواجه شده است. همچنین نرخ ارز شدیدا افزایش یافت که معنای آن، سقوط ارزش ریال است.»
او افزود: «در عمل طی سال‌های اخیر شاهد کاهش بی‌سابقه ارزش پول ملی بوده‌ایم و از این پس نیز ارزش پول بیشتر کاهش می‌یابد. همه این موارد باعث کاهش قدرت خرید مردم، فقر بیشتر، شکاف طبقاتی و افزایش نارضایتی‌ها می‌شود.»
او تاکید کرد: «قیمت طلا و سکه نیز رشد چشمگیری داشته و این تحولات همگی معلول تشدید تحریم‌هاست. همزمان، با افزایش تورم و کاهش قدرت خرید، آینده اقتصادی کشور پیش‌بینی‌ناپذیرتر و سرمایه‌گذاری دشوارتر شده است.»
دولت ناچار به تامین منابع از طریق چاپ پول می‌شود
جامساز در ادامه اظهاراتش تصریح کرد: «از سوی دیگر، دولت با کسری‌های هنگفتی روبروست، به‌طوری که دولت تنها در بخش یارانه‌ها نزدیک به ۲۶۸ هزار میلیارد تومان کسری دارد. در نبود سایر راهکارها و شکست سیاست‌های پولی بانک مرکزی، دولت ناچار به تامین منابع از طریق چاپ پول می‌شود که خود منجر به افزایش پایه پولی، رشد نقدینگی و تشدید تورم می‌شود.»
این کارشناس اقتصادی اظهار کرد: «به علاوه، بحران‌های اقتصادی همچون کمبود منابع مالی در راستای مهار ناترازی‌های زیست‌محیطی، آب، برق و گاز نیز تشدید خواهد شد؛ چراکه بخش عمده منابع صرف هزینه‌های دیگری می‌شود و امکانات بسیار محدودی برای رفع بحران‌های احتمالی داخلی باقی می‌ماند.»
او افزود: «واقعا جای بسی شگفتی است که با وجود همه اثرات منفی اقتصادی پس از خروج ترامپ از برجام و تشدید آنها پس از جنگ 12 روزه، دولت چگونه به استقبال مکانیسم ماشه می‌رود؟ مکانسیم ماشه یعنی فروپاشی اقتصادی که ممکن است تبعات خاص خودش را در پی داشته باشد.»
افزایش فشارها می‌تواند آینده اقتصاد کشور را بیش از پیش تیره‌وتار کند
جامساز با اشاره به برخی اظهار نظرات پیرامون اینکه تحریم‌ها به نقطه اشباع رسیده‌اند و دیگر اثرگذاری ندارند، توضیح داد: «باید توجه داشت که قرار گرفتن ذیل بند هفت امکان تحریم گسترده توسط تمامی کشورهای عضو سازمان ملل را فراهم می‌کند؛ بنابراین، محدودیت دسترسی به مواد اولیه، کالاهای میانی، ماشین‌آلات و سایر نیازهای تولیدی شدت می‌یابد.»
او افزود: «از سوی دیگر مکانیسم انتقال نفت به چین بسیار دشوارتر شده و نظام بانکی کشور نیز مشمول حداکثر محدودیت‌های جهانی می‌شود. این فشارها می‌تواند آینده اقتصاد کشور را بیش از پیش تیره‌وتار ساخته و به افزایش تورم، کاهش ارزش پول ملی، تشدید فقر و گسترش نارضایتی عمومی بیانجامد.»
اثرگذاری مکانیسم ماشه محدود به بازگشت تحریم‌های قطعنامه ۲۲۳۱ نخواهد بود
این کارشناس اقتصادی با تاکید بر این نکته که ایران به‌شدت در برابر مکانیسم ماشه آسیب‌پذیر خواهد بود، توضیح داد: «خلاف آنچه که مسئولان گمان می‌کنند، اثرگذاری مکانیسم ماشه محدود به بازگشت تحریم‌های قطعنامه ۲۲۳۱ نخواهد بود؛ بلکه مبانی حقوقی بند ۷ ماده ۲ منشور سازمان ملل، به کشورهای عضو اجازه می‌دهد، حتی سفارتخانه‌های خود را تعطیل کنند، روابط دیپلماتیک را قطع کرده و در صورت تشخیص عملکرد ایران بر علیه صلح و امنیت جهانی، دست به اقدامات نظامی یا حمایت مالی و لجستیکی از اقدامات نظامی بزنند.»
جامساز در پایان خاطرنشان کرد: «قرار گرفتن ذیل بند هفت منشور سازمان ملل، ایران را در معرض گسترده‌ترین طیف تحریم‌ها و اقدامات تنبیهی قرار می‌دهد و حتی مشروعیت حقوقی برای اقدامات نظامی علیه کشور ایجاد می‌کند. در چنین وضعیتی، امید به حمایت سایر کشورها نیز واقع‌بینانه نیست؛ چراکه در رویه‌های قبلی، هم‌پیمانان نیز از ارائه کمک عملیاتی خودداری کرده‌اند.»
