تحریم چابهار، به ضرر هند و به نفع چین
چالش پیش روی برای هند، افزایش نفوذ اقتصادی و تجاری چین در ایران است. چین و ایران توافقنامه همکاری جامع ۲۵ ساله امضا کرده‌اند که باعث سرمایه‌گذاری میلیارد دلاری چینی‌ها در پروژه‌های زیرساختی ایران خواهد شد. اگر تحریم‌های امریکا هندی‌ها را وادار به قطع مشارکت در پروژه‌های چابهار سازد، این وضعیت در را به روی چینی‌ها برای افزایش حضور در آن بندر باز خواهد کرد که به تقویت ابتکار عمل کمربند و جاده چین خواهد انجامید.
به گزارش اقتصادآنلاین، روزنامه انگلیسی زبان بیزینس استاندارد چاپ هندوستان در گزارشی با اشاره به این که تحریم‌های اعمال شده از سوی دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری تازه امریکا علیه بندر چابهار می‌تواند بر تجارت هندوستان و ایران در یک نقطه اتصال منطقه‌ای و مهم برای منافع استراتژیک دهلی نو در خاورمیانه و آسیای مرکزی تاثیرگذار باشد می‌نویسد: دولت امریکا در حال بررسی معافیت‌های تحریمی برای پروژه بندر چابهار ایران است که هند در آن سهم قابل توجهی دارد. این موضوع می‌تواند پیامدهایی برای برنامه‌های اتصال هند به آسیای مرکزی داشته باشد. هند در نوامبر ۲۰۱۸، در دوره نخست ریاست جمهوری ترامپ، معافیت تحریمی پروژه بندر چابهار را به‌دست آورد. این بندر استراتژیک با دور زدن پاکستان، دسترسی مستقیم هند به افغانستان را امکان‌پذیر می‌سازد. هندوستان و ایران در سال گذشته توافقنامه ده ساله را نهایی کردند که به ایندیا پورتس گلوبال لیمیتد (یک شرکت دولتی هند در بمبئی به عنوان شرکت مادر) اجازه داد تا پایانه چابهار را مدیریت و راه‌اندازی کند. همزمان با آن که نارندرا مودی نخست وزیر هند به زودی با ترامپ در کاخ سفید دیدار خواهد داشت، دولت ایالات متحده موضع خود را در مورد فشار بر ایران برای رسیدگی به نگرانی‌های هسته‌ای، برنامه‌های موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای تکرار کرده است. در یادداشت اجرایی امنیت ملی امریکا که به امضای ترامپ رسیده ذکر شده است: وزیر خارجه امریکا باید معافیت‌های تحریمی، به‌ویژه معافیت‌هایی که هر درجه از تسهیلات اقتصادی یا مالی را برای ایران فراهم می‌کند، از جمله موارد مربوط به پروژه بندر چابهار را اصلاح کرده یا لغو کند.
اقدام متعادل‌کننده هند
این روزنامه هندی با اشاره به این که چابهار کماکان برای استراتژی منطقه‌ای هند به ویژه در حفظ مسیرهای تجاری به افغانستان حائز اهمیت است می‌نویسد: هند در ابتدا این معافیت را در سال ۲۰۱۸ به دلیل نقش آن بندر در بازسازی افغانستان کسب کرد. با این وجود، با کنترل طالبان بر کابل، چشم‌انداز ژئوپولتیکی تغییر کرده است. انتظار می‌رود گفت‌وگوهای مودی با مقام‌های امریکایی موضوعات اقتصادی و استراتژیک از جمله آینده معافیت چابهار را پوشش دهد. رئیس‌جمهوری ایالات متحده در تماس اخیر خود با مودی، بر شیوه‌های تجارت منصفانه، سیاست‌های مهاجرتی و همکاری دفاعی تاکید کرده است.
تحریم‌های ایالات متحده و ملاحظات تجاری هند
بیزینس استاندارد با اشاره به تاثیر تحریم‌های امریکا بر ملاحظات تجاری هندوستان می‌نویسد: رویکرد امریکا در قبال ایران در سال ۲۰۱۸ با خروج واشنگتن از برجام تغییر کرد. از آن زمان به این سو، تحریم‌های جدیدی اعمال شده‌اند که بر تجارت جهانی با ایران، از جمله واردات نفت هند تأثیر گذاشته‌اند. پیش از تحریم‌های اعمال شده از سوی امریکا، هند سالانه حدود ۱۳ میلیارد دلار کالا از ایران وارد می‌کرد که عمدتاً نفت بود. با این وجود، از سال ۲۰۱۹ میلادی به این سو، تجارت دو کشور به طور قابل توجهی کاهش یافته و حجم واردات به زیر یک میلیارد دلار کاهش یافته است. در فاصله آوریل تا اکتبر ۲۰۲۴ میلادی، هند تنها ۲۱۶ میلیون دلار کالا از ایران وارد کرد که نشان دهنده تبعیت این کشور از سیاست‌های ایالات متحده بوده است.
آینده همکاری هند و ایران
این روزنامه هندی در بحش پایانی گزارش خود می‌نویسد: باوجود آن که هند تا حد زیادی از تحریم‌های امریکا علیه ایران پیروی کرده است، به واردات نفت از روسیه ادامه می‌دهد. در فاصله سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ میلادی، هند به ارزش ۵۴ میلیارد دلار نفت از روسیه خریداری کرد و واردات آن کشور از روسیه از زمان آغاز جنگ اوکراین در سال ۲۰۲۲ میلادی افزایش یافت. مقام‌های ایرانی برای تقویت همکاری‌های اقتصادی با هند به ویژه در منطقه اقتصادی چابهار ابراز علاقه کرده‌اند. یک مقام ارشد ایرانی اخیراً اشاره کرد که فرصت‌های تجاری بین دو کشور کماکان می‌تواند با رعایت تحریم‌های موجود مورد بررسی قرار گیرد. اگر امریکا معافیت هند برای همکاری در پروژه‌های چابهار را به طور کامل لغو کند، این امر بر روابط اقتصادی بین دهلی نو و تهران تاثیرگذار خواهد بود. نتیجه گفت‌وگوهای آتی بین مودی با مقام‌های امریکایی در تعیین مسیر پیش رو برای همکاری اقتصادی میان ایران و هند کلیدی خواهد بود.
هزینه‌های لغو معافیت تحریمی امریکا درباره چابهار برای هند
نشریه هندی لجستیک اینسایدر نیز در گزارشی درباره محدودیت احتمالی اعمال شده از سوی ترامپ بر فعالیت هند در چابهار می‌نویسد: لغو معافیت تحریمی برای چابهار نه تنها نقل و انتقالات مالی و عملیات لجستیکی مرتبط با آن بندر را محدود می‌کند و باعث محدودیت توانایی هند در ادامه سرمایه‌گذاری در آن بندر می‌شود بلکه مانعی در مسیر شرکت‌های بیمه، کشتیرانی و حمل‌ونقل برای مشارکت در پروژه‌های چابهار خواهد شد. امری که می‌تواند مسیرهای تجارت را برای صادرکنندگان هندی پیچیده ساخته و هزینه‌های آنان را افزایش دهد.
این نشریه در ادامه می‌نویسد: چابهار طبق توافق سه جانبه سال ۲۰۱۶ میان ایران، هند و افغانستان مسیر تجاری جایگزین را ارائه می‌دهد که دسترسی هند به افغانستان و بازارهای آسیای مرکزی را از طریق دور زدن پاکستان امکان‌پذیر می‌سازد. این بندر بخشی از کریدور حمل‌ونقل شمال – جنوب قلمداد می‌شود که یک مسیر تجاری برای کاهش وابستگی به مسیرهای دریایی سنتی در خلیج‌فارس و تنگه هرمز است.
فرصتی که برای چین فراهم خواهد شد
این نشریه در ادامه اشاره می‌کند که چالش پیش روی دیگر برای هند افزایش نفوذ اقتصادی و تجاری چین در ایران است و در این باره می‌افزاید: چین و ایران توافقنامه همکاری جامع ۲۵ ساله امضا کرده است که باعث سرمایه‌گذاری چندین میلیارد دلاری چینی‌ها در پروژه‌های زیرساختی ایران خواهد شد. اگر تحریم‌های امریکا هندی‌ها را وادار به قطع مشارکت در پروژه‌های چابهار سازد، این وضعیت در را به روی چینی‌ها برای افزایش حضور در آن بندر باز خواهد کرد که به تقویت ابتکار عمل کمربند و جاده چین خواهد انجامید. همچنین، روسیه نیز سهم مهمی در کریدور شمال - جنوب دارد. موضع مسکو در قبال تحریم‌های امریکا، سرنوشت توسعه آن کریدور و محدودیت‌های پیش روی آن را مشخص خواهد کرد.
