مهاجرت و آینده نامعلوم جهان
از دیرباز تاکنون یکی از ویژگی‌های نسل بشر حس تعلق به محل تولد و رشد خود بوده و هست اما رشد چشمگیر مهاجرت در طول سال‌های اخیر نشان‌دهنده این نکته است که شرایط تغییر کرده است. طبق گزارش سازمان ملل متحد، تعداد مهاجران بین‌المللی در سال ۲۰۲۰ (آخرین داده موجود) به ۲۸۱ میلیون نفر رسیده است عبارتند‌از که نسبت به ۱۷۳ میلیون نفر در سال ۲۰۰۰، رشدی ۶۲ درصدی را نشان می‌دهد. این بدان معناست که درحال‌حاضر، ۶.۳ درصد از جمعیت جهان را مهاجران تشکیل می‌دهند. این افزایش چشمگیر، نشان‌دهنده تاثیر عواملی مانند جهانی‌سازی، نابرابری‌های اقتصادی، درگیری‌ها و تغییرات آب‌وهوایی بر تصمیم افراد برای مهاجرت است. با توجه به روندهای فعلی، انتظار می‌رود تعداد مهاجران بین‌المللی در آینده همچنان به رشد خود ادامه دهد. سازمان ملل متحد پیش‌بینی می‌کند که تا سال ۲۰۵۰، تعداد مهاجران بین‌المللی به ۴۰۵ میلیون نفر برسد که معادل ۹.۴ درصد از جمعیت جهان خواهد بود. این افزایش، ناشی از عوامل مختلفی مانند رشد جمعیت، تغییرات آب‌وهوایی، پیشرفت‌های تکنولوژیک و نابرابری‌های اقتصادی است که انتظار می‌رود در آینده همچنان ادامه داشته باشد.
کشورهای اصلی مبدأ و مقصد مهاجران
در حالی که مهاجرت پدیده‌ای جهانی است، برخی کشورها نقش پررنگ‌تری در این روند ایفا می‌کنند. کشورهای اصلی مبدأ مهاجران عبارت‌اند از هند (۱۸ میلیون)، مکزیک (۱۲ میلیون)، روسیه (۱۱ میلیون)، چین (۱۰ میلیون) و سوریه (هشت میلیون). از سوی دیگر، کشورهای اصلی مقصد مهاجران شامل ایالات‌متحده امریکا (۵۱ میلیون)، آلمان (۱۶ میلیون)، عربستان سعودی (۱۳ میلیون)، روسیه (۱۲ میلیون) و انگلستان (۹ میلیون) هستند. این آمار نشان می‌دهد که مهاجرت هم از کشورهای فقیر و در حال توسعه به کشورهای توسعه‌یافته و هم بین کشورهای در حال توسعه در حال رخ دادن است. افزایش تعداد مهاجران بین‌المللی یکی از روندهای مهم در مهاجرت جهانی است که تاثیرات عمیقی بر جوامع مبدأ و مقصد دارد. این روند، که ناشی از عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی و محیطی است، انتظار می‌رود در آینده نیز ادامه یابد. درک بهتر الگوهای مهاجرت و کشورهای درگیر در این فرآیند، می‌تواند به سیاست‌گذاران و جوامع کمک کند تا راه‌هایی را برای مدیریت موثر مهاجرت و بهره‌مندی از مزایای آن بیابند.
ظهور مقاصد جدید
در حالی که کشورهای سنتی مهاجرپذیر مانند ایالات‌متحده، کانادا و استرالیا همچنان مقاصد اصلی مهاجران هستند، کشورهایی مانند چین، برزیل، ترکیه و امارات متحده عربی به‌طور فزاینده‌ای به مقاصد جذاب برای مهاجران تبدیل شده‌اند.
رشد اقتصادی سریع، فرصت‌های شغلی و سیاست‌های مهاجرتی مساعد، این کشورها را به گزینه‌های جذابی برای مهاجران تبدیل کرده است. بسیاری از افراد به دنبال فرصت‌های اقتصادی بهتر، دسترسی به آموزش با کیفیت بالاتر و شرایط زندگی مطلوب‌تر، کشورهای خود را به مقصد کشورهای پیشرفته ترک می‌کنند. این روند به جریان قابل توجه استعدادها و نیروی کار ماهر از جنوب جهانی به شمال جهانی منجر شده است. با این حال، این مهاجرت همچنین چالش‌هایی را برای کشورهای مبدأ در زمینه فرار مغزها و کاهش نیروی کار ایجاد می‌کند.
بسیاری از مهاجران ترجیح می‌دهند در مناطق نزدیک‌تر به کشور مبدأ خود و در میان جوامعی با پیوندهای فرهنگی و زبانی مشابه، مهاجرت کنند. این روند به‌ویژه در افریقا، آسیا و امریکای جنوبی مشهود است. مهاجرت منطقه‌ای، در مقایسه با مهاجرت بین‌المللی، غالباً با موانع کمتری مواجه است و می‌تواند به انتقال مهارت‌ها و توسعه اقتصادی در سطح منطقه کمک کند.
دلایل اصلی مهاجرت
مهاجرت پدیده‌ای پیچیده و چندوجهی است که طیف گسترده‌ای از عوامل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و محیطی در شکل‌گیری آن نقش دارد. یکی از اصلی‌ترین دلایل مهاجرت، جست‌وجوی فرصت‌های شغلی بهتر و درآمد بالاتر است. بسیاری از مهاجران از کشورهایی با نرخ بالای بیکاری، دستمزدهای پایین یا فرصت‌های شغلی محدود، به امید یافتن شغل و بهبود شرایط اقتصادی خود و خانواده‌هایشان مهاجرت می‌کنند. کشورهای با اقتصادهای پیشرفته و بازارهای کار پویا، مقاصد جذابی برای این دسته از مهاجران هستند. مهاجران اغلب در بخش‌های مختلفی مانند ساخت‌وساز، کشاورزی، خدمات و مراقبت‌های بهداشتی مشغول به کار می‌شوند و نقش مهمی در رفع کمبود نیروی کار کشورهای میزبان ایفا می‌کنند. مهاجرت به منظور تحصیل، به‌ویژه در سطح آموزش عالی، یکی دیگر از دلایل مهم مهاجرت است. بسیاری از دانشجویان برای دسترسی به آموزش با کیفیت بالاتر، فرصت‌های تحقیقاتی برتر و تجربه بین‌المللی، به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند. کشورهایی مانند ایالات‌متحده، انگلستان، استرالیا و کانادا، با دانشگاه‌های معتبر و برنامه‌های تحصیلی متنوع، مقاصد محبوبی برای دانشجویان بین‌المللی هستند. مهاجرت تحصیلی نه‌تنها به نفع دانشجویان است، بلکه به کشورهای میزبان نیز در جذب استعدادها، تقویت نوآوری و توسعه اقتصادی کمک می‌کند. متاسفانه، بخش قابل توجهی از مهاجرت‌های جهانی به دلیل شرایط اجباری مانند درگیری‌های مسلحانه، آزار و اذیت، بلایای طبیعی و تغییرات آب‌وهوایی رخ می‌دهد. افرادی که از خشونت، جنگ یا نقض حقوق بشر فرار می‌کنند، اغلب به عنوان پناهنده شناخته می‌شوند و نیازمند حمایت بین‌المللی هستند. بلایای طبیعی مانند سیل، خشکسالی و توفان نیز می‌توانند منجر به جابه‌جایی‌های گسترده شوند. همچنین، تغییرات آب‌وهوایی و پیامدهای آن، مانند افزایش سطح دریا و کاهش منابع آب، به‌طور فزاینده‌ای به عنوان عوامل مهاجرت شناخته می‌شوند.
چالش‌های مهاجرت
یکی از چالش‌های اصلی پذیرش مهاجران، تفاوت‌های فرهنگی و زبانی بین آنها و جامعه میزبان است. مهاجران اغلب با هنجارها، ارزش‌ها و سنت‌های متفاوتی وارد کشور میزبان می‌شوند که می‌تواند به سوءتفاهم، تنش و حتی تعارض منجر شود. ناآشنایی با زبان کشور میزبان نیز مانع بزرگی برای ادغام است، زیرا دسترسی به اشتغال، آموزش و خدمات را محدود می‌کند. همچنین بسیاری از اوقات با موانعی در دسترسی به مسکن مناسب، آموزش باکیفیت و خدمات بهداشتی روبه‌رو می‌شوند. تبعیض در بازار مسکن، هزینه‌های بالا و کمبود مسکن اجتماعی می‌تواند به محرومیت مهاجران از مسکن مناسب منجر شود. در زمینه آموزش، کودکان مهاجر ممکن است به دلیل موانع زبانی، تفاوت‌های فرهنگی و منابع محدود، با چالش‌هایی در سیستم آموزشی مواجه شوند. دسترسی محدود به خدمات بهداشتی نیز می‌تواند بر سلامت و رفاه مهاجران تاثیر منفی بگذارد. مهاجران در بازار کار با چالش‌هایی نیز روبه‌رو هستند. آنها اغلب با موانعی مانند به رسمیت نشناختن مدارک تحصیلی و مهارت‌های خود، تبعیض در استخدام و دستمزد پایین‌تر مواجه می‌شوند. برای بهره‌مندی کامل از ظرفیت مهاجران در نیروی کار، سیاست‌های حمایتی و برنامه‌های ادغام موثر ضروری است.
تعداد مهاجران و اثرگذاری آنها
بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، در سال ۲۰۲۰، حدود ۲۸۱ میلیون نفر در سراسر جهان مهاجر بودند که این رقم معادل ۶.۳ درصد از کل جمعیت جهان است. به عبارت دیگر، از هر ۳۰ نفر در جهان، تقریباً یک نفر مهاجر است. این سهم در مقایسه با سال ۱۹۷۰، که مهاجران تنها ۳.۲ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دادند، افزایش چشمگیری داشته است.
با وجود اینکه مهاجران درصد نسبتاً کمی از کل جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، توزیع آنها در کشورهای مختلف بسیار متفاوت است. در برخی کشورها، مهاجران بخش قابل توجهی از جمعیت را تشکیل می‌دهند. به عنوان مثال، در کشورهای حوزه خلیج‌فارس مانند امارات متحده عربی و قطر، مهاجران بیش از ۸۰ درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند.
در کشورهای دیگر مانند کانادا، استرالیا و سوئیس، مهاجران حدود ۳۰ درصد از جمعیت را تشکیل می‌دهند. از سوی دیگر، در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، سهم مهاجران از جمعیت بسیار کمتر است. در کشورهای افریقایی و آسیایی، مهاجران اغلب کمتر از دو درصد از جمعیت را تشکیل می‌دهند. این تفاوت‌ها نشان‌دهنده الگوهای متفاوت مهاجرت و جذابیت کشورهای مختلف برای مهاجران است. مهاجران نقش مهمی در نیروی کار و اقتصاد کشورهای مقصد ایفا می‌کنند.
آنها با مهارت‌ها، دانش و تجربیات خود، کمبودهای نیروی کار را پر می‌کنند و به رشد اقتصادی و نوآوری کمک می‌کنند. بر اساس گزارش سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD)، در سال ۲۰۲۰، مهاجران به‌طور متوسط ۱۷ درصد از نیروی کار در کشورهای عضو OECD را تشکیل می‌دادند. این سهم در برخی کشورها مانند لوکزامبورگ، سوئیس و استرالیا به بیش از ۳۰ درصد می‌رسید.
مهاجران اغلب در بخش‌هایی مانند ساخت‌وساز، کشاورزی، مراقبت‌های بهداشتی و خدمات مشغول به کار هستند. آنها همچنین در مشاغل تخصصی مانند فناوری اطلاعات، مهندسی و پزشکی نیز حضور پررنگی دارند. این تنوع شغلی نشان‌دهنده نقش مهم مهاجران در تامین نیروی کار مورد نیاز در طیف گسترده‌ای از صنایع است. مهاجران نه‌تنها با تامین نیروی کار، بلکه با مهارت‌ها، ایده‌ها و دانش خود نیز به رشد اقتصادی و نوآوری در کشورهای مقصد کمک می‌کنند.
تحقیقات نشان داده‌اند که مهاجران تحصیل‌کرده و ماهر، نقش مهمی در ایجاد نوآوری، ثبت حق اختراع و توسعه فناوری‌های جدید دارند. مهاجران علاوه بر مشارکت در نیروی کار، با پرداخت مالیات و مصرف کالاها و خدمات، به رشد اقتصادی در کشورهای مقصد نیز کمک می‌کنند.
مطالعات نشان داده‌اند که مهاجرت به‌طور کلی تاثیر مثبتی بر تولید ناخالص داخلی (GDP) سرانه در کشورهای مقصد دارد. به عنوان مثال، بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، افزایش سهم مهاجران به میزان یک درصد از جمعیت، می‌تواند به افزایش دودرصدی GDP سرانه در بلندمدت منجر
شود. علاوه بر این، مهاجران با آوردن دیدگاه‌ها و تجربیات متنوع فرهنگی، به غنی کردن فرهنگ کارآفرینی و نوآوری کمک می‌کنند. تنوع فرهنگی ناشی از مهاجرت، منجر به تبادل ایده‌ها، خلاقیت و راه‌حل‌های جدید برای مسائل می‌شود.
سخن پایانی
بررسی روندهای جهانی مهاجرت نشان می‌دهد که تعداد مهاجران بین‌المللی در سال‌های اخیر به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است و انتظار می‌رود این روند در آینده نیز ادامه یابد. همچنین، الگوهای مهاجرت در حال تغییر هستند و می‌توان شاهد افزایش مهاجرت از کشورهای در حال توسعه به کشورهای توسعه‌یافته و ظهور مقاصد جدید مهاجرتی بود. مهاجران برای جست‌وجوی فرصت‌های شغلی بهتر، تحصیل و همچنین پناهندگی و مهاجرت اجباری به دلیل درگیری‌ها، بلایای طبیعی و تغییرات آب‌وهوایی روزبه‌روز بیشتر می‌شوند و با وجود اینکه سهم قابل توجهی از جمعیت جهان و نیروی کار در کشورهای مختلف را تشکیل می‌دهند، کشورهای میزبان را با چالش‌های مختلفی در زمینه پناهندگی، منابع و... مواجه می‌کنند.
