برای تحقق هدف توافق‌شده باید هر سه مورد مذکور به‌درستی در کنار هم قرار گیرند و کوتاهی در اجرای هر بخش، می‌تواند مانعی جدی در شکل‌گیری کیک موردنظر باشد.

با همین تصور به سمت اقتصاد برویم. در تصویر‌سازی جدید، کل اقتصاد جامعه همان «کیک» است و دولت‌ها و بانک‌های مرکزی نقش کیک‌پز را ایفا می‌کنند. شهروندان نیز همان مهمانانی هستند که در اصل صاحبان اصلی کیک و منتظر سهم‌شان هستند. در اصل مردم تولید‌کننده ثروت و پول موردنیاز برای پخت این کیک هستند و مواد اولیه موردنیاز نیز شامل «ثروت، پول و ارزش» می‌شود؛ بنابراین هرچه اندازه کیک اقتصاد بزرگ‌تر باشد، در نهایت تکه بزرگ‌تری از ثروت به هر یک از شهروندان خواهد رسید.

روش اندازه‌گیری کیک اقتصاد

باتوجه به مثال بالا، تمام افراد جامعه در تولید کیک اقتصادی سهم دارند و همین‌طور همه آنها در مصرف آن، اما سیاست‌های پولی و مالی که توسط دولت‌ها و بانک‌های مرکزی اجرا می‌شوند در اندازه کیکی که در نهایت خلق می‌شود، نقش اساسی دارند.  اجزای تشکیل‌دهنده کیک اقتصاد شامل تمام محصولات و خدماتی می‌شود که در اقتصاد یک کشور تولید می‌شوند و دارای ارزش هستند؛ از سیمان، فولاد، پوشاک، مواد غذایی و... گرفته تا خدمات پزشکی و آرایشی که ارائه می‌شود. با محاسبه دو شاخص تولید ناخالص داخلی (GDP) و تولید ناخالص ملی (GNP) می‌توان اندازه ارزش و اعتبار این کیک را سنجید. سازمان‌های آماری و نهادهای مربوطه، مسئول رسمی اندازه‌گیری کیک اقتصاد (GDP) هستند و برای این کار از روش‌های زیر استفاده می‌کنند:  

1-روش تولیدمحور: در این روش، مجموع ارزش پولی کالاها و خدمات تولیدشده در کشور منهای هزینه‌های پرداختی برای مواد اولیه، استهلاک و... می‌شود.

2- روش درآمدمحور: در این روش مجموع ارزش پولی که مردم آن را در قالب «درآمد» به‌دست می‌آورند، مدنظر قرار می‌گیرد. ممکن است این درآمد از محل اجاره‌بهایی که فرد از بابت منزل تحت‌اجاره‌اش دریافت می‌کند یا حقوق ماهانه کارمند و... کسب شود، اما در هر صورت، کل این مبلغ ناشی از تولید کالاها و خدمات داخلی کشور است.

3- روش هزینه‌محور: در این روش که معمولا از فرمول آن برای محاسبه تولید ناخالص داخلی یا GDPاستفاده می‌شود، خالص صادرات و سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی هم دخیل هستند. فرمول محاسبه تولید ناخالص داخلی مطابق روش هزینه‌‌محور به شرح زیر است:

GDP = C + G + I + (EX – IM )

- کل مبلغ هزینه‌شده در بخش خصوصی با نماد C نشان داده می‌شود.

- کل مبلغ هزینه‌شده توسط دولت با حرف G نشان داده می‌شود.

- کل مبلغ سرمایه‌گذاری‌شده توسط بخش خصوصی با نماد I نشان داده می‌شود.

- خالص صادرات (صادرات منهای واردات) را به‌صورت ( EX – IM) نشان می‌دهند. با استفاده از این روش‌ها، سازمان‌های آماری می‌توانند اندازه کیک اقتصاد را در بازه زمانی مشخص که معمولا سالانه است، محاسبه و ارائه کنند.

عوامل موثر در تعیین اندازه کیک اقتصاد

بعد از تشریح کیک اقتصاد و روش اندازه‌گیری آن به عوامل موثر در تعیین اندازه کیک اقتصاد می‌رسیم. عوامل مختلفی در اندازه کیکی که در نهایت شکل می‌گیرد، موثرند که مهم‌ترین آنها عبارتند از:

- مصرف خانوار: میزان مصرف کالاها و خدمات توسط خانوارها، تاثیر بسزایی در اندازه کیک اقتصاد دارد. افزایش مصرف خانوار معمولا اندازه این کیک را بزرگ‌تر می‌کند.

- سرمایه‌گذاری: سرمایه‌گذاری در تولید کالاها و خدمات جدید نیز تاثیر قابل‌‌توجهی در اندازه این مقوله دارد. به این صورت که سرمایه‌گذاری بیشتر معمولا به رشد اقتصادی و افزایش تولید منجر می‌شود.

- صادرات و واردات: حجم صادرات و واردات نیز تاثیر زیادی در اندازه کیک اقتصاد دارد. افزایش صادرات و کاهش واردات می‌تواند منجر به رشد اقتصاد شود.

- سرمایه انسانی: سطح آموزش و مهارت‌های شهروندان از دیگر عوامل موثر در اندازه کیک اقتصاد هستند. سرمایه انسانی قوی توانایی تولید و نوآوری را افزایش می‌دهد.

- سیاست‌های دولتی: سیاست‌های دولتی مانند سیاست‌های مالی و پولی نیز تاثیر قابل‌توجهی در اندازه کیک اقتصاد دارند؛ به‌طوری که سیاست‌های مالی و پولی مناسب می‌توانند به رشد اقتصادی کمک کنند.

چرخ و فلک بزرگان در اقتصاد جهان

تولید ناخالص داخلی یک معیار کلیدی برای ارزیابی بزرگی اقتصاد یک کشور به‌شمار می‌رود. نشریه فوربس، با بررسی آمارها و داده‌های مرتبط با تولید ناخالص داخلی کشورها ۱۰ اقتصاد برتر جهان برای سال ۲۰۲۴ را معرفی کرده است. براساس داده‌های مرتبط با تولید ناخالص داخلی کشورها، ایالات متحده امریکا، چین، ژاپن، آلمان و هند بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان در سال ۲۰۲۴ خواهند بود. ایالات‌متحده امریکا، چین، آلمان، ژاپن و هند در سال ۲۰۲۳ نیز از نظر نرخ رشد تولید ناخالص داخلی، جزو ۵ ‌اقتصاد برتر جهان بودند.

کیک ۱۰۵ تریلیون دلاری سال ۲۰۲۳

بنا بر گزارش صندوق بین‌المللی پول، آمریکایی‌ها بیش از ۲۵ درصد از درآمد و تولید خلق شده در سال ۲۰۲۳ را به خود اختصاص داده‌اند.

امریکایی‌ها بیش از ۲۵ درصد از درآمد و تولید خلق شده در سال ۲۰۲۳ را به خود اختصاص داده‌اند و حدود ۱۸ درصد از تولید ۱۰۵ تریلیون دلاری جهان در این سال به چینی‌ها اختصاص یافته است. ژاپنی‌ها و آلمانی‌ها هر کدام حدود ۴ درصد از این کیک را به خود اختصاص داده‌اند و سهم روسیه با کاهشی بالغ بر ۱۵۰ میلیارد دلار به کمتر از ۲ درصد رسیده است.  بنا بر گزارش صندوق بین‌المللی پول، سکوی اول خاورمیانه به عربستان سعودی با سهمی بالغ بر یک درصد از تولید و درآمد جهانی اختصاص یافته است که برابر با هزار و100 میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی است و ترکیه با هزار میلیارد دلار در سکوی دوم ایستاده است. بر اساس همین گزارش، سهم ایران از کیک ۱۰۵ هزار میلیارد دلاری جهان در سال ۲۰۲۳ حدود ۳۶۸ میلیارد دلار (کمتر از نیم درصد) برآورد شده است. براساس این اطلاعات، کشورهای سودان جنوبی، بوروندی (کشوری در افریقا)، افریقای مرکزی، سومالی، کنگو، موزامبیک، نیجر، مالاوی، چاد و لیبریا به‌ترتیب فقیرترین کشورهای جهان هستند. بزرگ‌ترین اقتصاد آسیا هم به نام چین رقم خورده است. این کشور با تولید ناخالص داخلی اسمی بیش از ۱۹۳۷۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ فعالیت خواهد کرد. ژاپن و هند در رتبه‌بندی تولید ناخالص داخلی در آسیا پس از چین قرار دارند.

ایالات متحده برترین اقتصاد جهان

داده‌های آماری نشان می‌دهند تولید ناخالص داخلی کشور امریکا ۲۷۹۷۴ میلیارد دلار و تولید ناخالص داخلی براساس سرانه (هزار نفر) ۸۳.۰۶ دلار است. همچنین نرخ رشد سالانه تولید ناخالص داخلی ۱.۵ درصد اعلام شده است. با این آمارها، ایالات متحده جایگاه خود را به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد جهان و ثروتمندترین کشور دنیا حفظ کرده است.

چین، دومین اقتصاد برتر جهان

براساس آمارهای صندوق بین‌المللی پول، تولید ناخالص داخلی چین ۱۸۵۶۶ میلیارد دلار و تولید ناخالص داخلی براساس سرانه (هزار نفر) ۱۳.۱۶ دلار است. همچنین نرخ رشد سالانه تولید ناخالص داخلی این کشور ۴.۲ درصد اعلام شده است. در سال‌های اخیر، چین رشد قابل‌توجهی در حوزه اقتصاد داشته و از رتبه چهارم در سال ۱۹۶۰ به رتبه دوم در سال ۲۰۲۳ رسیده است. اقتصاد چین عمدتا به تولید، صادرات و سرمایه‌گذاری وابسته است. این کشور دارای نیروی کار گسترده، پشتیبانی قوی دولتی، پیشرفت‌های زیرساختی و بازار مصرفی در حال گسترش است، به همین دلیل توانسته به رتبه دوم برترین اقتصادهای جهان دست یابد.

تمرکز آلمان بر بازارهای صادراتی

براساس داده‌های صندوق بین‌المللی پول، تولید ناخالص داخلی آلمان ۴۷۳۰ میلیارد دلار و تولید ناخالص داخلی براساس سرانه (هزارنفر) ۵۶.۰۴ دلار است. همچنین نرخ رشد سالانه تولید ناخالص داخلی در کشور آلمان ۰.۹ درصد اعلام شده است. از آنجایی که اقتصاد آلمان به‌شدت بر صادرات متمرکز است، در این کشور تمرکز بر بخش‌های مهندسی، خودروسازی، شیمیایی و داروسازی بسیار بالاست. آلمان از نیروی کار ماهر، ابتکارات تحقیق و توسعه قوی و بهره‌وری بالا بهره می‌برد.

ژاپن، اقتصادی مبتنی بر فناوری پیشرفته

بر اساس اطلاعات صندوق بین‌المللی پول، تولید ناخالص داخلی کشور ژاپن ۴۲۹۱ میلیارد دلار و تولید ناخالص داخلی این کشور براساس سرانه (هزار نفر) ۳۴.۵۵ دلار است. نرخ رشد سالانه تولید ناخالص داخلی کشور ژاپن ۱.۰ درصد اعلام شده است. اقتصاد برجسته ژاپن قدرت تولید، صنعت و خدمات خود را با تمرکز روی فناوری پیشرفته متمایز کرده است.

بخش‌های برجسته اقتصاد و صنعت ژاپن شامل خودرو، الکترونیک، ماشین‌آلات و حوزه‌های مالی است. علاوه بر این، ژاپن به دلیل اخلاق کاری تزلزل ناپذیر، پیشرفت‌های تکنولوژیکی و صادرات استثنایی با کیفیت برتر در دنیا شناخته شده است.

اقتصاد هند، سوار بر موج فناوری اطلاعات

بر اساس آمارهای صندوق بین‌المللی پول، تولید ناخالص داخلی هند ۴۱۱۲ میلیارد دلار و تولید ناخالص داخلی این کشور براساس سرانه (هزارنفر) ۲.۸۵ دلار است. همچنین، نرخ رشد سالانه تولید ناخالص داخلی کشور هند ۶.۳ درصد اعلام شده است. کشور هند در رتبه‌بندی تولید ناخالص داخلی جهان در سال ۲۰۲۴ در رتبه پنجم قرار گرفته است. اقتصاد هند دارای تنوع و رشد سریع است که توسط بخش‌های کلیدی مانند فناوری اطلاعات، خدمات، کشاورزی و تولید تقویت می‌شود.

لندن، مرکز مالی جهان

براساس گزارش صندوق بین‌المللی پول تولید ناخالص داخلی بریتانیا ۳۵۹۲ میلیارد دلار و تولید ناخالص داخلی این کشور براساس سرانه (هزار نفر) ۵۲.۴۳ دلار است. همچنین، نرخ رشد سالانه تولید ناخالص داخلی کشور بریتانیا ۰.۶ درصد اعلام شده است. اقتصاد بریتانیا ترکیبی از بخش‌های خدمات، تولید، مالی و... است. لندن به‌عنوان یک مرکز مالی در سراسر جهان عمل و سرمایه‌گذاری‌های خارجی را جذب می‌کند. رشد اقتصادی بریتانیا علاوه بر موارد ذکرشده با اتحادهای تجاری و جهانی شدن آن شکل می‌گیرد.

تمرکز اقتصاد فرانسه بر صنایع متنوع

براساس آمارهای صندوق بین‌المللی پول، تولید ناخالص داخلی فرانسه ۳۱۸۲ میلیارد دلار و تولید ناخالص داخلی این کشور براساس سرانه (هزارنفر) ۴۸.۲۲ دلار است. همچنین نرخ رشد سالانه تولید ناخالص داخلی کشور فرانسه ۱.۳ درصد اعلام شده است. فرانسه در سال ۲۰۲۳ تولید ناخالص داخلی ۲۹۲۰ میلیارد دلاری داشت. اقتصاد فرانسه باوجود تنوع بالا بر صنایعی مانند هوافضا، گردشگری، کالاهای لوکس و کشاورزی تمرکز دارد. فرانسه به‌دلیل رفاه اجتماعی قوی، زیرساخت‌های توسعه‌یافته و سرمایه‌گذاری قابل‌توجه در تحقیق و توسعه مشهور است.

ایتالیا، سومین اقتصاد بزرگ اتحادیه اروپا

آمارهای صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد تولید ناخالص داخلی ایتالیا ۲۲۸۰ میلیارد دلار و تولید ناخالص داخلی این کشور براساس سرانه (هزار نفر) ۳۸.۹۳ دلار است. نرخ رشد سالانه تولید ناخالص داخلی کشور فرانسه ۰.۷ درصد اعلام شده است. ایتالیا به‌عنوان سومین اقتصاد بزرگ اتحادیه اروپا دارای یک بازار بسیارتوسعه‌یافته است. این کشور به‌دلیل برخورداری از بخش تجاری تاثیرگذار و پیشرو و صنعت کشاورزی در جهان شناخته‌شده است.

برزیل، مرکز جهانی تولید و صادرات محصولات کشاورزی

براساس داده‌های صندوق بین‌المللی پول، تولید ناخالص داخلی برزیل ۲۲۷۲ میلیارد دلار و تولید ناخالص داخلی این کشور براساس سرانه (هزارنفر) ۱۱.۰۳ دلار است. نرخ رشد سالانه تولید ناخالص داخلی برزیل ۱.۵ درصد اعلام شده است.

 اقتصاد برزیل دارای بخش‌های گسترده‌ای است که شامل کشاورزی، معدن، تولید و خدمات می‌شود. گفتنی است، این کشور مرکز جهانی برجسته برای تولید و صادرات محصولات کشاورزی است. عوامل متعددی از جمله نرخ کالاها، مصرف داخلی و پیشرفت زیرساخت‌ها، رشد اقتصاد برزیل را سرعت بخشیده است.

تکیه اقتصاد کانادا بر منابع طبیعی

آمارهای صندوق بین‌المللی پول می‌گویند تولید ناخالص داخلی کانادا ۲۲۴۲ میلیارد دلار و تولید ناخالص داخلی این کشور براساس سرانه (هزارنفر) ۵۵.۵۳ دلار است. همچنین نرخ رشد سالانه تولید ناخالص داخلی کانادا ۱.۶ درصد اعلام شده است.

اقتصاد کانادا به‌شدت به منابع طبیعی فراوانش که شامل نفت، گاز، مواد معدنی و الوار می‌شود، متکی است. علاوه بر این، این کشور دارای بخش خدمات پررونق، صنعت تولیدی تثبیت‌شده و تعهدی استوار برای پرورش نوآوری و پیشرفت‌های تکنولوژیکی است.

پیش‌بینی منطقه‌ای برای اقتصاد ۲۰۲۴

صندوق بین‌المللی پول برای اقتصادهای پیشرفته پیش‌بینی کرده که رشد اقتصادی‌شان قبل از اینکه در سال ۲۰۲۵ به ۱.۸ درصد برسد، از ۱.۶ درصد در سال ۲۰۲۳ به ۱.۵ درصد در سال ۲۰۲۴ کاهش ‌یابد. درباره ایالات‌متحده، پیش‌بینی می‌شود رشد اقتصادش از ۲.۵ درصد در سال ۲۰۲۳ به ۲.۱ درصد در سال ۲۰۲۴ نزول کند. همچنین انتظار می‌رود منطقه یورو بهبودی در نرخ رشد خود تجربه کند. برای بازارهای نوظهور و اقتصادهای در‌حال‌توسعه، رشد، قبل از اینکه در سال ۲۰۲۵ بالاتر برود، همچنان روی ۴.۱ درصد در سال ۲۰۲۴ باقی خواهد ماند. در آسیا، هند و چین قدرت‌های جهانی پیشرو هستند. رشد اقتصادی هند با حمایت از تقاضای داخلی، انعطاف‌پذیر باقی خواهد ماند و رشد چین هم برای سال جاری ۴.۶ درصد پیش‌بینی شده که به‌دلیل هزینه‌های بیشتر دولت برای مقابله با بلایای طبیعی و رشد قوی‌تر از حد انتظار در سال ۲۰۲۳، از نرخ رشد پیش‌بینی‌شده پیشین بیشتر است. همچنین انتظار می‌رود اروپای نوظهور و درحال‌توسعه نیز رشد اقتصادی خود را از ۲.۷ درصد در سال ۲۰۲۳ به ۲.۸ درصد در سال ۲۰۲۴ افزایش دهد. جدول زیر پیش‌بینی رشد تولید ناخالص داخلی واقعی ۲۰۲۴ را با استفاده از داده‌های چشم‌انداز اقتصاد جهانی ۲۰۲۴ صندوق بین‌المللی پول برای کشورهای عضو  G۷ (۷ کشور صنعتی جهان) و بریکس به‌همراه عربستان سعودی که هنوز در حال بررسی دعوت برای پیوستن به این بلوک است، نشان می‌دهد.

تنها ۳ کشور دعوت‌شده یا عضو بریکس، شامل عربستان سعودی، امارات متحده عربی و افریقای جنوبی، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی‌شان در سال ۲۰۲۴ بالاتر از سال گذشته (۲۰۲۳) پیش‌بینی شده است.

پیش‌بینی می‌شود چین و هند در سال ۲۰۲۴ نرخ رشد نسبتا بالای ۴.۶ درصدی و ۶.۸ درصدی را حفظ کنند، اما در مقایسه با سال قبل، رشد چین کمتر خواهد بود. از سوی دیگر ۴ کشور صنعتی عضو G7 سریع‌تر از سال گذشته رشد خواهند کرد؛ از جمله آلمان که از رشد منفی ۰.۳ درصدی تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۳ به رشد ۰.۲ درصدی در سال ۲۰۲۴ خواهد رسید. همچنین میانگین رشد اقتصادی کشورهای بریکس نزدیک ۴ برابر کشورهای G7 است. در حالی که مجموع تولید ناخالص داخلی کشورهای جی ۷ حدود ۱۵ تریلیون دلار بیشتر از کشورهای بریکس است، با تداوم نرخ رشد بالاتر و ظرفیت برای اضافه کردن اعضای بیشتر، به‌نظر می‌رسد بریکس از نظر اندازه اقتصادی در مدت ۲ دهه از G7 پیشی خواهد گرفت.

رشد اقتصادی ایران نیز که با تخمین صندوق بین‌المللی پول در سال ۲۰۲۳ بالغ بر ۴.۷ درصد بود، در سال ۲۰۲۴ بیش از یک درصد کاهش می‌یابد و به ۳.۳ درصد خواهد رسید.