صنعت خودرو از جراحی تا مسکن درمانی
در حالی سیاست‌گذار با ایجاد رانت، تقاضا را برای خودرو افزایش می‌دهد و از دیگر سو با قیمت‌گذاری دستوری و چالش تامین نقدینگی در مقابل رشد زیان، انگیزه خودروسازان را برای تولید بیشتر خودرو کاهش می‌دهد که طبق آمار و تحلیل کارشناسان ۲۵۰ هزار میلیارد تومان زیان انباشته‌ای که تا به امروز به خودروسازان تحمیل شده می‌توانست نقدینگی لازم جهت رشد دو برابری خودروسازی مثل سایپا را حل کند، اما همچنان این نقدینگی به جیب رانت‌خواران سرازیر می‌شود.
وزرای صمت در دولت‌های مختلف همواره برای کسب رأی اعتماد از خانه ملت وعده آزادسازی قیمت‌ها را می‌دهند، اما به‌محض سکان‌داری در وزارت صمت وعده خود را فراموش می‌کنند؛ معضلی که در یک دهه گذشته علاوه بر کاهش انگیزه تولید، خودروساز را در تامین نقدینگی موردنیاز، دچار مشکل کرده است در حالی که حمایت از چنین سیاستی در حوزه قیمت به نفع بازار سوداگری و به ضرر مشتریان و حتی خودروسازان است.
صنعت خودرو و چالش‌های بی‌شمار
در کنار چنین مشکلی برای جریان تولید، دولت با ارائه برخی بهانه‌ها در کمبود ارز در کشور، ارز موردنیاز قطعه‌سازان و خودروسازان را متناسب با نیازشان تخصیص نمی‌دهد و بخشی از تعهدات را نیز نصفه و نیمه و با تاخیر فراوان اجرا می‌کند. مواردی که سبب می‌شود تولید خودرو با چالش بیشتری مواجه شود و صف‌های ثبت‌نام و تحویل خودرو، طولانی‌تر شود.
به‌عنوان نمونه ثبت‌نام افزون بر یک‌میلیون نفر برای دریافت محصولات یک شرکت خودروسازی را فقط در کشوری مانند ایران می‌توان نظاره‌گر بود. سیاست‌گذار با رویکرد اشتباه قیمت‌گذاری روی محصولات خودروسازان، اختلاف قابل‌توجهی را بین قیمت کارخانه و بازار ایجاد کرده که همین امر موجب افزایش تقاضاهای سرمایه‌ای و اضافه شدن آن به تقاضاهای مصرفی شده است. در واقع از نگاه کارشناسان مسائلی چون قیمت‌گذاری دستوری، دخالت و نفوذ دولت و انحصار، بیماری‌های اصلی خودروسازی ایران به شمار می‌روند که هر کدام به‌نوبه خود عوارضی سنگین را به دنبال داشته و دارند.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و فعالان صنعت خودرو، با تشکیل دولت جدید بخش نخست جراحی بزرگ دولت پزشکیان و مسئولیت مهم وزیر صمت وی باید در حوزه قیمت‌گذاری انجام شود، زیرا تا وقتی دخالت‌های بیش‌ازحد دولت در خودروسازی از بین نرود و «قیمت» از حالت دستوری خارج نشود، واگذاری سهام خودروسازان به صلاح نیست. همچنین با اصلاح شیوه قیمت‌گذاری، کاهش انحصار و تنظیم بازار نیز در بستر همواری انجام خواهد شد.
مسکن درمانی راهکار نیست
اما در واکنش به چالش‌های مهم خودروسازان و انتظارات از وزیر صمت دولت چهاردهم، سعید مدنی مدیرعامل اسبق سایپا، در گفت‌وگو با پرشین خودرو، عنوان کرد: مخالفت کلامی با قیمت‌گذاری دستوری، در دولت‌های قبل نیز کم‌وبیش بود و حتی دو بار جراحی ناقص و نیمه‌کاره‌ای انجام شد، اما درمان را به‌دنبال نداشت و بیماری برگشت. بنابراین باید منتظر ماند و دید دولت جدید اراده و شرایط لازم و کافی را برای درمان بیماری سخت خودروسازی کشور را دارد و دست به جراحی خواهد زد یا مانند دولت‌های قبل به مسکن درمانی می‌پردازد.
وی با اشاره به آفت و چالش‌های لاینحل صنعت خودرو تاکید کرد: قیمت‌گذاری دستوری تبعات منفی زیادی ازجمله زیانده شدن خودروسازان، افت توان تولید، ضعف کیفیت و رانتی شدن بازار را به‌دنبال داشته و با حذف آن، می‌توان این پیامدها را از بین برد یا به حداقل رساند.
این مدیر اسبق خودروسازی افزود: امروز وضعیت نقدینگی صنایع خودروسازی به‌دلیل قیمت‌گذاری دستوری دچار تنش شده، شرایطی که سبب افت کیفیت قطعات شده است. این وضعیت منجر به حذف قطعه‌سازان کوچک یا ادغام آنها با شرکت‌های بزرگ می‌شود بنابراین رقابت در تولید قطعات باکیفیت و ارزان کمتر و وابستگی خودروسازان به تعداد محدودی از قطعه‌سازان بیشتر می‌شود.
مدنی تصریح کرد: متاسفانه در چنین شرایطی قطعه‌سازان نیز برای جبران بدهی‌های خود ناشی از مطالبات معوق باید قیمت قطعات را افزایش دهند، این شرایط به‌دلیل قیمت‌گذاری دستوری ایجاد شده و ناخواسته سیاست‌های اشتباه دولتمردان زمینه رشد نرخ خودرو را فراهم کرده است. به گفته این مقام اسبق خودروسازی میزان مداخله دولت‌ها در صنعت خودرو باعث شده تقاضا برای خرید سهام خودروسازان و سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو با کاهش همراه شود و حرکت سرمایه‌ها در مسیر صنعت مونتاژکاری که ارزش‌افزوده‌ای اندکی برای کشور دارد، سوق یابد.
