اقتصاد روستا در خطر است
همیشه می‌گویند که شهر قوی زمانی اقتصادی پایدار خواهد داشت که روستاهایش به لحاظ اقتصادی قوی باشند و استان سمنان یکی از آن مناطقی است که این موضوع را به خوبی با گوشت و خون خودش، احساس کرده زیرا از زمانی که سیاست‌های نادرست اقتصادی و خشکسالی، اقتصاد روستا را تضعیف کرد، بخش بزرگی از استان سمنان دچار مشکلات عظیم شد.
برخی کارشناسان اقتصادی بر این عقیده هستند که یکی از عاجل‌ترین رویکرد‌های دولت چهاردهم در استان سمنان می‌بایست نجات اقتصاد روستاها باشد، زیرا اگر روستا تقویت نشود، نباید امید بهبود وضعیت را داشت. استان سمنان ۲ بخش صنعتی و کشاورزی دارد ۶۰ الی ۶۵ درصد کل جمعیت ساکن در این استان در بخشی زندگی می‌کنند که کشاورزی و دامپروری، اقتصاد قالب آن نقاط در کنار معدن است و صنعت در یک بخش از غرب استان که ۳۵ الی ۴۰ درصد جمعیت را به خود اختصاص داده، تجمع کرده است. پس اساسا همه استان سمنان صنعتی نیست.
سال‌ها است که گفته می‌شود سمنان استانی صنعتی است در صورتی که این‌طور نیست شاید صنعت بزرگ‌ترین سهم را در تولید استان داشته باشد اما عنصر تعیین‌کننده اقتصاد که بر سر سفره‌های مردم تاثیر بگذارد کماکان کشاورزی و دامپروری است که از میانه دهه ۸۰ کم کم رو به افول گذاشت و حالا در بدترین وضعیت خود قرار دارد.
محمدتقی رضوانی، کارشناش کشاورزی در گفت‌وگو با خبرنگار بازار، ضمن بیان اینکه در ابتدای انقلاب می‌خواستیم همه چیز را خودمان تولید کنیم در نتیجه نهضت چاه کنی و توسعه کشاورزی کلید خورد، گفت: این امر سبب شد که تعداد چاه‌های آب در کمتر از دو سال در استان سمنان دو برابر شود و حالا به جایی رسیده که جای سالمی در استان وجود ندارد و همه جا برای یافتن آب حفاری شده است.
رضوانی با بیان اینکه در یک باریکه آبخوان شاهرود که از شمال این شهر و صحرای جلالی آغاز و تا نزدیکی‌های دهملا پیش می‌رود فقط به تنهایی هزار چاه وجود دارد، ابراز کرد: ما ۱۰۰ واحد آب از زمین برداشتیم و ۱۰ واحد آب به جای آن واریز کردیم تا خیلی زود چهره خشکسالی و کمبود منابع آبی در دهه هشتاد خودش را به ما نشان دهند.
وی با بیان اینکه در دوران ریاست جمهوری خاتمی حتی جشن خودکفایی گندم گرفته شد و در استان سمنان ۱۲۰ هزار تن گندم تولید می‌شد در صورتی که امروز اگر خرید تضمینی گندم ما از ۷۰ هزار تن بیشتر شود باید جشن ملی گرفت، تاکید کرد: باید عنایت داشت که از سال ۸۴ تا ۹۲ اشتغال بخش کشاورزی کشورمان نصف شده یعنی سهم کشاورزی از ۲۳ درصد به ۱۲ درصد کاهش یافته است.
این کارشناس کشاورزی با بیان اینکه نخستین ضربه مهلک به افول بحث کشاورزی به دلیل کم آبی به روستاها وارد شد، ابرازکرد: موج مهاجرت روستایی دوم از روستاها به شهرها در این مقطع رخ داد موجی که ابتدا با صنعتی شدن شهرها در دوران پهلوی و کمبود نیروی کار شکل گرفته بود و حالا برای دومین بار یک موج عظیم از خالی شدن روستاها را می‌توانیم ببینیم تا جایی که در روستاهای بیارجمند مانند کلاته مری، اسب کشان، تلخ آب و... یا اصلا کسی زندگی نمی‌کند یا جمعیت آن زیر ده نفر پیرمرد و پیر زن هستند این اتفاق تلخی است که هرگز شاهد آن نبودیم زیرا بیارجمند ۶۰ سال قبل برنج، تنباکو و کوکنار کشت می‌کرد!
خالی شدن منابع آب
این خالی شدن روستاها از جمعیت مولد ثروت و خشکسالی که کم کم کشاورزی و دامداری را تحت الشعاع قرار داد، بر اقتصاد روستاهای استان سمنان و به‌طبع شهرها هم تاثیر‌گذار بود به طوری که کارشناسان عقیده دارند یکی از مهم‌ترین عوامل تلاطم شاخص‌های اقتصادی، همین کاهش قدرت روستاها به لحاظ اقتصادی و تولید است تا جایی که اصلا چرخه اقتصاد استان سمنان عوض شده است.
مهدی کریمی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با بازار، می‌گوید: در گذشته روستا تولید‌کننده بود و شهر مصرف‌کننده یعنی روستاها، از محصولات زراعی و باغی و حتی دامی و گوشت و لبنیات شهر را تامین می‌کردند و در نتیجه شهر مصرف‌کننده محصولات تولیدی روستاهای استان سمنان بود کما اینکه خرید لبنیات از روستاها در خاطر ساکنان دامغان و شاهرود و سمنان است.
وی با بیان اینکه با بروز مشکلات عدیده در اقتصاد روستایی، تصمیمات نادرست، خشکسالی و... شاهد هستیم که این چرخه برعکس شده است، تاکید کرد: امروز روستایی‌ها هستند که نیازهای خودشان را از شهرها تامین می‌کنند و برای خرید به شهرها می‌آیند و این نشان می‌دهد که به وضوح روستا جایگاه تولید محور خود را به جایگاه مصرف‌کننده محصولات شهری داده و تا زمانی که این چرخه اصلاح نشود، مشکلات اقتصادی ما در استان حل نخواهد شد.
همه چیز تغییر کرد!
به گفته یکی از کارشناس اقتصادی طبق آمارهای موجود چرخه جمعیتی استان سمنان از ۶۰ درصد به ۴۰ درصد (شهری و روستایی) در ابتدای انقلاب اسلامی به ۷۸ درصد ۲۲ درصد در سال ۱۴۰۰ تغییر کرده و این نشان می‌دهد که جمعیت روستایی ما در ۴۵ سال اخیر نصف شده است.
کافی است بدانیم که بیارجمند زمانی ۹ هزار جمعیت داشت که کل شهر شاهرود جمعیت ۲۱ هزار نفری را تجربه می‌کرد حالا بیارجمند 4هزار و ۵۰۰ نفر جمعیت دارد و شاهرود ۲۱۰ هزار نفر! لذا چه بر سر اقتصاد روستایی ما آمده است و برای برون رفت از این وضعیت باید چه کرد؟
محمدرضا یوسفی که دانش آموخته رشته اقتصاد و اهل شهرستان شاهرود است، ضمن بیان اینکه نادیده گرفتن جایگاه روستاها در تصمیمات کلان اقتصادی در استان سمنان یکی از دلایل این افول است، تاکید کرد: تا زمانی که اقتصاد روستایی ما دچار افول باشد، نمی‌توانیم شهرهای قوی از اقتصاد داشته باشیم.
یوسفی با بیان اینکه شما شاهد هستید که قیمت‌گذاری و ارز ترجیحی و داستان‌های آن در کنار ممنوعیت واردات و رانت ارز‌های دولتی و... چه بر سر نهاد‌های دامی آورد تا جایی که گوشت از ۱۴۵هزار تومان در سال ۱۴۰۰ به ۷۴۰ هزار تومان در سال ۱۴۰۳ تغییر نرخ داد، گفت: همه چیز هم خشکسالی نیست بسیاری کشورها با خشکسالی روبه‌رو هستند چرا مشکلات ما را ندارند؟
وی با بیان اینکه مهم‌ترین ضربه بر اقتصاد روستایی کشورمان از بابت تصمیمات نادرست اقتصادی است، افزود: اقتصاد روستاها متاسفانه رها شده و کسی دلسوز آن نیست و در نتیجه با همان روند در ده سال آینده اصلا مفهومی به نام روستا در استان سمنان به‌ویژه در دامغان و شاهرود دیگر وجود نخواهد داشت زیرا شرایط زندگی دیگر در روستاها وجود نخواهد داشت.
بدون آب نمی‌شود زندگی کرد
این کارشناس با بیان اینکه بدون داروخانه و میوه‌فروشی می‌توان زندگی کرد اما بدون آب نمی‌توان، تاکید کرد: باید دقت داشت که موضوع ما امروز کم آبی نیست بلکه بی‌آبی است که جنوب دامغان و شاهرود به آن مبتلا است لذا اصلا نمی‌شود انتظار داشت که مردم بومی در روستاهای‌شان بمانند و مهاجرت نکنند زیرا آنها هم انسان هستند و می‌خواهند زندگی کنند.
یوسفی ادامه داد: لذا مهاجرت دو ضرر به اقتصاد می‌رساند یک روستا خالی شده و جمعیت مولد دیگر ندارد که گندم و گوشت تولید کند و دو شهر متحمل بار افرادی می‌شود که تمام مهارت‌شان دامداری و کشاورزی است که به درد شهر نمی‌خورد لذ باید به سراغ مشاغل کاذب و... بروند پس وضعیت بهتر که نمی‌شود هیچ، بدتر هم خواهد شد.
وی افزود: دولت چهاردهم اگر برنامه‌ای مدون و عاجل را برای روستاها آماده نسازد، با مشکلات جدی در سال‌های آتی روبه‌رو خواهیم بود از سوی دیگر باید کسانی که منابع آبی را غارت و مصرف کردند محاکمه شوند زیرا خیانت‌های بزرگی به کشورمان کردند از طرف دیگر باید حتی با صدها هزار میلیارد تومان یا حتی میلیارد‌ها دلار هم شده تامین آب روستاهای مرکزی کشور از جمله سمنان، خراسان‌ها، اصفهان و یزد و کرمان و... را در دستور کار قرار داد.
از آب مهم‌تر نداریم!
خسرو رفیقی که در واقع دبیری روابط عمومی انجمن آب کشور را هم بر عهده دارد و نام آشنایی در صنعت آب نیز محسوب می‌شود چندی قبل در شاهرود بود و در نشست آب برای صبح که مشروح آن در خبرگزاری بازار استان سمنان نیز بازتاب یافت اعلام کرد: امروز هیچ چیزی مهم‌تر از آب در کشورمان وجود ندارد و تاکید می‌کنم هیچ چیز؛
رفیقی ضمن انتقاد از فقدان رویه مشترک بین دستگاهی در حوزه آب بیان کرد: در حالی که کشاورزی و صنایع ما در حال نابود شدن است یکباره در شاهرود شهری با این تنش آبی کارخانه فولاد می‌سازند! دو هزار کیلومتر ساحل در جنب کشور داریم کارخانه‌های آب بر را به شاهرود و دشت کویر و اردکان، اصفهان و یزد آورده‌ایم.
وی با بیان اینکه عدم هماهنگی بین ارگان‌های مختلف کشور مانند وزارت صمت، نیرو، کشاورزی و... مشکل بزرگ ما در حوزه آب بوده است، ابراز کرد: هیچ‌کدام از این ارگان‌ها در سال‌های اخیر حرف دیگری را قبول نداشته است و حالا به اوج بحران رسیده‌ایم که قرار است دو هم جمع شویم و بدانیم که باید چه کنیم آن هم در صورتی که خیلی فرصت‌ها از دست رفته است.
سخن پایانی
همه اینها نشان می‌دهد که امروز بدون روستا، شهرهای مان در استان سمنان نمی‌تواند رشد و توسعه پیدا کند و بدون آب هم روستاها بی‌معنی هستند حال باید دید که آیا دولت چهاردهم در این زمینه رویه‌ای درست را در پیش خواهد گرفت. متاسفانه باید گفت در دو دهه اخیر تمام دولت‌ها بدون استثنا هیچ برنامه عملیاتی درستی را برای حمایت از اقتصاد مولد روستاها و جلوگیری از خشکسالی نداشتند و اوج هنر دولتمردان ما در استان، اعطای وام مشاغل خانگی به روستاییان بود تا کیف چرمی بدوزند و بفروشند در صورتی که رسالت شان تولید گندم، عدس، گوشت و شیر است نه کیف چرمی!
