«موجود نیست.» «کجا گیرم میاد؟» این مکالمه‌ای است که بارها و بارها در داروخانه‌ها تکرار می‌شود. به نظر می‌رسد مشکل این بار فقط داروهای خاص نیست بلکه برخی از داروهای دیگر نیز در لیست «موجود نیست» داروخانه‌ها قرار گرفته است.

رئیس مجلس محمدباقر قالیباف هم گفته است «در هر مراسمی مردم را دیدیم، مردم از وضعیت دارو گله داشتند و می‌گفتند تا همین دو ماه قبل اینطور نبود.»

دو سال از اجرای طرح دارویار می‌گذرد طرحی که قرار بود با اجرای آن پرداختی از جیب بیمار کاهش پیدا نکند و با تغییرات نرخ ارز کمبودهای دارویی برطرف شود اما حالا نماینده مجلس سلمان اسحاقی می‌گوید «کمبودهای دارویی به اوج خود رسیده و قیمت افزایش داشته است.»

۱۹ دی بود که هنگام پاسخگویی وزیر بهداشت به سوالات برخی از نمایندگان مجلس، رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: 2 ماه به وزارت بهداشت مهلت می‌دهیم تا مشکل دارو و درمان مردم را حل کند و باید طی این 2 ماه شاهد اصلاح وضعیت دارو و آثار آن در جامعه باشیم.

ناکارآمدی سامانه تی‌تک سازمان غذا و دارو

حسینعلی شهریاری در جلسه علنی مجلس در جریان رسیدگی به گزارش کمیسیون بهداشت و درمان در مورد ارزیابی اثربخشی سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات عملیاتی دستگاه‌های مسئول برای ساماندهی مشکلات زنجیره تامین و توزیع دارو و تجهیزات پزشکی در کشور، گفت: ابتدا در رابطه با سازمان غذا و دارو باید به تاخیر دیرهنگام و بعضا اشتباه در بازنگری نسبت به نرخ داروهای تولید داخل متناسب با نرخ تورم اشاره کنیم که بعضا منجر به چالش‌های عدیده در تولید دارو و نهایتاً واردات داروهای فوریتی شده است. تاخیر در ارسال به‌موقع لیست ارز به بانک مرکزی برای واردات مواد اولیه از جمله تاخیر در ارسال لیست ثبت سفارش مواد اولیه و شیرخشک رگولار در ۴ ماهه اول امسال است. طراحی اشتباه و عجولانه طرح دارویار و عدم تکمیل جریان مبادی آزادسازی نرخ ارز به گونه‌ای که درآمدهای حاصل از آن به‌جای انتقال مستقیم به بیماران به حسابت دولت واریز شد و تسویه حساب با داروخانه‌ها از محل تبصره ۱۴ قانون بودجه و ذیل هدفمندی یارانه‌ها صورت گرفت که فشار مالی مضاعفی برای تولید ایجاد کرد.

رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: ناکارآمدی سامانه تی‌تک سازمان غذا و دارو در جلوگیری از خروج و نشر دارو از زنجیره رسمی دارو که منجر به این شد که در داروخانه‌ها دارو وجود نداشت ولی چندین برابر گران‌تر در بازار آزاد قابل تهیه بود. همچنین بی‌توجهی سازمان غذا و دارو به هشدارهای دستگاه‌های نظارتی و سازمان پدافند غیرعامل در زمینه ایرادات و آسیب‌های جدی سامانه تی‌تک از جمله این موارد است.

وی افزود: اعلام شد که تعداد داروهایی که کم بوده امسال کاهش پیدا کرده است؛ این درست است اما متاسفانه داروهایی که کم بوده حیاتی هستند کما اینکه بیماران قلبی برای تهیه وارفارین و بیماران پیوند کلیه و مبتلا به گولوکوم در تهیه داروهای‌شان با مشکل مواجه شدند؛ پس تعداد کم مهم نیست چرا که متاسفانه شامل داروهای حیاتی می‌شود.

این نماینده مجلس شورای اسلامی با انتقاد از برخی مصوبات غیرکارشناسانه مجلس، گفت: مصوباتی همچون عوارض گمرکی که با تاخیر رسید و باعث شد ۴ ماه تجهیزات در گمرک معطل بماند یا مالیات بر ارزش افزوده که صفر بود و متاسفانه به یک تبدیل شد تا جایی که ریاست محترم مجلس از طریق سران سه قوه این مشکل را حل کرد از جمله این مصوبات بود.

شهریاری گفت: مشکل بعدی به سازمان برنامه و بودجه برمی‌گردد که با عدم تخصیص منابع جاری متناسب با نیاز واقعی حوزه دارو در قانون بودجه ایجاد کرد، همچنین عدم تخصیص به موقع اعتبارات مصوب در قانون بودجه در ماه‌های اول سال که به افزایش بدهی بیمه‌ها به مراکز درمانی و به تبع آن افزایش بی‌سابقه حجم مطالبات شرکت‌های پخش و تامین‌کننده دارو منجر شد.

وی افزود: تاخیر دیرهنگام در پرداخت مطالبات داروخانه‌ها توسط سازمان‌های بیمه‌گر منجر به بروز مشکلات اقتصادی زیادی از جمله چک برگشتی و عدم همکاری شرکت‌های پخش‌کننده با داروخانه‌ها شد و این موضوع زمینه‌ساز تخلفاتی از جمله عدم اعمال برخی نسخ و محاسبه و پرداخت از جیب بیماران شده است. این نماینده مردم در مجلس یازدهم تاکید کرد: متاسفانه با طرح دارویار مشکلات بسیاری اتفاق افتاد و باوجود اینکه مجلس مصوب کرد نسبت به شهریور ۱۴۰۰ پرداختی از جیب مردم برای تهیه دارو و تجهیزات مصرفی افزایش پیدا نکند ولی به دلیل اینکه منابع مالی طرح دارویار کم بود اقلام زیادی را شامل نمی‌شد بنابراین پرداختی از جیب مردم به‌شدت افزایش پیدا کرد. رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس تاکید کرد: قطعی و اخلال در سامانه‌های بیمه هرچند تاثیری در کمبود دارو ندارد اما موجب معطلی و سردرگمی چند ساعتی بیماران شده تا جایی که ناچار می‌شدند از بازار آزاد خریداری کنند. به گزارش مهر، شهریاری اظهار کرد: یکی دیگر از اشکالاتی که به عملکرد بانک مرکزی برمی‌گردد تاخیر در تامین و حواله کرد ارزهای مربوط به ثبت سفارش برمی‌گردد، متاسفانه امسال ارز قابل توجهی تخصیص داده شده اما به‌موقع نبود و ارز مطلوبی نبود به همین دلیل نتوانستند بسیاری از داروهای حیاتی که از کشورهای اروپایی وارد می‌شد به موقع وارد کنند که این به عملکرد سازمان غذا و دارو برمی‌گردد که باید از چند ماه قبل پیش‌بینی‌های لازم را انجام می‌داد چرا که ما وضعیت سیستم بروکراسی اداری و مشکلات این روند را می‌دانیم.

رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در رابطه با میزان قصور گمرک بیان کرد: گمرک در ترخیص به‌موقع کالاها مشکلات خاصی دارد که در این زمینه مصوبات مجلس می‌تواند کمک کند.

بخش خصوصی واردات ۶۰ درصد دارو را برعهده دارد

بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در جلسه علنی مجلس گفت: در ابتدا برای تأمین دارو باید ارز برای مواد اولیه و داروهایی که قرار است وارد شوند، موضوع ثبت سفارش و نقدینگی برای واردات مواد اولیه و دارو در نظر گرفته شود و همچنین میزان تسهیلات و نقدینگی مورد نیاز است، بخش خصوصی در بحث واردات دارو بیش از ۶۰ درصد آن را انجام می‌دهد. موضوع تأمین دارو و تجهیزات مسئله‌ای بین وزارتخانه‌ای و بین سازمانی است که نیاز به همکاری از ابتدا تا انتها دارد. در این تأمین دارو و تجهیزات ارگان‌هایی مثل بانک مرکزی، گمرک، سازمان استاندارد و سازمان برنامه و بودجه و بیمه‌ها باید همکاری لازم را به‌صورت پیوسته داشته باشند.

وی بیان کرد: اگر ارز پس از ثبت سفارش به موقع تأمین شود و به بانک مورد نظر خارجی واریز شود دارو وارد خواهد شد اما در برخی اوقات همه کارها انجام می‌شود ولی به دلیل تحریم‌ها بانک مورد نظر خارجی از انجام کار امتناع می‌کند که اخیراً یک بانک خارجی همین کار را برای واردات دارو انجام داده است. عین‌اللهی یادآور شد: در امسال ۳.۵ میلیارد دلار ارز برای دارو و تجهیزات اختصاص یافت که با دستور معاون اول رئیس‌جمهوری ۵۰۰ میلیون دلار به آن اضافه شد و میزان ارز تخصیصی ما ۴ میلیارد دلار بوده که ۲.۵ میلیارد دلار آن تأمین و به‌طور تقریبی حدود ۱.۱ میلیارد دلار تا پایان سال برای حل مشکلات نیاز داریم. وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یکی از اقدامات اساسی برای حل مشکل کمبود دارو را افزایش تولید دانست و ادامه داد: متأسفانه در برخی از استان‌ها با‌وجود دانشکده داروسازی، تولید دارو انجام نمی‌شود و تذکر دادیم که باید این مهم در کل کشور مدنظر قرار گیرد زیرا ظرفیت بالایی در این رابطه وجود دارد. وی با یادآوری اینکه با توجه به تقویت تولید ۳۱ خط تولیدی جدید و ۶۹ قلم دارو را توانستیم با فناوری بالا افتتاح و تولید کنیم، افزود: با این اقدام ۱۵۰ میلیون دلار در مسئله دارو صرفه‌جویی ارزی شد و با اجرای طرح دارویار وضعیت پرداخت‌ها و قاچاق دارو تا حدودی مدیریت و مبالغ حمایتی به بیمه‌ها اختصاص پیدا کرد. عین‌اللهی یادآور شد: تفاهم‌نامه‌ای را با همکاری سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی با مبلغ ۱.۵ میلیارد تومان ارز ترجیحی منعقد و در مورد الکترونیکی شدن امور و داشبوردهای مدیریتی سامانه تی‌تک را ایجاد کردیم و امکان مراجعه مردم به این سامانه‌ها و داشبوردها وجود دارد.

وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بیان کرد: در بودجه امسال درخواست ۱۰۵ همت برای تأمین دارو و تجهیزات پزشکی را داشتیم اما ۶۹ همت در قالب هدفمندی اختصاص یافت و درحال‌حاضر ضروری است ۱۲۵ همت برای دارو پیش‌بینی شود و بودجه هدفمندی به دارو و تجهیزات پزشکی داده نشود و در مسیر خودش هزینه شود؛ باید تأمین منابع کافی، تولید دارو در مناطق مختلف و ذخایر راهبردی را برای رفع مشکلات حوزه دارو مدنظر قرار دهیم و برای ذخایر راهبردی در لایحه بودجه منابعی دیده شود. وزیر بهداشت دولت سیزدهم، عنوان کرد: ما در وزارت بهداشت برای اینکه بتوانیم همه عواملی که دخیل در بحث تامین واردات دارو و تجهیزات هستند قرارگاهی تحت عنوان تدابیر ویژه دارویی در وزارت بهداشت ایجاد شد که وزیر بهداشت نیز مسئولیت آن را برعهده دارد و نمایندگانی از سازمان برنامه و بودجه، بانک مرکزی، سازمان‌های بیمه‌گر و نهادهای نظارتی وجود دارند و به‌صورت مرتب تشکیل جلسه می‌دهند تا تصمیمات لازم گرفته شود و هماهنگی بین این نهادها نیز انجام گیرد.

وی افزود: مدیران وزارت بهداشت به‌صورت شبانه‌روز و جهادی در این رابطه مشغول به کار هستند و امسال میزان کمبودهای دارویی ما نسبت به سال گذشته بسیار کمتر و همه این اقدامات بر اساس تلاش‌های این عزیزان بوده است.

سخن پایانی

مشکلات فوق در بازار دارو در حالی بیان می‌شود که به عقیده مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو، مجلس شورای اسلامی در حالی موضع انتقادی به بازار دارو دارد که با بودجه مورد نیاز دارو برای سال ۱۴۰۲ موافقت نشد. در واقع سازمان غذا و دارو با این عقیده کمبود دارو را ناشی از تصمیم مجلس می‌داند.